Όποιος επιλέγει τη Νάξο για τις διακοπές του γνωρίζει πολύ καλά ότι είναι από εκείνα τα Ελληνικά νησιά που έχουν όλο το «πακέτο». Οι ονειρικές της παραλίες συγκαταλέγονται στα πιο σημαντικά ατού της, ενώ η εκπληκτική γαστρονομία της κάνει τους πάντες να μιλούν γι’ αυτήν. Τι να πει κανείς και για τα γραφικά της χωριουδάκια στην ενδοχώρα του νησιού, που αποτελούν ένα κεφάλαιο από μόνα τους. Μια πραγματική εμπειρία ζωής που δύσκολα ξεχνιέται.
Τα περισσότερα από αυτά, λοιπόν, βρίσκονται στις πλαγιές του όρους Ζας, όπου συναντάται και η ψηλότερη κορυφή όχι μόνο του νησιού, αλλά και των Κυκλάδων γενικότερα, με το ύψος της να αγγίζει τα 1.004 μέτρα, νοτιοανατολικά του χωριού Φιλώτι.
Ένα βουνό που στην κυριολεξία προκαλεί δέος στον επισκέπτη του.
Πρόκειται για ένα βουνό που είχε πρωταγωνιστικό ρόλο και αποτέλεσε κομβικό σημείο κατά την μυθολογία, με απόδειξη του συγκεκριμένου γεγονότος μια αρχαία επιγραφή πάνω σε βράχο που λέει «Βουνό του Δία, προστάτη των προβάτων». Σύμφωνα με όσα στοιχεία αντλούνται από τη μυθολογία, ο Δίας ήταν σε βρεφική ηλικία όταν έφτασε στο νησί, προκειμένου να σωθεί από την οργή του πατέρα του, Κρόνου.
Στην κορυφή του βουνού, που είναι και περισσότερο γνωστή ως «Μύτη του Ζα», πραγματοποιούνταν η λατρεία του, ενώ μέχρι και σήμερα παραμένει σκαλισμένη η επιγραφή «Όρος Διός Μηλωσίου», που δεν σημαίνει τίποτα άλλο από «Όρος του Δία».
Σε κοντινή απόσταση και σε υψόμετρο 600 μέτρων συναντάται και το σπήλαιο του Ζα, που για πολλούς, και κυρίως τους φυσιολάτρες, θεωρείται ένα από τα πιο εντυπωσιακά φυσικά αξιοθέατα του νησιού.
Το εσωτερικό του αποτελείται από αίθουσες μήκους 115 μέτρων και πλάτους 75, ενώ εντυπωσιακοί σταλακτίτες και σταλαγμίτες, λίθινα συμπλέγματα και ογκόλιθοι κλέβουν τις εντυπώσεις. Για να εισέλθει κανείς στο χώρο, περνά μια αψιδωτή πύλη ύψους 2,5 μέτρων. Σύμφωνα με την παράδοση, κυρίως την εποχή της Τουρκοκρατίας, οι κάτοικοι της Νάξου χρησιμοποιούσαν το σπήλαιο τόσο ως καταφύγιο, όσο και ως εκκλησία.
Κάποια, από τα ευρήματα που ήρθαν στο φως κατά τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν σε αυτό μεταξύ 1985- 1986 και χρονολογούνται από την νεολιθική έως την κλασική εποχή, φιλοξενούνται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Νάξου.
Αξίζει να αναφερθεί, επίσης, ότι το βουνό αποτελεί καταφύγιο διαφορετικών ειδών πουλιών που ενδημούν στο νησί, ενώ τα σηματοδοτημένα μονοπάτια μέσα στην πλούσια φύση του βουνού του Δία προσφέρουν μια μοναδική πεζοπορική εμπειρία. Στα σημαντικά ατού του και η απρόσκοπτη θέα στα νερά του Αιγαίου και τα γύρω νησιά των Κυκλάδων.
