Η Παρατήρηση του εαυτού έχει σκοπό να μας βοηθήσει να αλλάξουμε. Πρωταρχικός της όμως σκοπός είναι να μας κάνει περισσότερο συνειδητούς αναφορικά με τον εαυτό μας. Αυτό που μπορεί να κάνει εφικτό το ξεκίνημα της εσωτερικής αλλαγής είναι η απόκτηση περισσότερης συνείδησης του εαυτού μας.
Στην καθημερινή ζωή βλέπουμε μόνο αυτό που είναι έξω από μας και δεν παρατηρούμε αυτό που συμβαίνει μέσα μας, το πώς σκεφτόμαστε, νιώθουμε και μιλάμε, πάντα με τον ίδιο τρόπο. Έχουμε όμως μία εσωτερική αίσθηση. Δεν είναι αναπτυγμένη, μπορεί όμως να αναπτυχθεί και να αρχίσει να μας δείχνει πώς είμαστε -και με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να αλλάξουμε.
Δεν μπορούμε να αλλάξουμε αν δεν δούμε τι είδους άνθρωποι είμαστε. Ασκούμαστε στην Παρατήρηση του εαυτού με σκοπό να διευρύνουμε τη συνείδηση μας. Χωρίς τη διεύρυνση της συνείδησης τίποτε μέσα μας ή στην ανθρωπότητα δεν μπορεί να αλλάξει.
Η πρακτική όψη της Εργασίας ξεκινάει με την Παρατήρηση του εαυτού και όχι με την προσπάθεια αλλαγής των εξωτερικών συνθηκών ή των άλλων ανθρώπων -πρέπει όμως να είναι μία Παρατήρηση χωρίς καμία κριτική.
Εκ φύσεως έχουμε μία μικρή δυνατότητα για Παρατήρηση του εαυτού μας, η οποία όμως ποτέ δεν πάει πέρα από ένα συγκεκριμένο σημείο. Αρχίζουμε να κριτικάρουμε τον εαυτό μας. Σταματούμε και αρχίζουμε να αποκαθιστούμε τη συνηθισμένη εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας. Πρέπει να περάσουμε πέρα από αυτό το σημείο και να έχουμε τη δύναμη να αντέχουμε αυτό που παρατηρούμε, ήρεμα. Αυτό είναι δύσκολο, διότι είμαστε ταυτισμένοι, προσκολλημένοι στον εαυτό μας και συνεπώς ενδιαφερόμαστε μόνο να μην είμαστε ανόητοι ή γελοίοι.
Πρέπει να παρατηρήσουμε όχι μόνο πως έχουμε κάνει κάτι λάθος, αλλά και τι συμβαίνει μέσα μας στη συνέχεια. Καμία εσωτερική αλλαγή δεν μπορεί να υπάρξει αν σταματήσουμε την προσπάθεια εξαιτίας της αυτοκριτικής μας.
Για να αρχίσουμε να παρατηρούμε τον εαυτό μας, ας ξεκινήσουμε με κάτι συγκεκριμένο: για παράδειγμα, το πώς μιλάει ή συμπεριφέρεται κάποιος κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Πρέπει να αρχίσουμε να γνωρίζουμε αυτά τα πράγματα βαθιά, αντικειμενικά, χωρίς κριτική. Παρατηρώντας ότι οι λέξεις βγαίνουν από το στόμα μας θέλοντας και μη, αρχίζουμε να βλέπουμε ότι δεν έχουμε καθόλου επίγνωση, και ότι υπάρχει κάτι μέσα μας που δεν είμαστε εμείς, το οποίο δεν μπορούμε να ελέγξουμε.
Πρέπει να μελετήσουμε τον εαυτό μας σαν να ήταν ένας άλλος άνθρωπος, που δεν έχει καμία σχέση με μας.
Ο άνθρωπος είναι μηχανικός, τονίζει η Εργασία, και αντιδρά στη ζωή μηχανικά. Το πρώτο βήμα στην αλλαγή του εαυτού είναι να συνειδητοποιήσει κανείς βαθμηδόν ότι αυτό που θεωρεί ως τον εαυτό του δεν είναι παρά μία μηχανή.
