ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΡΩΤΙΑ
Το ανενεργό σήμερα ηφαίστειο Όλυμπος (λατ., Olympus Mons, όρος Όλυμπος) είναι το πιο ψηλό γνωστό βουνό στο ηλιακό σύστημα.
Βρίσκεται στον πλανήτη Άρη, σε συντεταγμένες 18° N 133° W.
Οι διαστημικές αποστολές επιβεβαίωσαν πως πρόκειται για βουνό, ενώ μέχρι τότε οι αστρονόμοι θεωρούσαν ότι αυτό που έβλεπαν ήταν ισχυρή ανάκλαση φωτός που την ονόμαζαν χιόνι του Ολύμπου (Nix Olympica) και υποψιάζονταν ότι ήταν βουνό, χωρίς όμως να μπορούν να το εξακριβώσουν.
Γενική περιγραφή
Τοπογραφικός χάρτηςΤο πλάτωμα της κορυφής βρίσκεται σε υψόμετρο 27 χιλιομέτρων πάνω από το μέσο επίπεδο της επιφάνειας του Άρη, σχεδόν τρεις φορές το υψόμετρο του Έβερεστ (8.848 μ.), το ψηλότερο βουνό της Γης. Το βουνό έχει πλάτος 550 χλμ, πλαισιώνεται από απόκρημνους γκρεμούς, και έχει ένα σύμπλεγμα από καλδέρες μήκους 85 χλμ, πλάτους 60 χλμ και βάθους μέχρι 3 χλμ με έξι κρατήρες τον ένα μέσα ή πάνω στον άλλο.
Τα όριά του καθορίζονται από μια ανύψωση ύψους μέχρι 6 χλμ, κάτι που αποτελεί μοναδικό χαρακτηριστικό ακόμα και στον Άρη. Εντυπωσιακό είναι ακόμη ότι ουσιαστικά είναι αδύνατο για κάποιον που στέκει στην επιφάνεια του πλανήτη να δει από μακρυά την πλήρη σιλουέτα του βουνού, γιατί λόγω της καμπυλότητας του πλανήτη, της τεράστιας έκτασης του ηφαιστείου αλλά και της μικρής του κλίσης (2,5 μέχρι 5 μοίρες) το βουνό κρύβει το ίδιο του το σχήμα.
Ο μοναδικός τρόπος για να δει κανείς έστω μέρη του βουνού, είναι να σταθεί στο ψηλότερο σημείο της κορυφής του κρατήρα του. Και πάλι, το μεγαλύτερο μέρος του κρατήρα θα χάνεται πίσω από τον ορίζοντα.
Μία εσφαλμένη κοινή εντύπωση, είναι ότι η κορυφή του Ολύμπου φτάνει πάνω από τις παρυφές της ατμόσφαιρας του Άρη και βρίσκεται μέσα στο διάστημα. Στην πραγματικότητα, ακόμα και η κορυφή του δεν βρίσκεται έξω από τα όρια της αρειανής ατμόσφαιρας. Η ατμοσφαιρική πίεση στην κορυφή είναι μεταξύ 5% ως 8% της μέσης αρειανής ατμοσφαιρικής πίεσης, ενώ συγκριτικά η ατμοσφαιρική πίεση στην κορυφή του Έβερεστ είναι το 32% εκείνης που μετράται σε μηδενικό υψόμετρο. Παρόλα αυτά, η μικρότερη βαρύτητα του Άρη επιτρέπει στην ατμόσφαιρα να επεκταθεί σε μεγαλύτερο ύψος από ότι στη Γη.
Η Διεθνής Αστρονομική Ένωση έχει δώσει προσωρινά ονόματα σε δύο από τους κρατήρες του Ολύμπου. Τον κρατήρα Karzok διαμέτρου 15,6 χλμ με συντεταγμένες 18°25′N, 131°55′W, και τον κρατήρα Pangboche διαμέτρου 10,4 χλμ με συντεταγμένες 17°10′N, 133°35′W.
Ηφαιστειογένεση
Το ηφαίστειο Όλυμπος είναι το τυμβοειδές αποτέλεσμα της ιδιαίτερα ρευστής λάβας που έρευσε κατά τη διάρκεια μιας μακριάς χρονικής περιόδου. Το 2004 η αποστολή Mars Express φωτογράφησε χείμαρρους παλαιάς λάβας στις πλαγιές του Ολύμπου. Η ηλικία της δυτικής πλευράς χρονολογείται από 115 εκατομμύρια έτη μέχρι 2 εκατομμύρια έτη, κάτι που γεωλογικά θεωρείται πολύ πρόσφατο, και σημαίνει ότι το ηφαίστειο μπορεί ακόμα και σήμερα να αναπτύξει κάποια ηφαιστειακή δραστηριότητα.
