Πρόκειται για μια αόρατη δύναμη, που ακούει σε πολλά ονόματα και όρους: αυτοματισμός, τεχνητή νοημοσύνη, τεχνολογία, καινοτομία… και ετοιμαστείτε για το καλύτερο, το πιο αγαπημένο όλων… τα ρομπότ!
Όποιο όρο ή λέξη κι αν επιλέξετε, σίγουρα θα έχετε ακούσει να χρησιμοποιείται για να περιγράψει την υποδαύλιση της προόδου και την απώλεια θέσεων εργασίας σχεδόν σε όλους τους επαγγελματικούς τομείς, εδώ και αιώνες.
Και η κατάσταση αυτή δε φαίνεται να έχει σταματημό.
Σύμφωνα με μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στον Economist και την οποία υπογράφουν οι Benedikt Frey και Michael A. Osborne, σε «μία με δύο δεκαετίες, σχεδόν οι μισές δουλειές στις ΗΠΑ θα έχουν αυτοματοποιηθεί».
Το ερώτημα που προκύπτει είναι το εξής: ποιες είναι αυτές οι «μισές»;
Ή με άλλα λόγια σε ποιους τομείς οι μηχανές είναι καλύτερες από τους ανθρώπους;
Τα τρακτέρ, για παράδειγμα, είναι σίγουρα πιο ισχυρά από τους αγρότες. Τα ρομποτικά χέρια είναι σίγουρα πιο δυνατά και ακούραστα από τους εργάτες στη γραμμή παραγωγής και συναρμολόγησης ενός εργοστασίου.
Τα τελευταία 30 περίπου χρόνια, όμως, τα διάφορα λογισμικά που έχουν αναπτυχθεί χάρη στην εξέλιξη της τεχνολογίας, είχαν ως αποτέλεσμα τα ρομπότ και τα μηχανήματα να ξεπεράσουν και να παρακάμψουν ένα συγκεκριμένο τομέα απασχόλησης: εκείνο στον οποίο απασχολούνται εργαζόμενοι μεσαίων δεξιοτήτων, με μέσο μισθό, κυρίως στο μεταποιητικό ή διοικητικό τομέα σε κάποιο γραφείο, ή υπηρεσία.
Για την ακρίβεια, όπως υποστηρίζουν οι Frey και Osborne το επόμενο «κύμα προόδου» στους υπολογιστές, θα συνεχίσει να «τεμαχίζει» την ανθρώπινη εργασία, εκεί όπου το κάνει ήδη: δηλαδή στις κατασκευές, τη διοικητική υποστήριξη, το λιανικό εμπόριο και τις μεταφορές.
«Οι περισσότερες, εναπομείνασες θέσεις εργασίας στα εργοστάσια, είναι πολύ πιθανό να εξαφανιστούν τις επόμενες δεκαετίες» γράφουν στη μελέτη τους.
Κινδυνεύουν ακόμη οι ταμίες, οι υπάλληλοι στα γκισέ των τραπεζών, οι βιβλιοθηκάριοι, οι τηλεπωλητές κ.ά.
Στην αντίπερα όχθη, των επαγγελμάτων που δε φαίνεται να κινδυνεύουν και τόσο από την αυτοματοποίηση βρίσκονται οι εργαζόμενοι στον τομέα υγείας (γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων, νοσηλευτές, θεραπευτές κ.τ.λ.), οι πυροσβέστες και όσοι εντάσσονται στην πολιτική προστασία, καθώς επίσης και όσοι κατέχουν διευθυντικές θέσεις σε διάφορες υπηρεσίες.
Τι ακολουθεί
Η πρόβλεψη του μέλλοντος δεν είναι κάτι παραπάνω από την προέκταση του παρελθόντος.
Συχνά ωστόσο αποτυγχάνει να προβλέπει μεγάλες ανακαλύψεις. Όμως αυτές οι απρόβλεπτες ανακαλύψεις στην πληροφορική, είναι αυτές που μπορεί να έχουν το μεγαλύτερο αντίκτυπο στο εργατικό δυναμικό.
