Όλοι έχουμε ακούσει την έκφραση «εξαρτημένες σχέσεις» και οι περισσότεροι μπορεί να έχουμε μια θολή εικόνα στο μυαλό μας. Επειδή όμως το θέμα αυτό είναι πιο σοβαρό και πιο συχνό από ότι φανταζόμαστε, η Εναλλακτική Δράση ζήτησε τη συνδρομή του ψυχολόγου Ν. Γ. Βακόνδιου ο οποίος μας βοηθά να κατανοήσουμε αυτό το πολυδιάστατο θέμα…
Τι είναι οι εξαρτημένες σχέσεις;
‘Εχουν τόσα ειπωθεί για το θέμα της αγάπης σε μία σχέση, χωρίς να δίνεται έμφαση στο ότι, ο τρόπος με τον οποίο ένας άνθρωπος αγαπά, εξαρτάται από την προσωπικότητά του, και όχι από τον σύντροφό του. Όλοι οι άνθρωποι λένε ότι αγαπούν, η έκφανση της αγάπη τους όμως είναι μοναδική και διαφορετική, όπως η προσωπικότητα κάθε ατόμου. Η επιλογή του συντρόφου βασίζεται στη σχέση με την μητέρα και τον πατέρα, τη σχέση μεταξύ τους, και τη σχέση μας μαζί τους. Έτσι για παράδειγμα μία ψυχρή σχέση δύο γονέων, μπορεί ακόμη και να έχει ως επίδραση στην κόρη, το να μη νιώθει να αγγίξει τρυφερά τον σύντροφό της.
Η αιτία που ένας άνθρωπος δημιουργεί εξαρτημένες σχέσεις σχετίζεται με την αυτοεκτίμησή του (την αγάπη και εμπιστοσύνη προς τον εαυτό του), την αίσθηση ότι δεν μπορεί να σταθεί μόνος του στην ζωή, και η ρίζα όλων αυτών έχει διαμορφωθεί από τις επιδράσεις των γονιών του στην παιδική του ηλικία, οι οποίες δεν βρίσκονται στο συνειδητό κομμάτι της μνήμης μας. Έτσι για παράδειγμα ένα άτομο το οποίο δεν έλαβε βαθύ ενδιαφέρον από τους γονείς σε μικρή ηλικία, μπορεί να έχει πολύ μεγαλύτερη την ανάγκη να λάβει τα συναισθήματα αυτά στην ενήλικη ζωή από τον σύντροφό του.
Ένας τέτοιος άνθρωπος ασυνείδητα, δεν εκτιμά, δεν αγαπά τον εαυτό του ή και μπορεί να τον τιμωρεί παραμελώντας τον σε περιόδους μοναχικότητας. Ουσιαστικά αναζητά ένα κίνητρο, την φροντίδα «από έξω», τον σύντροφο, για να ενεργοποιηθεί στη ζωή.
Έτσι για παράδειγμα ένας άντρας ο οποίος είχε μία ψυχρή μητέρα μπορεί να αναζητά από την σύντροφό του μία «νέα μητέρα», καθώς και την τρυφερότητα και φροντίδα που δεν έχει πάρει, και δεν εννοούμε φυσικά σε επίπεδο υλικών αγαθών. Ομοίως η ψυχρότητα ενός πατέρα προς την κόρη του μπορεί πχ να κάνει μία γυναίκα να αναζητά σχέσεις με άντρες με ιδιαίτερα μεγάλη διαφορά ηλικίας οι οποιοι συμβολίζουν την πατρική φιγούρα και την ασφάλεια.Το θέμα είναι ότι αυτό το κομάτι της προσωπικότητάς μας είναι ασυνείδητο και δεν μπορούμε να το αναλύσουμε και να το συνειδητοποιήσουμε μόνοι μας.
Πως μπορεί να καταλάβει κανείς εάν βρίσκεται σε μια τέτοια σχέση;
Ένας άνθρωπος που εξαρτάται πολύ από την σχέση του μπορεί να φοβάται πολύ το να μείνει μόνος του, ακόμη και αν το ταίρι του του φέρεται με σκληρό ή άσχημο τρόπο.
Μπορεί, παρ όλα αυτά να τονίζει και να εξιδανικεύει ένα καλό χαρακτηριστικό του συντρόφου του, πχ φυσική ομορφιά, και να «αγνοεί εσκεμμένα» τα αρνητικά που τυχόν να είναι πολύ περισσότερα, από φόβο μην μείνει μόνος του.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις στα άτομα που την απαρτίζουν;
Δεν μπορεί να φύγει από την σχέση αυτή ακόμη και αν νιώθει υποτιμημένος. Επιπλέον, καθώς ο σύντροφός του τον εκλαμβάνει ως δεδομένο λόγω των συναισθηματικών του αναγκών, είναι πιθανό να τον υποτιμά και να τον μειώνει. Αυτό αυξάνει ακόμη περισσότερο την αδυναμία του να φύγει από μία σχέση.
Στην περίπτωση που δεν λαμβάνει θετικά συναισθήματα από το ταίρι του αυτό συγκρούεται με την αδυναμία του να φύγει και τον φόβο της μοναξιάς, με αποτέλεσμα η σύγκρουση αυτή να του δημιουργεί έντονο άγχος, ακόμη και ψυχοσωματικά συμπτώματα.
Συνήθως,τέτοια άτομα έλκουν ανθρώπους που μπορεί να θέλουν την σχέση με ένα άτομο που βρίσκεται σε εξάρτηση από αυτούς, καθώς μπορούν εύκολα να το «χειριστούν» και να επιβάλλουν τα δικά τους θέλω.
