Πολλοί έχουν ακούσει για το κοινόβιο της Κριστιάνιας, στην Κοπεγχάγη, καθώς η θεαματική σύγκρουσή του με τις αρχές διαρκεί όσο και η ιστορία της αυτοδιοικούμενης κοινότητας. Λίγοι όμως γνωρίζουν ότι στη Δανία, χώρα με μακρά δημοκρατική, συνεργατική και συνεταιριστική παράδοση, ανθούν πολλές δεκάδες κοινοβιακές μονάδες κάθε μορφής: μικρές παρέες που αποφάσισαν να μοιραστούν τη ζωή, κοινότητες ανθρώπων που επιθυμούν τα σπίτια τους να είναι φτιαγμένα με τρόπο φιλικό για το περιβάλλον, αλλά και πολυμελείς τυπικές κολλεκτίβες που λειτουργούν με βάση την αρχή της αυτοδιαχείρισης. Μπορείτε να φανταστείτε μια κοινότητα 80 ενηλίκων (και 45 παιδιών) που ζουν με καθεστώς κοινοκτημοσύνης σε ενα αναγεννησιακό παλάτι, καταμεσίς 10.000 στρεμμάτων δάσους, λιμνών και χωραφιών, αποφασίζουν σε γενικές και επιμέρους συνελεύσεις για ό,τι αφορά τη ζωή τους, καλλιεργούν και τρώνε όλοι μαζί αποκλειστικά οικολογικά τρόφιμα, λειτουργούν τουλάχιστον 5 επιχειρήσεις, και όλα αυτά χωρίς καμμιά στήριξη από κρατικούς ή άλλους μηχανισμούς;
Ουτοπικό, θα πείτε. Καλά το ξεκίνησαν, αλλά πόσο καιρό θα αντέξει; Ειδικά όταν η αγορά των κτιρίων και της γης έχει γίνει με τραπεζικό δάνειο, και υψηλότατοι τόκοι τρέχουν κάθε μήνα; Κι όμως, το Svanholm, στη Δανία, δεν είναι μόνο η μεγαλύτερη, αλλά και η μακροβιότερη οικολογική κολλεκτίβα της Ευρώπης αφού λειτουργεί, εξελίσσεται και ακμάζει από το 1978, εδώ και 29 χρόνια! Ας δούμε λοιπόν πώς είναι να ζει κανείς στην ουτοπία …
(Φωτ. Αποκριά 2007 μπροστά στο αρχοντικό του Σβανχολμ)
1. Η ίδρυση
Τα 83 ιδρυτικά μέλη της κοινότητας του Σβάνχολμ δεν κατέλαβαν την ιδιοκτησία, όπως έκαναν οι κάτοικοι της Κριστιάνια, αλλά την αγόρασαν με τραπεζικό δάνειο. Αυτό σημαίνει, ακόμη και σήμερα, μεγάλους οικονομικούς περιορισμούς, διότι πρέπει να αποπληρώνονται δυσβάστακτοι τόκοι. Αποφεύχθηκαν όμως οι συνεχείς τριβές με τις αρχές που αντιμετωπίζει εδώ και 36 χρόνια η Κριστιάνια, και βέβαια οι κάτοικοι του Σβάνχολμ είναι απόλυτα ελεύθεροι να διαχειρίζονται όπως θέλουν το μικρό τους «κρατίδιο», μέσα βέβαια στα όρια που θέτουν οι νόμοι της Δανίας.
Το Σβάνχολμ περιλαμβάνει 1000 σχεδόν εκτάρια γής, μαζί με το αρχοντικό και όλα τα κτίρια, υποστατικά, στάβλους και άλλες εγκαταστάσεις και βρίσκεται σε απόσταση 60 χιλιομέτρων από την Κοπεγχάγη, κοντά στο χωριό Skibby.
Ανάμεσα στα σημερινά μέλη του Σβάνχολμ περιλαμβάνονται ξυλουργοί, καθηγητές πανεπιστημίου, σιδηρουργοί, πληροφορικοί, μεταφραστές, αγρονόμοι, μουσικοί, εστιάτορες, αγρότες, παιδαγωγοί, σκηνοθέτες, αλλά και ένα μέλος του δανικού κοινοβουλίου.
