Έπειτα από σχεδόν δύο δεκαετίες ανακωχής, ο Ζοζέ Σαραμάγκου επιτίθεται και πάλι στην Εκκλησία. Στόχος του η Βίβλος, ένα «εγχειρίδιο κακών ηθών», ένας «κατάλογος ωμοτήτων και των χειρότερων εκφάνσεων της ανθρώπινης φύσης».
«Διάβασε τη Βίβλο και θα χάσεις την πίστη σου», είπε την περασμένη εβδομάδα ο Πορτογάλος νομπελίστας της Λογοτεχνίας σε συνάντηση που είχε με δημοσιογράφους με την ευκαιρία της κυκλοφορίας του «Κάιν», του τελευταίου βιβλίου του. Σύμφωνα με τον Σαραμάγκου, στη Βίβλο δεν υπάρχει «τίποτε το θεϊκό» και ο «Κάιν» του, ένα βιβλίο 181 σελίδων, το οποίο έγραψε σε τέσσερις μήνες και κυκλοφόρησε ταυτόχρονα στα πορτογαλικά, τα ισπανικά και τα καταλανικά, παρ΄ όλο που προσέβαλε την Εκκλησία, δεν θα προσβάλει τους Καθολικούς επειδή «δεν διαβάζουν τη Βίβλο». Το εν λόγω ιερό βιβλίο περιγράφει έναν «ωμό, μνησίκακο, εκδικητικό, ζηλόφθονο και ανυπόφορο Θεό», λέει ο συγγραφέας, ο οποίος συνιστά στους ανθρώπους να μην εμπιστεύονται «τον Θεό που περιγράφεται στη Βίβλο». «Το ανθρώπινο μυαλό είναι σπουδαίος δημιουργός παράλογων εννοιών, και ο Θεός είναι η πιο παράλογη απ΄ όλες», τόνισε προσθέτοντας: «Χωρίς τη Βίβλο θα ήμασταν διαφορετικοί, πιθανόν καλύτεροι άνθρωποι (…). Πώς είναι δυνατόν να έχει γίνει η Βίβλος πνευματικός οδηγός, όταν είναι γεμάτη με τρόμο, αιμομιξίες, προδοσίες και σφαγές;».
Στα 86 του, ο Σαραμάγκου παραμένει αιρετικός και αντάρτης, όπως όταν εντάχθηκε, το 1969, στο παράνομο τότε Κομμουνιστικό Κόμμα. «Η συγγραφή αυτού του βιβλίου ήταν άσκηση ελευθερίας για μένα», είπε για το «Κάιν». «Δεν επιδιώκω την αντιπαράθεση, όμως έχω μερικές πεποιθήσεις και λέω ορισμένα πράγματα». Άλλωστε δεν είναι η πρώτη φορά που προκαλεί αντιδράσεις. Μεταξύ άλλων, είχε συγκρίνει την ισραηλινή κατοχή της Δυτικής Όχθης με το Άουσβιτς και είχε χαρακτηρίσει τον Μπερλουσκόνι «μια αρρώστια, έναν ιό που απειλεί να γίνει η αιτία του ηθικού θανάτου της χώρας του Βέρντι». Το 1991, η τότε κυβέρνηση του συντηρητικού Άνιμπαλ Καβάκο Σίλβα είχε ασκήσει βέτο στην υποψηφιότητα του «Κατά Ιησούν Ευαγγελίου» του Σαραμάγκου για το Ευρωπαϊκό Λογοτεχνικό Βραβείο με το επιχείρημα ότι ήταν προσβλητικό για τους Καθολικούς. Αντιδρώντας στη λογοκρισία, ο συγγραφέας ανακοίνωσε τη συμβολική αυτοεξορία του στα ισπανικά Κανάρια Νησιά, όπου ζει μέχρι σήμερα.
Ο Σαραμάγκου λέει ότι δεν γράφει εναντίον του Θεού, «επειδή ο Θεός δεν υπάρχει», αλλά τάσσεται εναντίον των θρησκειών, «επειδή δεν βοηθούν, και ουδέποτε βοήθησαν, στο να φέρουν κοντά τους ανθρώπους». Πιστεύει πως «ο Θεός υπάρχει μόνο στο μυαλό μας». Ο «Κάιν» είναι ένα βιβλίο που γράφτηκε «εναντίον όλων των θρησκειών», τονίζει, επειδή στη διάρκεια της Ιστορίας, «όλες οι θρησκείες, χωρίς εξαίρεση, έκαναν περισσότερο κακό παρά καλό στην ανθρωπότητα».
