Η Επανάσταση του 1821, ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας που οδήγησε στην εθνική μας ανεξαρτησία ύστερα από εκατόμβες θυσιών και ποταμούς αίματος, ξεκίνησε με μεγάλο ενθουσιασμό και μεγάλες προσδοκίες. Με αληθινή κατάπληξη εβλεπαν οι Ευρωπαίοι τους Έλληνες να μάχονται << για του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία >>, μέσα σ” ένα διεθνές πολιτικό κλίμα που όχι μόνο δεν ήταν ευνοϊκό, αλλά ήταν σαφώς εχθρικό ή, στην καλύτερη περίπτωση, αντίθετο ή υποκριτικά << ουδέτερο >>. Αλλά οι επαναστατικοί αγώνες (όπως άλλωστε και κάθε είδους αγώνας) δεν κερδίζονται μόνο με την αυτοθυσία και τον ενθουσιασμό, αλλά απαιτείται και η συνδρομή άλλων παραγόντων, όπως η διπλωματία και η ύπαρξη υλικής υποστήριξης. Εδώ θα εξετάσουμε τις προσπάθειες που έγιναν για την ενίσχυση του Αγώνα μέσω δανείων, πράγμα που θα αποκαλύψει πολύ από το σκοτεινό παρασκήνιο της εποχής.
Όσον αφορά λοιπόν το δεύτερο, είναι γνωστό ότι η Φιλική Εταιρεία δεν πρόσφερε σχεδόν τίποτα, ενώ οι προσφορές των ευποροτέρων εξαντλήθηκαν νωρίς. Τα λάφυρα και οι ποικίλες λείες ανακούφιζαν προσωρινά τους αγωνιστές, όχι όμως τόσο την ηγεσία του επαναστατημένου έθνους, η οποία έστρεψε τα βλέμματά της προς πιστωτικούς οίκους του εξωτερικού και μερίμνησε για τη σύναψη δανείων.
Η « Καρτερία », το ατμοκίνητο τροχήλατο πλοίο που αγοράστηκε με το “δάνεια της Αγγλίας “.
Κατέπλευσε στην Ελλάδα το Σεπτέμβριο τον 1826 με τις μηχανές της σε κακή κατάσταση… Με κυβερνήτη τον Άγγλο φιλέλληνα Fr. A. Hastings έλαβε μέρος σε ασήμαντες ουσιαστικά επιχειρήσεις στο Μεσολόγγι και το Απωλικό. Οι Έλληνες διείδαν την καθοριστική σημασία του κατά θάλασσαν αγώνα (αλλά και τη σημασία της νέας τεχνολογίας) και ολόκληρο το δεύτερο εξωτερικό δάνειο σκόπευε κυρίως στην αγορά πολεμικών ατμοκίνητων πλοίων, πον θα αντιμετώπιζαν τις ναυτικές δυνάμεις τoυ Ιμπραήμ. Βέβαια, οι διάφορες μεθοδεύσεις δεν επέτρεψαν ποτέ αυτά τα πλοία να προσφέρουν τις καθοριστικές υπηρεσίες στον Αγώνα, αφού τρία ακόμη ήρθαν μετά το Ναυαρίνο και τα υπόλοιπα σάπισαν στον Τάμεση.