2. Η καθημερινή οργάνωση
Η οργάνωση της καθημερινής ζωή στο Σβάνχολμ, αλλά και οι σημαντικότερες αποφάσεις για την κοινή οικονομία και το μέλλον της κολλεκτίβας γίνεται αποκλειστικά και άμεσα από τους ίδιους τους κατοίκους με κατεύθυνση τις βασικές αρχές λειτουργίας: την οικολογία, το μοίρασμα των εσόδων, την κοινή ζωή και την αυτοδιοίκηση.
(Φωτ. Η αίθουσα με τους καθρέφτες, στο αρχοντικό του Σβάνχολμ χρησιμοποιείται, φυσικά, για συναντήσεις)
Κάθε ομάδα εργασίας ή κατοικίας αποφασίζει για τα δικά της ζητήματα και τον τρόπο δουλειάς της, ενώ για τα γενικότερα θέματα που αφορούν όλη την κοινότητα γίνεται συζήτηση και οι αποφάσεις παίρνονται από όλα τα μέλη μαζί σε γενική συνέλευση που γίνεται δύο φορές το μήνα.
Οι αποφάσεις λαμβάνονται με συναίνεση όλων, που σημαίνει ότι θα πρέπει να πεισθεί, μετά από συζήτηση φυσικά, κάθε ένα μέλος της κοινότητας για την ορθότητα της απόφασης. Αν προβληθούν αντιρρήσεις, θα πρέπει η πρόταση να τροποποιηθεί και να συζητηθεί και πάλι, έως ότου γίνει δεκτή από όλους. Εναλλακτικά, όσοι αντιτίθενται στην πρόταση πρέπει να (αντι)προτείνουν τη δική τους λύση στο ζήτημα. Αν δεν φαίνεται εύκολο να βρεθεί λύση στη γενική συνέλευση, θα πρέπει όσοι προτείνουν αποκλίνουσες λύσεις να τις συζητήσουν κατ’ ίδιαν και να έρθουν στη γενική συνέλευση με συμβιβαστική πρόταση.
Με τον τρόπο αυτό, στο Σβάνχολμ προχωρούν οι προτάσεις μετά από υποχωρήσεις και αφού επηρεασθούν και από τις άλλες προτάσεις, κι όχι με πίεση, προβολή και δημόσιες σχέσεις. Κανόνας είναι ότι δεν μπορεί να ληφθεί απόφαση για μια πρόταση στην ίδια συνέλευση όπου παρουσιάσθηκε, και όλες οι διαδικασίες κινούνται αργά, γιατί οι κάτοικοι εξετάζουν σε βάθος κάθε πρόταση.
Φαίνεται ότι ο αριθμός των συνελεύσεων και συναντήσεων που πρέπει να παρακολουθεί κάθε κάτοικος του Σβάνχολμ παίρνει πολύ χρόνο. Όπως αναφέρει κάποιος, πρέπει να παρακολουθεί τουλάχιστον τρεις συναντήσεις κάθε εβδομάδα ! Όμως αυτή δεν είναι η ουσία της αυτοδιοίκησης; να συζητά, να σκέφτεται και να αποφασίζει κανείς για την ίδια του τη ζωή, σε όλες τις εκφάνσεις της; Οι κάτοικοι του Σβάνχολμ έχουν αναλάβει οι ίδιοι, και ο καθένας ατομικά, το κομμάτι της σκέψης και της ευθύνης που τους αναλογεί, ένα κομμάτι από τον εαυτό μας που ανήκει από τη φύση μας ως ανθρώπων και που εμείς οι πολλοί έχουμε σχεδόν ολοκληρωτικά και αμετάκλητα εκχωρήσει σε στρατιές επαγγελματιών ενημερωτών, διοικητών και πολιτικών όλων των επιπέδων.
3. Επιχειρήσεις και ομάδες Από την αρχή οι κάτοικοι του Σβάνχολμ επιθυμούν όσο είναι δυνατό να δουλεύουν μέσα στην κολλεκτίβα τους, ώστε το Σβάνχολμ να υπάρχει και σαν αυτοσυντηρούμενη παραγωγική μονάδα. Ο σκοπός αυτός βέβαια δεν σημαίνει ότι τα μέλη του Σβάνχολμ εξαναγκάζονται να αφήσουν τις δουλειές τους και να απασχολούνται αποκλειστικά μέσα στο κτήμα. Όμως η κοινότητα είναι πάντα πρόθυμη να ακούσει και να στηρίξει όσους κατοίκους παρουσιάζουν μια νέα ιδέα για κάποια κοινή δραστηριότητα ή επιχείρηση.