Δεν βλέπουμε μέσα μας. Ζούμε σε μία κατάσταση εσωτερικού σκοταδιού, και τίποτε δεν μπορεί να αλλάξει αν δεν ρίξουμε φως σε αυτό το σκοτάδι. Φανταζόμαστε ότι γνωρίζουμε τον εαυτό μας, αντιδρούμε όμως αυτόματα στη ζωή κάθε στιγμή.
Η Παρατήρηση του εαυτού μας το δείχνει αυτό λίγο-λίγο. Έτσι, με τη δική της δράση, αρχίζει η αλλαγή μέσα μας, καθώς μία ακτίνα φωτός διεισδύει στο εσωτερικό μας σκοτάδι. Πρόκειται για το φως της συνείδησης, με την προϋπόθεση ότι όλη η διαδικασία γίνεται χωρίς καμία κριτική από την πλευρά μας: αποδέχομαι αυτό που παρατηρώ, χωρίς κρίση, χωρίς αντίδραση.
Η αυταπάτη ότι είμαστε συνειδητοί και ότι είμαστε ένας, ότι ο καθένας είναι μία ενότητα, εμποδίζει την αλλαγή. Πιστεύουμε ότι έχουμε ένα μόνιμο, μη μεταβαλλόμενο Εγώ. Πρώτα πρέπει να μάθουμε να παρατηρούμε τον εαυτό μας χωρίς κριτική.
Όταν αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε ότι μιλάμε και ενεργούμε χωρίς να έχουμε συνείδηση αυτών που κάνουμε, τότε θα αρχίσουμε να έχουμε μία νέα οπτική του εαυτού μας. Πιστεύουμε όμως ότι ξέρουμε και ότι θυμόμαστε, μέχρι που έρχεται μία στιγμή η Παρατήρηση του εαυτού να μας δείξει ότι δεν είμαστε αυτό που φανταζόμαστε, αλλά μηχανές. Τότε, η αμερόληπτη Παρατήρηση είναι σε θέση να εμποδίσει πολλά πράγματα να συμβούν μέσα μας και ταυτόχρονα να μας δείξει πράγματα τα οποία διόλου δεν είμαστε εμείς. Αυτό που μας κάνει να συνεχίζουμε να συμπεριφερόμαστε όπως συνήθως είναι το ότι κοιμόμαστε.
Η Εργασία ξεκινάει με τον εαυτό του καθενός και στόχος της είναι η αλλαγή του εαυτού. Χάνουμε το νόημα αν σκεφτούμε ότι αυτό σχετίζεται με τις εξωτερικές μας υποθέσεις. Ο καθένας έχει τη δυνατότητα αλλαγής, και η αλλαγή, είτε του εαυτού είτε του κόσμου, έγκειται σε αυτό. Όσο αλλάζουμε τόσο κάνουμε χώρο για τους άλλους. Δεν μπορούμε όμως να αλλάξουμε αν δεν παρατηρούμε τον εαυτό μας. Είναι παραπλανητικό να σκεφτόμαστε ότι αυτό που πρέπει να αλλάξει είναι κάτι έξω από εμάς. Με τη στάση μας προς τους άλλους προκύπτουν κάθε είδους προστριβές και δεν βλέπουμε ότι είμαστε υπεύθυνοι γι’ αυτή την κατάσταση. Μπορούμε όμως να αποκτήσουμε επίγνωση ότι κριτικάρουμε τους άλλους, και ότι αυτό που λένε οι άλλοι για μας είναι αλήθεια. Αυτό θα σήμαινε βέβαια ότι έχουμε παρατηρήσει επαρκώς τον εαυτό μας έχοντας έτσι αποκτήσει περισσότερη συνείδηση του εαυτού μας, και ακριβώς αυτό είναι που αλλάζει μία κατάσταση.
Η παρατήρηση του εαυτού έχει σκοπό να μας κάνει πιο συνειδητούς…
John G. Bennett – Maurice Nicoll
Εργασία στον Εαυτό (Εκδόσεις Αρχέτυπο)
