Η «Ασαφής» Λογίκη

Οι παρατηρήσεις πάνω στην Απλή Λογική και η «Ασαφής» Λογική

“η επιβεβαίωση και μη αμφισβήτηση είναι το κριτήριο της αλήθειας. Η μη επιβεβαίωση και αμφισβήτηση είναι το κριτήριο του ψεύδους. Βάση και θεμέλιο όλων των πραγμάτων είναι το ολοφάνερο.”
Επίκουρος

Όταν μιλάμε για «ασαφή» λογική εννοούμε την λογική αυτή η οποία εξάγεται με βάσει των εμπειριών και των συμπερασμάτων μας. Βέβαια και η απλή λογική εξάγεται με βάσει τις εμπειρίες μας και τα συμπεράσματα μας, αλλά δεν μας δίνει στην ολότητά του, το αποτέλεσμα που ζητάμε. Όμως, όπως θα δούμε παρακάτω η ασαφής λογική δεν είναι καθόλου ασαφής. Και επιπλέον, ούτως ή άλλως σκεπτόμαστε μ’ αυτήν. Αλλά ας δούμε όμως πρώτα τι λέει η απλή λογική όπως τουλάχιστον μας την εισήγαγε ο Αριστοτέλης και η οποία στηρίζεται σε δύο βασικούς νόμους. Στον νόμο της μη αντίφασης και στον νόμο του αποκλειόμενου μέσου. Όσον αφορά τον πρώτο νόμο, το Α, μας λέει, δεν μπορεί να είναι Β και μη Β. Δηλαδή κάποιος δεν μπορεί να είναι άντρας και μη άντρας ή κάποια δεν μπορεί να είναι γυναίκα και μη γυναίκα. Είναι έτσι όμως; Προφανώς όχι.

Και στον δεύτερο νόμο, ο οποίος εξάγεται με βάσει τον πρώτο μας λέει, ότι το Α είναι είτε Β, είτε μη Β. Δηλαδή κάποιος είναι, είτε άντρας είτε μη άντρας. Άρα συνεπάγεται με βάσει τον πρώτο νόμο ότι θα είναι γυναίκα. Όμως και σ’ αυτό το παράδειγμα πάλι, από την εμπειρία μας στον φυσικό κόσμο, υπάρχει λάθος. Ακόμα και στην αρχή του λόγου μου την προηγούμενη βδομάδα, σχετικά με τις κατηγορίες του Επίκτητου εναντίον του Επίκουρου, διατυπώνει ο στωικός Επίκτητος ότι « Τι άλλο είναι αυτό που δεν είναι εξ ολοκλήρου αλήθεια, παρά ψέμα;».

Ναι αυτοί οι νόμοι, ή αυτή η απόλυτη λογική, μπορεί να ισχύει στα μαθηματικά ή σε οποιαδήποτε θεωρητική επιστήμη. Αλλά δεν ισχύει στην πράξη και πάνω σε φυσικά ή ανθρώπινα θέματα.

Στις διάφορες λογομαχίες που είχα και έχω με τους φίλους μου διακηρύσσω, ότι μεταξύ του άσπρου και του μαύρου υπάρχουν και άλλα χρώματα. Χρώματα τα οποία βάφουν την ζωή μας και την κάνουν πιο ενδιαφέρουσα. Και επιβεβαιώθηκα όταν διάβασα την θεωρία του Σωρίτη όπως την διατύπωσε ο ρήτορας Ευβουλίδης. Διότι η θεωρία του σωρίτη στηρίζεται σε μία πρακτική η οποία μας λέει, ότι από ποιο σημείο θεωρούνται μερικοί σπόροι σωρός; Από 10, 100,1000, και από ποιους δεν θεωρούνται; Δηλαδή ένας, η δύο, ή 10 σπόροι αποτελούν σωρό; Και αν αντιπαραθέσουμε την θεωρία αυτή με τους ανωτέρω νόμους καταλήγουμε στην άποψη, ότι ο μη άντρας δεν είναι απαραίτητα γυναίκα. Και δεν είναι γυναίκα γιατί δεν μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε τους άντρες.