Φωτ. Διαλογή και συσκευασία καρότων
Στο Σβάνχολμ λειτουργούν αρκετές επιχειρήσεις, με ανεξάρτητη νομική οντότητα.
Από το 1981 οι κάτοικοι του Σβάνχολμ ήταν πρωτοπόροι ανάμεσα στους ιδρυτές του δανικού συνδέσμου οικολογικής γεωργίας, ενώ από το 1990 ολόκληρη η αγροτική παραγωγή του Σβάνχολμ είναι οικολογική.
Η ομάδα γεωργίας αποτελείται από 5 σταθερά μέλη και καλλιεργεί τα 230 εκτάρια γεωργικής γης του Σβάνχολμ με ζωοτροφές αλλά και καλαμπόκι, πατάτες, καρότα, μυρωδικά και διάφορα λαχανικά. Υπάρχουν οπωρώνες και θερμοκήπια, ενώ το συσκευαστήριο λαχανικών αποτελεί ξεχωριστή επιχείρηση.
Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής πωλείται χονδρικά, ή λιανικά στο κατάστημα της κοινότητας, ενώ φυσικά τροφοδοτείται και το εστιατόριο της κολλεκτίβας. Ανάμεσα στους πελάτες του Σβάνχολμ είναι και ο ζωολογικός κήπος της Κοπεγχάγης, καθώς τα οικολογικά λαχανικά δεν θέτουν σε κίνδυνο την υγεία και την αναπαραγωγική ικανότητα των απειλούμενων ειδών του ζωολογικού κήπου!
Φωτ. Ένα από τα θερμοκήπια του Σβανχολμ
Κτηνοτροφία, δασοπονία:
Η κτηνοτροφική ομάδα φροντίζει τις 100 αγελάδες τύπου Τζέρσεϋ και τα περίπου 120 μοσχάρια τους, ενώ η εκμετάλλευση των 1400 στρεμμάτων δάσους που ανήκουν στο Σβάνχολμ γίνεται υποδειγματικά από τη δασοκομική ομάδα σύμφωνα με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης.
Ξυλουργείο:
Μια από τις ενδιαφέρουσες επιχειρήσεις του Σβάνχολμ είναι το ξυλουργείο, που λειτουργεί από το 1997. Εδώ κατασκευάζονται από παλέττες για φρούτα μέχρι βάρκες και φυσικές παιδικές χαρές, εξοπλισμός καταστημάτων, δομικά στοιχεία αλλά και ολόκληρα ξύλινα σπίτια. Η ομάδα του ξυλουργείου αποτελείται από 15 μέλη, τεχνίτες, αρχιτέκτονα, σχεδιαστές, ξυλογλύπτες, υπεύθυνο πωλήσεων κ.ά..
Ακόμη στο Σβάνχολμ λειτουργούν κατάστημα με οικολογικά προϊόντα, παιδικός σταθμός και νηπιαγωγείο για περίπου 20 παιδιά, κέντρο βελονισμού και ψυχοθεραπείας με εκπαιδευμένους θεραπευτές και εκδοτικός οίκος.
4. Κοινή οικονομία
Όμως δεν εργάζονται όλοι οι κάτοικοι του Σβάνχολμ μέσα στο κτήμα. Οι 25 από τους 67 (στοιχεία 2006) ενήλικες κατοίκους εργάζονται εκτός της κολλεκτίβας, και συνεισφέρουν 80% των καθαρών αποδοχών τους στην κοινότητα, κρατώντας 20% για τα προσωπικά τους έξοδα. Το ίδιο ισχύει για όσους δεν εργάζονται αλλά έχουν άλλα εισοδήματα, συντάξεις κ.ο.κ., πρέπει δηλ. να συνεισφέρουν 80% των εσόδων τους.