Οι πρώτες απόπειρες για δάνειο
Ήδη από το Νοέμβριο του 1821, η τοπική εξουσία της Ανατολικής Στερεάς << Άρειος Πάγος >>, έστειλε στη Γερμανία τον Θεοχάρη Κεφαλά και τον Χ. Δροσινό για να διαπραγματευθούν δάνειο 150.000 φλορινίων. Ο φιλέλληνας καθηγητής στο Μόναχο Ειρηναίος Θείρσιος είχε υποδείξει με επιστολή του ότι θα μπορούσαν να βρεθούν χρήματα στη Γερμανία, γι” αυτό κι αποφασίστηκε η αποστολή των δύο ανωτέρω, οι οποίοι επέστρεψαν στο τέλος του 1822, έχοντας συνομολογήσει δύο δάνεια: ένα στη Ζυρίχη ( 40.000 φλορίνια) κι ένα στη Μασσαλία ( 62.000 φλορίνια). Δεν ξέρουμε αν έφερε χρήματα ο Κεφάλας στην Κυβέρνηση, η οποία εντούτοις επικύρωσε την οφειλή! Παραγγέλθηκαν έτσι δύο κανόνια και άλλα στρατιωτικά είδη που δεν έφτασαν ποτέ στην Ελλάδα και εξοπλίστηκε ένα στρατιωτικό σώμα Γερμανών φιλελλήνων που ήρθε στην Ελλάδα, αλλά δεν κατέστη δυνατόν να μισθοδοτηθεί αφού το δάνειο δεν δώθηκε! Εδώ ακριβώς αρχίζει η εμπλοκή στο θέμα αυτό των μυστικών εταιρειών και ταγμάτων: τα νεοσυσταθέντα φιλελληνικά κομιτάτα της Ευρώπης έχουν ουσιαστικά τέτοια προέλευση. Όπως γράφει ο Κυρ. Σιμόπουλος σχετικά με τα συγκεκριμένα δάνεια, τα γερμανοελβετικά φιλελληνικά κομιτάτα συμψήφισαν τις δαπάνες του εξοπλισμού και της αποστολής αυτής της << λεγεώνας >> με το δάνειο των 150.000 φλορινίων και ζητούσαν επιπλέον και την επιστροφή του με τόκο! Οι « φιλέλληνες » των γερμανοελβετικών Κομιτάτων αγόρασαν άχρηστα τουφέκια, κάτι που διαπιστώθηκε όταν εμφανίστηκαν οι εθελοντές της « Λεγεώνας » στην Ύδρα. Οι ξένοι θέλησαν να επιδείξουν τη στρατιωτική τους πείρα με μια χαιρετιστήρια ομοβροντία, αλλά όταν ο διοικητής έδωσε το παράγγελμα « πυρ », τα τουφέκια δεν πήραν φωτιά γιατί, όπως αφηγείται ο αυτόπτης Heinrich Kiefer, ήταν σκουριασμένα ( υπό τους καγχασμούς των Υδραίων!!! ).
Το 1822 και επ” ευκαιρία τον Συνεδρίου των Ευρωπαίων ηγεμόνων στη Βερόνα της Ιταλίας, στάλθηκε εκεί ελληνική επιτροπή αποτελούμενη απο τους Παλαιών Πατρών Γερμανό και Ανδρέα Μεταξά, με συνοδό το Γάλλο φιλέλληνα ναύαρχο Φίλιππο Ζουρνταίν. Με εξουσιοδότηση του Μεταξά, ο Ζουρνταίν προσπάθησε να βρει πιστωτές και τους βρήκε στο πρόσωπο των πληρεξουσίων του Τάγματος των Ιπποτών του Aγίου Ιωάννου της Ιερουσαλήμ, στο οποίο ανήκε και ο ίδιος! Οι Ιωαννίτες, μέλη ενός θρησκευτικού