[taxopress_postterms id="1"]
Ούτε οι μαρτυρίες όσων επέζησαν, ούτε οι φωτογραφίες, μπορούν να αποτυπώσουν το μέγεθος της ναζιστικής θηριωδίας στη Βιάννο της Κρήτης.
Κανείς δεν μπορεί να ξεχάσει τη σφαγή της Βιάννου, τη μαζική εξόντωση άμαχου πληθυσμού περίπου 20 χωριών της Βιάννου από τα γερμανικά στρατεύματα κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι δολοφονίες αυτές, με περισσότερους από 500 νεκρούς πραγματοποιήθηκαν στις 14, 15 και 16 Σεπτεμβρίου 1943 και συνοδεύτηκαν από πυρπόληση των περισσότερων χωριών, λεηλασία και καταστροφή της συγκομιδής.
Η επιχείρηση έγινε κατόπιν εντολής του στρατηγού Friedrich-Wilhelm Müller, σε αντίποινα για την υποστήριξη και συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού στην αντίσταση της Κρήτης. Ο Müller, ο οποίος απέκτησε το παρατσούκλι «Ο Χασάπης της Κρήτης», εκτελέστηκε μετά τον πόλεμο για τη συμμετοχή του στη σφαγή.
Η Βιάννος είναι μια ορεινή περιοχή στο νοτιοανατολικό τμήμα του Νομού Ηρακλείου. Μετά τη Μάχη της Κρήτης το 1941 κατά την οποία το νησί έπεσε στα χέρια του Άξονα, η Βιάννος και η ευρύτερη περιοχή του Νομού Λασιθίου ήταν μέρος της ιταλικής ζώνης κατοχής.
Μέχρι το τέλος του 1942, οι Ιταλοί δεν είχαν σχεδόν καμία παρουσία στην περιοχή, διευκολύνοντας έτσι την ίδρυση και ενεργοποίηση διαφόρων ομάδων αντίστασης. Στις αρχές του 1943, η αυξανόμενη δραστηριότητα των ανταρτών σε συνδυασμό με τις φήμες ότι οι Σύμμαχοι είχαν σχέδια να εισβάλλουν στη Κρήτη, οδήγησαν τους Ιταλούς στη κατασκευή παράκτιας οχύρωσης και εγκατάσταση φρουρίων στην περιοχή.
Τον Μάιο του 1943, οι Γερμανοί κατασκεύασαν επίσης ένα φυλάκιο με τρεις άνδρες στην Κάτω Σύμη για την παραλαβή προμηθειών για τα στρατεύματα κατοχής αλλά και επιτήρηση. Στις 10 Σεπτεμβρίου, αντάρτες με αρχηγό τον Μανόλη Μπαντουβά, σκότωσαν δύο στρατιώτες που παρευρίσκονταν στο γερμανικό φυλάκιο.
Σύντομα τα νέα για το συμβάν έφτασαν στους ανώτερους αξιωματικούς, που διέταξαν μια μονάδα πεζικού να μεταβεί στο χωριό και να διερευνήσει το περιστατικό. Εν τω μεταξύ, ο Μπαντουβάς είχε αντιληφθεί ότι το χωριό ήταν σε κίνδυνο και έστησε μια ενέδρα με 40 από τους άντρες του σε μια κοιλάδα κοντά στην είσοδο της Κάτω Σύμης περιμένοντας τους Γερμανούς.
Οι Γερμανοί εμφανίστηκαν το πρωί της 12ης Σεπτεμβρίου και δέχθηκαν επίθεση από τους αντάρτες. Μια άγρια μάχη κράτησε μέχρι αργά το απόγευμα αυτής της μέρας και στο τέλος, οι Γερμανοί υποχώρησαν αφού είχαν υποστεί σοβαρές απώλειες με πολλούς νεκρούς, ενώ οι αντάρτες αποσμακρύνθηκαν στα βουνά.