Από τους υπόλοιπους, 16 εργάζονται στις 8 ομάδες παραγωγής, 16 σε ομάδες «υπηρεσίας» (λογιστήριο, νέες επενδύσεις, εστιατόριο, συντήρηση κτιρίων, εργαστήρια αυτοκινήτων, ενημέρωση επισκεπτών και επαφές κ.α.), ενώ 10 βρίσκονται σε άδεια (γονική, εκπαιδευτική) ή σύνταξη.
Το Σβάνχολμ δίνει μεγάλη σημασία στην οικογένεια και στα παιδιά. Τις περισσότερες φορές οι γονείς με παιδιά προτιμούν, αντί για δωμάτια στο κεντρικό αρχοντικό, να μείνουν σε κάποιο από τα ανεξάρτητα σπίτια του Σβάνχολμ, βρίσκονται όμως στο κέντρο της κοινοτικής ζωής. Η ζωή για τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευχάριστη στο Σβάνχολμ γιατί μεγαλώνουν σε καθαρή φύση, τρέφονται οικολογικά, και κυρίως αποσπώνται από την πυρηνική, απομονωμένη οικογένεια που έχουμε συνηθίσει και ζουν από την αρχή ως μέλη μιας ευρύτερης κοινότητας, που τα αντιμετωπίζει με πραγματικά ελευθεριακή στάση και ενθαρρύνει τη συμμετοχή τους.
Τα παιδιά παίρνουν το χαρτζιλίκι τους από την κοινότητα, που καλύπτει πλήρως τα έξοδα ανατροφής τους, το σχολείο κτλ. Όσοι έφηβοι θέλουν να έχουν περισσότερα χρήματα στη διάθεσή τους, μπορούν αν θέλουν να εργάζονται στο Σβάνχολμ μετά το σχολείο.
Το μεγάλο εστιατόριο είναι η καρδιά του Σβάνχολμ, καθώς εκεί, εκτός από το κοινό γεύμα, παρασκευασμένο αποκλειστικά με οικολογικές πρώτες ύλες, πραγματοποιούνται και πολλές συγκεντρώσεις, εκδηλώσεις, συζητήσεις, και είναι χώρος συνάντησης των μελών.
Φωτ. στον παιδικό σταθμό
5. Γνωρίστε τους
Η εξωστρέφεια δεν είναι η πρώτη προτεραιότητα του Σβάνχολμ. Όμως, πέρα από τη συμμετοχή τους σε δίκτυα και οργανώσεις οικολογικού και κοινοτικού χαρακτήρα, το Σβάνχολμ οργανώνει επισκέψεις με οδηγό μια φορά το μήνα, όπου μπορεί κανείς να δει τις εγκαταστάσεις και να ακούσει για τον τρόπο ζωής των κατοίκων του.
Μπορεί ακόμη και να ζήσει κανείς στο Σβάνχολμ ως επισκέπτης για ένα περίπου μήνα, συμμετέχοντας σε κάποια από τις ομάδες εργασίας. Αυτή τη στιγμή το Σβάνχολμ φιλοξενεί 8 εργαζόμενους επισκέπτες.
Και για όσους δεν σκέφτεστε να ταξιδέψετε στην Κοπεγχάγη, η ιστοσελίδα www.svanholm.dk δίνει μια μικρή γεύση από τον παράδεισο που οι οραματιστές του Σβάνχολμ απολαμβάνουν, και φτιάχνουν, κάθε μέρα.
Παραδείγματα άλλων εναλλακτικών κοινοτήτων στη Δανία:
www.ecovillage.dk,
www.ibsgaarden.dk,
www.dyssekilde.dk,
www.hegnstrup.dk,
www.christiania.org,
www.munkesoegaard.dk κ.ά..
Κείμενο-φωτογραφίες www.svanholm.dk, Πέλη Σουσιοπούλου
Φωτ. Από το κοινό εστιατόριο του Σβανχολμ.
Φωτ. Φωτιές στη γιορτή του Άη Γιάννη.
Φωτ. Το Σβανχολμ ανανεώνεται και επεκτείνεται. Κατασκευάζονται περίπου 1000 τ.μ. κατοικιών, φυσικά με οικολογικά υλικά, που θα αυξήσουν την αξία της ιδιοκτησίας και θα στεγάσουν περίπου 20 νέους κατοίκους.