Φανταστείτε απλά πώς ξεκίνησαν τα κινητά τηλέφωνα και σε τι επίπεδο τεχνολογίας έχουν φτάσει σήμερα.
Ιστορικά οι υπολογιστές ήταν καλοί στο να εκτελούν εργασίες ρουτίνας, αλλά δεν μπορούσαν να επικοινωνήσουν με τους ανθρώπους και να πάρουν αποφάσεις, κάτι που αφηνόταν στην ευχέρεια των διευθυντικών στελεχών. (Ίσως γι’ αυτό ορισμένοι να εκτιμούν ότι αυτές οι θέσεις εργασίας δεν κινδυνεύουν από την τεχνητή νοημοσύνη).
Όμως αυτό που είχε πει κάποτε ο Hans Moravec (ότι δηλαδή οι μηχανές μπορεί να είναι σε θέση να κάνουν ατελείωτες μαθηματικές πράξεις σε απίστευτες ταχύτητες, όμως δε μπορούν να απαντήσουν σε μια απλή ερώτηση, ή να ανεβούν μια σκάλα), το οποίο κατά μία έννοια «προστάτευσε» πολλές μεσαίες και χαμηλού επιπέδου θέσεις εργασίας κατά το παρελθόν, ίσως έχει φτάσει στο σημείο καμπής του.
Όπως γράφουν στο βιβλίο τους «Race Against the Machine» οι Erik Brynjolfsson και Andrew McAfee, τα ρομπότ και οι μηχανές έχουν φτάσει στο σημείο να κινούνται και να σκέφτονται όπως οι άνθρωποι.
Η Amazon έχει τοποθετήσει ρομπότ στις αποθήκες της, οι χρήστες έξυπνων κινητών τηλεφώνων μπορούν πλέον να πουν στη συσκευή τους «Έχω χαθεί, βοήθεια!» και αυτή να τους δείξει το δρόμο για το σπίτι τους!
Για να μη μιλήσουμε για τα αυτοκίνητα που κινούνται χωρίς… οδηγό! Πριν από μια δεκαετία κάτι τέτοιο θεωρούνταν αδύνατο, πλέον έχει φτάσει στο σημείο να θεωρείται μέχρι και… βαρετό, σχολιάζει ο Derek Thompson στο The Atlantic!
Σε τι υπερέχει ο άνθρωπος
Το 19ο αιώνα η νέα τεχνολογία παραγωγής αντικατέστησε αυτό που μέχρι τότε έκανε εξειδικευμένο προσωπικό. Στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, εξελιγμένα λογισμικά συστήματα πήραν τη θέση εργαζομένων μεσαίου εισοδήματος (κάτι που οικονομολόγοι, όπως ο David Autor, ονομάζουν ως «υπονόμευσης της μεσαίας τάξης του εργατικού δυναμικού»).
Το πρώτο «κύμα» έδειξε ότι οι μηχανές ήταν καλύτερες στη συναρμολόγηση αντικειμένων. Το δεύτερο, ότι οι μηχανές ήταν καλύτερες στην οργάνωση.
Σήμερα, με την ύπαρξη αυτο-κινούμενων… αυτοκινήτων, σε τι είναι άραγε καλύτερος ο άνθρωπος;
Ο άνθρωπος θα είναι πάντα ανώτερος σε ό,τι έχει να κάνει με τη φροντίδα των συνανθρώπων του.
Υπό αυτό το πρίσμα, η αυτοματοποίηση δεν κάνει τον κόσμο χειρότερο. Αντίθετα, δημιουργεί νέες ευκαιρίες για την ανθρώπινη εφευρετικότητα.
Όσο κι αν θα θέλαμε να γνωρίζουμε τι θα γίνει στο μέλλον, θα ήταν εξαιρετικά πιεστικό και στρεσογόνο να ξέρουμε για ποια ακριβώς επαγγέλματα… «έχει έρθει η σειρά τους»!
Η αλήθεια άλλωστε είναι πάντα πιο τρομακτική… και αυτή είναι ότι… δεν έχουμε ιδέα τι ακολουθεί!