Την επόμενη μια μεγάλη γερμανική δύναμη με περισσότερους από 2000 άνδρες άρχισαν να συγκεντρώνονται στην Βιάννο. Εξοργισμένος από την απώλεια των ανδρών του, ο γερμανός διοικητής στο Ηράκλειο Friedrich-Wilhelm Müller διέταξε τα γερμανικά στρατεύματα να καταστρέψουν τη Βιάννο και να εκτελέσουν όλους τους άνδρες μεγαλύτερους από δεκαέξι ετών, καθώς και οποιονδήποτε συλληφθεί στην ύπαιθρο ανεξαρτήτως φύλου ή ηλικίας.
Η καταστροφή της Βιάννου ξεκίνησε στις 13 Σεπτεμβρίου, με τις γερμανικές δυνάμεις να εισβάλλουν ταυτόχρονα από διάφορες κατευθύνσεις.
Στην αρχή, διαβεβαίωσαν τους κατοίκους ότι οι προθέσεις τους ήταν ειρηνικές, πείθοντας πολλούς από τους άνδρες που είχαν καταφύγει στα βουνά να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Την επόμενη ημέρα ξεκίνησαν αδιάκριτα μαζικές εκτελέσεις, βασανιστήρια, συλλήψεις, λεηλασίες, εμπρησμούς, βανδαλισμούς και ανατινάξεις. Ακόμα και τα παιδιά, οι ανάπηροι και οι ηλικιωμένοι δεν γλύτωσαν από τη μανία της καταστροφής η οποία συνεχίστηκε κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο ημερών. Μετά την καταστροφή επίσης, απαγορεύτηκε στους επιζήσαντες να θάψουν τους νεκρούς τους ή να επιστρέψουν στα χωριά τους, τα περισσότερα από τα οποία είχαν καεί ολοσχερώς.
Παρά την έκταση της καταστροφής ανθρώπινης ζωής και περιουσίας, τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στη Βιάννο είναι σήμερα σε μεγάλο βαθμό άγνωστα στο ευρύ κοινό. Ο ακριβής αριθμός των θυμάτων παραμένει ανεπιβεβαίωτος, άλλοι κάνουν λόγο για 461 εκτελεσθέντες . Οι περισσότερες πηγές, ωστόσο, συμφωνούν ότι ο αριθμός τους υπερβαίνει τα 500 και αποτελείται από κατοίκους των χωριών Κάτω Σύμη, Αμιρά, Πεύκος, Άγιος Βασίλειος, Άνω Βιάννος, Κρεββατάς, Καλάμι, Ρίζα, Μουρνιές, Μύθοι, Μάλλες και άλλα.
Έκτοτε, τα χωριά της Βιάννου λέγονται και «Καϋμένα Χωριά».
Ωστόσο, μετά την παρέμβαση του Ερυθρού Σταυρού και του αρχιμανδρίτη και μετέπειτα αρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγένιου Ψαλιδάκη, αποφεύχθηκαν τα χειρότερα.
Το Ολοκαύτωμα της Βιάννου αναγνωρίστηκε από την πολιτεία και η 14η Σεπτεμβρίου είναι για το Δήμο Βιάννου «Τοπική Εορτή Εθνικής Σημασίας».
Ο στρατηγός Müller συνελήφθη από τον Κόκκινο Στρατό στην Ανατολική Πρωσία και αργότερα εκδόθηκε στην Ελλάδα. Μαζί με τον Bruno Bräuer, γερμανό δικοικητή της Κρήτης, κατηγορήθηκαν για εγκλήματα πολέμου από ελληνικό στρατιωτικό δικαστήριο. Και οι δύο καταδικάστηκαν σε θάνατο στις 9 Δεκεμβρίου 1946 και εκτελέστηκαν από εκτελεστικό απόσπασμα στις 20 Μαΐου 1947.
Κανένας άλλος δεν οδηγήθηκε στη δικαιοσύνη. Καμία αποζημίωσε δεν καταβλήθηκε ποτέ στους συγγενείς των θυμάτων ούτε στους επιζώντες της καταστροφής. Σήμερα, κάθε χωριό έχει από ένα πολεμικό μνημείο αφιερωμένο στους νεκρούς του, ενώ ένα μεγάλο μνημείο στη μνήμη όσων έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου του 1943 έχει στηθεί στο χωριό Αμιράς Ηρακλείου.