ιπποτικού τάγματος ( από το έτος 1309 ) που δεν διέθετε εδαφικές κτήσεις, πρόσφεραν τη μεσολάβηση τους για τη σύναψη δανείου 10 εκατομμυρίων επ” ονόματι της ελληνικής κυβέρνησης, με τον όρο να τους δίνονταν τα νησιά Ρόδος, Κάρπαθος, Αστυπάλαια, Σύρος και Οινούσες ( της νοτιοδυτικής Πελοποννήσου ) μετά την απελευθέρωση τους. Προσωρινά όμως ζητούσαν να εγκατασταθούν στη Σύρο και τις Οινούσες, που και αποτελούσαν πλέον « τελείαν ιδιοκτησίαν και κυριαρχίαν του Τάγματος ». Ο Φ. Ζουρνταίν έκρινε ( αφελώς ή υστεροβούλως ) την πρόταση ως συμφέρουσα τους Έλληνες, αφού εκτός των χρημάτων θ” αποκτούσαν και ισχυρούς φίλους στην Ευρώπη, που θα προωθούσαν τις εθνικές τους επιδιώξεις. Αλλά και οι Έλληνες του εξωτερικού, όπως ο Παν. Κοδρικάς, ο Α. Βογορίδης και ο μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιος συνέστησαν αποδοχή της πρότασης των ίωαννιτών. Όμως όπως ήταν αναμενόμενο, η Προσωρινή Διοίκηση της Ελλάδος την απέρριψε χωρίς άλλη συζήτηση. Έγιναν κι άλλες απόπειρες σύναψης δανείου, όμως ήταν ασήμαντες. Μόνο μία, του Άγγλου Ρούμπενταλ, συζητήθηκε. Δίνονταν 40 εκατομμύρια γρόσια με τιμή έκδοσης 50% και τόκο 6%, το δε τοκοχρεωλύσιο θα εισέπρατταν αυτοπροσώπως Άγγλοι από τις εθνικές προσόδους. Όμως η Αγγλία ήταν τότε ύποπτη στα μάτια των επαναστατών και καθετί που προερχόταν από αυτή θεωρείτο ύποπτο, ακόμη και οι προσφορές των Άγγλων φιλελλήνων.
Το Τάγμα των Ιωάννιτών Ιπποτών έδρευε από το 1309 στη Ρόδο, απο όπου τους έδιωξε το 1522 ο σουλτάνος Σουλεϊμάν. Τότε εγκαταστάθηκανστη Μάλτα ( από εδώ προέρχονται και τα ονόματα τους « ιππότες της Ρόδου » και « ιππότες της Μάλτας » ), αλλά έχασαν την πολιτική τους υπόσταση όταν το νησί κυριεύτηκε από τον Ναπολέοντα ( 1798 ) και ακολούθως από τους Άγγλους. Όταν είδαν την ανάγκη των Ελλήνων για δάνειο, νόμισαν ότι θα μπορούσαν με τα χρήματα τους ν” αποκτήσουν πάλι τη χαμένη τους πολιτική οντότητα, αποκτώντας κυριότητα επί ελληνικών εδαφών. Το Τάγμα θεωρείται ως η ” απάντηση ” του Βατικανού στους τεκτονικής κατεύθυνσης Ναΐτες ιππότες και ως κατ” εξοχήν εκφραστής των συμφερόντων της Αγίας Έδρας. Στον πίνακα, ο ιππότης Caoursin διατάξει οτον Μεγάλο Μάγιστρο Pierrε d” Aubusson συγχαρητήριο γράμμα του Πάπα για τη νίκη των ιπποτών έναντι των
Τούρκων στη Ρόδο το 1480.