Το εξαιρετικό του μέγεθος οφείλεται πιθανά στο γεγονός ότι κάτω από το ηφαίστειο βρίσκεται μια θερμή κηλίδα (αγγλ. hot spot) η οποία κατά περιόδους διοχετεύει λάβα στην επιφάνεια. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό και στη Γη. Τα νησιά της Χαβάης είναι παράδειγμα παρόμοιων ηφαιστείων, αλλά μικρότερου ύψους, γιατί η Ειρηνική Τεκτονική Πλάκα μετακινείται συνεχώς πάνω από τη θερμή κηλίδα. Το γεγονός ότι ο Όλυμπος είναι τόσο ψηλός οφείλεται στο γεγονός ότι στον Άρη δεν παρατηρείται τεκτονική δραστηριότητα, καθώς δεν διαθέτει τεκτονικές πλάκες. Κατά συνέπεια, καθώς από το ηφαίστειο συνέχισε να ρέει λάβα συνεχώς στο ίδιο σημείο, το πάχος των στρωμάτων αθροίστηκε σε ένα τέτοιο ύψος.
Οι καλδέρες στην κορυφή του ηφαιστείου δημιουργήθηκαν όταν σταμάτησε η ηφαιστειακή δραστηριότητα και κατέρρευσε η οροφή του άδειου πλέον θαλάμου μάγματος. Κατά την κατάρρευση παρατηρήθηκαν ρωγμές στην επιφάνεια. Μεταγενέστερη δραστηριότητα προκάλεσε επιπλέον καταρρεύσεις, με αποτέλεσμα οι καλδέρες να αλληλοεπικαλύπτονται, δίνοντας στην κορυφή μια μη συμμετρική όψη.
Πρώιμες παρατηρήσεις και ονοματοδοσία
Το βουνό Όλυμπος, καθώς επίσης και μερικά άλλα ηφαίστεια της περιοχής της Θαρσείας, λόγω του μεγάλου ύψους του παραμένει ορατό κατά τις συχνές θύελλες σκόνης του Άρη, και έτσι παρατηρήθηκε ήδη από τους αστρονόμους του 19ου αιώνα. Ο αστρονόμος Πάτρικ Μουρ επισημαίνει ότι κατά τη διάρκεια των θυελλών σκόνης, «ο Σκιαπαρέλι είχε διαπιστώσει ότι μόνο το Nodus Gordis και το χιόνι του Όλυμπου ήταν ορατά. Υπέθεσε -σωστά- ότι πρέπει να έχουν μεγάλο ύψος». Οι αποστολές Μάρινερ επιβεβαίωσαν τελικά αυτή την άποψη. Το 1972 ο Μάρινερ 9 με τις φωτογραφίες του απέδειξε ότι το ύψος του ήταν πολύ μεγαλύτερο από αυτό οποιουδήποτε βουνού της γης, και έτσι η περιοχή μετονομάστηκε. Από χιόνι του Όλυμπου ονομάστηκε Όρος Όλυμπος.
Περιγραφή της περιοχής
Ευρεία άποψη του Ολύμπου, γκρεμοί και κρατήρες
Οι καλδέρες στην κορυφή του ΌλυμπουΤο όρος Όλυμπος βρίσκεται στο υψίπεδο της Θαρσείας, μιας τεράστιας υπερυψωμένης επιφάνειας με πολλά και μεγάλα ηφαίστεια, συμπεριλαμβανομένων των Arsia Μοns, Pavonis Μοns και Ascraeus Μοns, τα οποία είναι μικρά μόνο σε σύγκριση με τον Όλυμπο. Το έδαφος που περιβάλλει τον Όλυμπο είναι μια καθίζηση βάθους 2 χλμ. Το ηφαίστειο περιβάλλεται από μια περιοχή γνωστή ως Olympus Μοns Aureole (λατ., φωτοστέφανο) με πελώριες οροσειρές και φυσικά τείχη που εκτείνονται 1.000 χλμ από τη κορυφή και αποτελούν ενδείξεις για παγετωνική δραστηριότητα. Η υφή των περιοχών αυτών δεν έχει κατανοηθεί ακόμα καλά. Κατά μια θεωρία οι απόκρημνες πλαγιές διαμορφώθηκαν από κατολισθήσεις, και το φυτοστέφανο αποτελείται από τα υλικά που έφτασαν σε χαμηλότερο υψόμετρο με την κατολίσθηση.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Τα Κοινά έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Olympus MonsΟ Όλυμπος στο Google Mars
Astronomy Picture of the Day 26 Μαΐου 2004
Η Δυτική Πλευρά και το φωτοστέφανο από το Mars Express
Ηφαιστειότητα στον Άρη
Πηγή: GREEK SURNAMES
