Ο αστερισμός των Διδύμων σχετίζεται με το μύθο των Διόσκουρων (Διός κούροι, γιοι του Διός), του Κάστορα και του Πολυδεύκη. Τα ονόματα τους δηλώνουν την αχώριστη αδελφική φιλία ακόμη και σήμερα. Δεν είναι οι μοναδικοί που οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν Διόσκουρους. Επίσης έτσι ονομάζονταν και οι ήρωες – ιδρυτές της Θήβας Ζήθος και Αμφίων, γιοι του Διός και της Αντιόπης. Όμως οι πιο γνωστοί Διόσκουροι είναι οι δίδυμοι Κάστωρ και Πολυδεύκης.
Σύμφωνα με την επικρατέστερη παράδοση ο Δίας μεταμορφωμένος σε κύκνο ενώθηκε στο βουνό Ταΰγετο με τη Λήδα, γυναίκα του Τυνδάρεω, βασιλιά της Σπάρτης. Τη ίδια νύχτα η Λήδα ενώθηκε και με τον άντρα της κι από τα παιδιά που γεννήθηκαν ο Πολυδεύκης και η Ελένη θεωρήθηκαν παιδιά του Διός ενώ ο Κάστωρ και η Κλυταιμνήστρα παιδιά του Τυνδάρεω. Μια παραλλαγή του μύθου θέλει τα παιδιά να βγαίνουν από δυο αυγά που γέννησε η Λήδα.
Στους αρχαίους συγγραφείς, διαχωρίζεται ο τόπος γέννησης της Ελένης και της Κλυταιμνήστρας, της άλλης κόρης του Τυνδάρεω και της Λήδας, από τον τόπο γέννησης των Διόσκουρων. Η γέννηση των νέων τοποθετείται στο μικρό νησί Πέφνος, στο Μεσσηνιακό κόλπο. Ο θεός Ερμής μετέφερε τα παιδιά, μετά τη γέννησή τους, από την Πέφνο στην Πελλήνη, όπου βασίλευε ο Τυνδάρεως.
Οι δύο νέοι έγιναν γνωστοί για την ανδρεία τους. Γυμναζόντουσαν, ο μεν Κάστωρ στην ιππική και την οπλομαχία, ο δε Πολυδεύκης στην πυγμαχία. Κατά τη βασιλεία του Τυνδάρεω ,ταξίδευαν με στόλο στο Αιγαίο καθαρίζοντάς το από τους ληστές. Όταν ο Μελέαγρος, βασιλιάς των Αιτωλών της Καληδόνας, ζήτησε τη βοήθεια άλλων πολεμιστών για να κυνηγήσουν τον Καλυδώνιο Κάπρο, οι Διόσκουροι έλαβαν μέρος στο κυνήγι. Επίσης, ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του Ιάσονα κι έλαβαν μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία, όπου διακρίθηκαν ιδιαίτερα εναντίον του βασιλιά των Βρεβρύκων, Αμύκου. Βοήθησαν τον Ιάσονα και τον Πηλέα στην καταστροφή της Ιωλκού.
Είναι Δωριείς ήρωες, και σε ορισμένους μύθους αγωνίζονται ενάντια στον Αθηναίο ήρωα Θησέα. Ο Θησέας με τον φίλο του Πειρίθοο είχαν απαγάγει την ωραία Ελένη, αδερφή των Διόσκουρων. Κατόπιν, ο Θησέας και ο Πειρίθοος κατέβηκαν στον Κάτω Κόσμο, με σκοπό να αρπάξουν την ίδια την Περσεφόνη. Οι Διόσκουροι εκστράτευσαν ενάντια στην Αθήνα κι ελευθέρωσαν την αδελφή τους, που ήταν φυλακισμένη στο οχυρό των Αφιδνών, παίρνοντας δε αιχμάλωτη και την ίδια τη μητέρα του Θησέα, την Αίθρα. Απομάκρυναν από την εξουσία τους γιούς του Θησέα, αντικαθιστώντας τους με το διεκδικητή της βασιλείας Μενεσθέα.
Ο Τυνδάρεως είχε δύο αδελφούς, τον Αφαρέα και το Λεύκιππο. Ο Λεύκιππος είχε δύο κόρες, τη Φοίβη και την Ιλάειρα και είχε υποσχεθεί το χέρι τους στους γιούς του Αφαρέα, τον Ίδα και τον Λυγκέα, που βασίλευαν στη Μεσσηνία. Ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης απήγαγαν τις νέες και στη συμπλοκή που επακολούθησε με τα ξαδέρφια τους, σκοτώθηκαν ο Κάστορας κι ο Λυγκέας. Όμως σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή οι Διόσκουροι απήγαγαν τις Λευκιππίδες αλλά έκαναν παιδιά μαζί τους ενώ τα ξαδέρφια τους δεν τις διεκδίκησαν.
Τα κορίτσια πιθανώς να μην είχαν θνητό πατέρα. Θεωρούσαν τον Απόλλωνα για πατέρα τους και είχαν ονόματα σχετικά με τις φάσεις της Σελήνης: Φοίβη, η αγνή στο νέο τέταρτο, Ιλάειρα, η φαιδρή στην πανσέληνο. Η Φοίβη ήταν μάλλον ιέρεια της Αθηνάς και η Ιλάειρα της Αρτέμιδος. Αργότερα το ιερό τους βρισκόταν κοντά στο σπίτι που νομιζόταν ιερή κατοικία των Διόσκουρων, στη Σπάρτη. Οι Διόσκουροι άρπαξαν τις Λευκιππίδες στο ιερό περιβόλι της Αφροδίτης, εκεί που έπαιζαν με τις συνοδούς τους. Σε μια αττική αγγειογραφία της αρπαγής απεικονίζονται η Αφροδίτη και ο Ζεύς παρόντες, να διευκολύνουν τους ήρωες.
Με αυτό το συμβάν, όμως, άρχισε η εχθρότητα ανάμεσα στους Διόσκουρους και τα ξαδέρφια τους. Είχαν οργανώσει από κοινού μια εκστρατεία στη γειτονική Αρκαδία, για να κλέψουν βόδια και γύρισαν πίσω με μεγάλη λεία. Φιλονίκησαν, όμως, για τη μοιρασιά, με αποτέλεσμα ο Ίδας να σκοτώσει τον Κάστορα κι ο Πολυδεύκης τον Λυγκέα, τραυματίστηκε δε κι ο ίδιος. Ο Δίας κεραυνοβόλησε τον Ίδα και πήρε τον Πολυδεύκη στους ουρανούς. Όμως, ο Πολυδεύκης, απαρηγόρητος για το χαμό του αδελφού του, αρνήθηκε την αθανασία που του πρόσφερε ο Δίας, αν ο αδελφός του βρισκόταν στον Κάτω Κόσμο. Έτσι, ο Ζευς του χάρισε το προνόμιο να περνά μια μέρα στον Άδη με τον αδερφό του και μια μέρα στο ουρανό μαζί του, ώστε να μη χωρίσουνε. Αργότερα, ο Δίας έκανε τους Διόσκουρους άστρα και τους ανέβασε στον ουρανό, τοποθετώντας τους στον αστερισμό των Διδύμων.
Υπήρχαν αδριάντες τους στο νησί της Πέφνου και οι Σπαρτιάτες τους απεικόνιζαν με δύο δοκούς ενωμένους μεταξύ τους σε σχήμα Η. Επίσης με δύο λεπτούς αμφορείς, που τυλιγόταν γύρω τους ένας όφις.
Γιατί, και τα άστρα, έχουν τη δική τους ιστορία!
Ολυμπία Χατζησάρου