Το λοιπόν εκ των συμπερασμάτων και των εμπειριών, τα οποία εξάγονται από αυτά τα λίγα που σας είπα, βρίσκει έδαφος και αναπτύσσεται ο Επικούρειος κανόνας. Ο οποίος εδράζεται πάνω στις καθημερινές μας εμπειρίες και όχι σε αφορισμούς. Εκλογικεύοντας όμως αυτούς τους δύο νόμους, μπορούμε να μιλάμε και για το καλό ή το κακό του εβραιοχριστιανισμού. Το ίδιο ισχύει και για την εργατική ή την αστική τάξη του κομουνισμού. Δηλαδή αν προτιμάς να είσαι κρατικός ή ιδιωτικός δούλος. Ακόμα ισχύει για την δικαιοσύνη, τους νόμους και γενικά ότι διέπει την λογική της παγκόσμιας κοινότητας των κρατών, όσο και τις σχέσεις των κρατών με τους υπηκόους τους. Γιατί τους συμφέρει να είναι τα πράγματα έτσι. Γιατί αντλούν απ’ αυτήν την λογική, την εξουσία τους. Και σου λένε ότι η λογική είναι μία, όπως την διατύπωσε ο Αριστοτέλης με τους ανωτέρω νόμους: τα συμφέροντα είναι διαφορετικά. Έτσι μας φέρνουν τεχνηέντως σ’ ένα δίλλημα. Ένα δίλλημα δικό τους, που σε αναγκάζουν να αποφασίσεις, για να τους διαιωνίσεις. Και σας παραθέτω ένα χοντρό παράδειγμα προς επίρρωση των ανωτέρω. Και αυτό είναι η οικονομική κρίση η οποία ταλανίζει τον Ελληνικό λαό και όχι μόνο. Αυτήν λοιπόν η κρίση διαφεντεύει την πολιτική ζωή με το εξής δίλλημα. Και το οποίο είναι συνυφασμένο με την Αριστοτέλεια λογική. Μας λένε, μνημόνιο ή χρεοκοπία. Και ότι είναι μονόδρομος, ή συμφέρον μας, το μνημόνιο. Αυτό λοιπόν το δίλλημα μας το επέβαλαν οι καπιταλιστές προκειμένου να σώσουν τα κεφάλαιά τους. Διότι αν υποθέσουμε πως βγαίνουμε από το μνημόνιο το μόνο που έχουν να κερδίσουν οι εργαζόμενοι είναι τα ψίχουλα. Και αυτό που θα χάσουν, είναι ο σημαντικός παραγωγικός ελεύθερος χρόνος. Πράγματι δεν μας ενδιαφέρει εμάς τους Επικούρειους το κέρδος ή τα ψιχία που θα μας δώσουν, αν μας τα δώσουν, ή ακόμα η εντατικοποίηση της δουλειάς, η αν θέλετε να διαλέξουμε την δουλεία μας. Αλλά η ευτυχισμένη ζωή, η καλή μας διάθεση, η εκλογίκευση των επιθυμιών μας και η πραότητα των συναισθημάτων που εξαρτώνται όχι με τον αυτοσκοπό της μισθωτής εργασίας και των οραμάτων περί πλουτισμού. Δηλαδή μεταξύ των δύο λογικών όπως του μνημονίου ή της χρεοκοπίας, ή αν θέλετε τη στέρηση ή μη των καπιταλιστικών επιθυμιών, υπάρχει και η τρίτη, ή η τέταρτη, ή η πέμπτη εκδοχή. 

Ναι αγαπητοί μου, με την παρέκκλιση των ατόμων, τίποτα δεν μπορεί να ορισθεί ή να μας ορισθεί ή να μας καθοριστεί. Ούτε πάνω σε θεωρητικά θέματα, ούτε σε πρακτικά. Εκείνο που μπορούμε να κάνουμε είναι συμβάσεις σε θεωρητικά θέματα ώστε να μην ερχόμαστε σε συγκρούσεις. Συμβάσεις όσον αφορά την δικαιοσύνη, την ελευθερία, την αγάπη κ.α. Και όσον αφορά τα πρακτικά θέματα εξαρτάται στο τι δέχεται πλειοψηφία και τα οποία τα ονομάζουμε ως αντικειμενική αλήθεια. Διότι εμείς ορίζουμε το δέντρο, την πέτρα. ή ακόμα μία επιστημονική ανακάλυψη. Και η οποία αλήθεια, μπορεί να καταρριφθεί όταν υπάρξουν καινούργια δεδομένα. Πράγματι στο παράδειγμα που μας φέρει ο Eric Anderson στο περίφημο βιβλίο του «ο Επίκουρος στον 21^ον αιώνα» σχετικά με τους εργένηδες, ρωτά ποιοι είναι οι εργένηδες. Διότι ο ορισμός που δόθηκε και ο οποίος λέει, ότι εργένης είναι αυτός που δεν έχει παντρευτεί, είναι λάθος. Διότι εργένης είναι και ο Πατριάρχης, και ένας που έχει κάνει λευκό γάμο, και ένα παιδί…. Ακόμα γιατί να το περιορίσουμε στους άντρες. Διότι γνωρίζουμε πως υπάρχουν και γυναίκες εργένησες, όπως υπάρχουν εργένηδες και στα υπόλοιπα φύλα.

Εξ αυτών συνάγεται πως ο ανθρώπινος νους δεν είναι μαθηματικά, ή ηλεκτρονικός υπολογιστής και να λειτουργεί με το δυαδικό σύστημα 0 και 1 και να ακολουθεί ή το 0 ή το 1. αλλά αποτελείται από πυκνά διασυνδεόμενα δίκτυα. Μπορεί η εξουσία να χρησιμοποιεί αυτά τα δίκτυα για αλλότριους σκοπούς και μας κάνει να σκεφτόμαστε πάνω στον δυισμό. Και πάνω σ’ αυτόν τον δυισμό να υπάρχει ο μονόδρομος, του λεγόμενου για εκείνη, καλού. Εμείς όμως οι Επικούρειοι χρησιμοποιούμε τα δίκτυα αυτά σκεπτόμενοι πολλαπλώς, διότι ο μεγάλος δάσκαλος, μας έδωσε μία μέθοδο του ηδέως ζειν και όχι κανόνες. Έτσι ανακαλύπτουμε πολλά μονοπάτια για μια ευτυχισμένη ζωή φτιάχνοντας σ’ αυτήν την άρρωστη πραγματικότητα, μια καινούργια πραγματικότητα. Σκοπός λοιπόν της φιλοσοφίας αυτής, είναι ο ανθρωπισμός, μέσα από την αποδέσμευση του ανθρώπου από τα γρανάζια των τεχνικών της πολιτικής ηγεσίας.

Μπάμπης Πατζόγλου