Όπως ο Κ. Γιουνγκ είχε αναφέρει, «είναι οι βασανισμένοι άνθρωποι αυτοί που γίνονται βασανιστές», αναφερόμενος στο ότι η ψυχρότητα πολλών ανθρώπων οφείλεται στα γονεικά τους βιώματα. Οι άνθρωποι αυτοί ,συχνά προερχόμενοι από «ψυχρές» οικογένειες, στις οποίες δεν έζησαν οι ίδιοι, ούτε παρατήρησαν στους γονείς τους τρυφερότητα, έχουν και οι ίδιοι μειωμένη την ικανότητα να νιώσουν τα συναισθήματα του άλλου (ενσυναίσθηση). Μπορεί ακόμη και να έχουν και μία «ψυχρή» αντίληψη για το άλλο φύλο, όπως αναφέραμε ή να θεωρούν την έκφραση της τρυφερότητας ως αδυναμία. Τέτοιοι άνθρωποι είναι σπάνιο να δεχθούν να διερευνήσουν τον εαυτό τους μέσω ενός ειδικού. Το να αναζητήσει λοιπόν αυξημένη φροντίδα από αυτούς, ο άνθρωπος ο οποίος την έχει ανάγκη έχει ως αποτέλεσμα μία πολύ επιβαρυμένη και ψυχοφθόρα γι αυτόν σχέση.
Τι χρειάζεται να κάνει κάποιος όταν αντιληφθεί ότι βρίσκεται σε μια τέτοια σχέση;
Συνήθως το άτομο δεν μπορεί να το αντιληφθεί ότι βρίσκεται σε μία τέτοια σχέση, ασυνείδητα μπορεί να το «αρνείται» στον εαυτό του, λόγω του φόβου της μοναξιάς. Αυτό που μπορεί να το βοηθήσει να ζητήσει τη γνώμη ενός ειδικού, είναι το άγχος ή η δυσφορία που μπορεί να νιώθει κάποιες στιγμές μέσα στη σχέση του, λόγω της μη κάλυψης των συναισθηματικών του αναγκών.
Μπορεί ένας ενήλικας να απαλλαγεί από τις δυσάρεστες επιπτώσεις, που έχουν προκύψει από μια προβληματική σχέση με τους γονείς του κατά την παιδική του ηλικία; Κι αν ναι, με ποιο τρόπο αλλάζει η σημερινή ζωή του;
Βεβαίως και μπορεί, αλλά όχι μόνος του. Και αυτό δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως αδυναμία όπως ακριβώς η επίσκεψή μας στον οδοντίατρο δεν σημαίνει ότι είμαστε ασθενείς, απλά δεν γνωρίζουμε και δεν μπορούμε να επέμβουμε μόνοι μας στο «χαλασμένο δόντι». Το θέμα είναι ότι το άτομο δεν μπορεί, λόγω «αμυνών» του μυαλού μας, να συνειδητοποιήσει ότι επιλέγω τον τάδε σύντροφο λόγω των γονιών μου, ή φέρομαι κατά αυτόν ή τον άλλον τρόπο στο άλλο φύλο. Το αίσθημα ότι δεν αντλεί πλήρη ικανοποίηση από την σχέση του ή νιώθει συχνά δυσάρεστα, μπορεί να «θάβεται» με την αιτιολογία ότι φταίει το ίδιο το άτομο ή ο σύντροφος. Μην ξεχνάμε ότι θεωρούμε ότι το μυαλό μας είναι κάτι που πρέπει να το ξέρουμε εμείς, κρυμμένο στην φράση «έλα τώρα που θα μιλήσεις σε ψυχολόγο, πες το σε έναν φίλο». Η άρνηση αυτή είναι χαρακτηριστική του φόβου πολλών ανθρώπων μήπως χαρακτηριστούν ακόμη και από τον εαυτό τους ως «αδύναμοι».
Βέβαιο είναι ότι τέλειος άνθρωπος, χωρίς ευάλωτα σημεία στην προσωπικότητά του, δεν υπάρχει. Η προσωπικότητά μας εξελίσσεται στη διάρκεια όλης μας της ζωής, στην ψυχοθεραπεία όμως αυτό συμβαίνει με ένα πολύ πιο δυναμικό τρόπο. Μάλιστα μετά από την δουλειά με ειδικό, η οποία αντίθετα με άλλους μύθους, δεν διαρκεί χρόνια, ο άνθρωπος θα έχει μάθει να γνωρίζει και να διορθώνει μόνος του καταστάσεις που παλιά δεν μπορούσε, ακόμη και νέες, άγνωστες. Η προσωπικότητά του ισχυροποιείται, καθώς συνειδητοποιεί βαθύτερους φόβους για την αυτάρκειά του και αυτοί παύουν οριστικά μέσα από την αλληλεπίδραση με τον ειδικό. Από την στιγμή που «λύνονται» θέματα μέσα μας, και γινόμαστε πιο ολοκληρωμένοι ως προσωπικότητες, αυτό σημαίνει ότι επιλέγουμε πολύ πιο ώριμα τον σύντροφό μας και τί ζητούμε από αυτόν. Και όπως βλέπουμε στις ταινίες με χιούμορ να φαίνεται (αν και ίσως έκαναν και λίγο κακό σε αυτή την εικόνα), η όλη διαδικασία είναι τόσο ευχάριστη, που όντως μοιάζει σαν μια τυχαία κουβέντα με έναν φίλο που είναι ειδικός όμως.
Διαβάστε περισσότερα για τον ψυχολόγο Νικόλαο Γ. Βακόνδιο εδώ