Το πρώτο δάνειο 1824
Το Τάγμα των Ιωαννιτών Ιπποτών ( ή της Μάλτας ) είναι γνωστό ότι ήταν άμεσα εξαρτώμενο από το Βατικανό. Αντιπροσώπευε έτσι την αντίπαλη δύναμη αυτού που απέβησαν τελικά οι περίφημοι Ναϊτες Ιππότες, αφού από τους δεύτερους ( και με έδρα την Αγγλία… ) προήλθε ο σύγχρονος Τεκτονισμός. Φαίνεται λοιπόν ότι οι Έλληνες προσπάθησαν να αποφύγουν κάθε εξάρτηση…
Ωστόσο, οι οικονομικές ανάγκες ήταν πιεστικές και μόνο ένα μεγάλο εξωτερικό δάνειο θα βοηθούσε στην αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών. Το 1823 διορίστηκε η επιτροπή του δανείου, αποτελούμενη από τον Ανδρέα Λουριώτη, σημαίνοντα απόστολο της Φιλικής Εταιρείας, τον Ι. Ορλάνδο και τον Ι. Ζαΐμη. Κατά τις οδηγίες του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, έπρεπε να συνάψουν εμπορικές και πολιτικές σχέσεις με τη Αγγλία, αλλά να φαίνεται ότι μοναδικός σκοπός τους ήταν η σύναψη του δανείου. Τον Νοέμβριο του 1823 συνάντησαν στην Κεφαλλονιά τον Λόρδο Byron και συζήτησαν μαζί του το θέμα του δανείου. “Οταν έφτασαν στο Λονδίνο ( 14/20 Ιανουαρίου 1824 ) διαπίστωσαν ότι υπήρχε δυσμενές κλίμα απέναντι στους Έλληνες. Κυρίως καταφέρονταν εναντίον των Ελλήνων οι εμπορικοί αντίπαλοι τους στην Ανατολή, Φραγκολεβαντίνοι και Εβραίοι, που οικονομικά ( τουλάχιστον εκ πρώτης όψεως ) συμφέροντα τους ωθούσαν σε συνεργασία με τους Τούρκους. Τα μέλη της Επιτροπής ήρθαν σε απευθείας επαφή με τον Άγγλο υπουργό G. Canning και τη Φιλελληνική Επιτροπή ( το περίφημο Φιλελληνικό Κομιτάτο ) του Λονδίνου. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι τα φιλελληνικά κομιτάτα της Αγγλίας και της Γαλλίας δεν είχαν λαϊκή βάση και ιδεολογία. Αντιθέτως, δημιουργήθηκαν από τις κυβερνήσεις με αποκλειστικό σκοπό να υπονομεύσουν και να κατευθύνουν την Επανάσταση. Λειτούργησαν εξ αρχής ως εξαρτήματα του υπουργείου Εξωτερικών της Αγγλίας και της Γαλλίας, καθώς επίσης και ως πρακτορεία εθνικών βλέψεων και πολιτικών συνωμοσιών.Ο πρόεδρος του Φιλελληνικού Κομιτάτου, Jeremy Bentham, επιφανής φιλόσοφος και κοινωνιολόγος και ο γραμματέας του John Bowring, βοήθησαν άμεσα στη διαπραγμάτευση για το δάνειο. Τότε στη χρηματαγορά του Λονδίνου υπήρχε μεγάλη κρίση. Υπήρχαν μεγάλα διαθέσιμα κεφάλαια και με χαμηλούς τόκους, οι δε κεφαλαιούχοι ενδιαφέρονταν για την τοποθέτηση των κεφαλαίων τους σε περιοχές με όχι σταθερό καθεστώς, αρκεί να εξασφάλιζαν μεγάλο τόκο. Έτσι άρχισαν να δανειοδοτούν χώρες που δεν είχαν ακόμη γίνει ανεξάρτητες, κυρίως στη Λατινική Αμερική ( Βραζιλία, Περού,Χιλή κ.ά. ). Ένας κερδοσκοπικός πυρετός διακατείχε τους κεφαλαιούχους του Λονδίνου αλλά και της Γαλλίας, για τοποθέτηση των χρημάτων τους ακόμη και σε επισφαλείς περιοχές. Η Φιλελληνική Επιτροπή του Λονδίνου, αποτελούμενη από σαράντα και πλέον τραπεζίτες και εμπόρους, συμφώνησε για τη σύναψη τον δανείου και την 21η Φεβρουαρίου υπογράφτηκε το πρώτο εξωτερικό δάνειο των 800.000 λιρών, την έκδοση του οποίου ανέλαβαν οι τραπεζίτες Loughnan Sons και Ο” Brien προς 59% με τόκο 5%. Ως εγγύηση δίνονταν όλα τα δημόσια έσοδα ( από τελωνεία, αλυκές κ,λπ. ) για την πληρωμή των τόκων, και όλα τα εθνικά κτήματα για την εξόφληση του κεφαλαίου.
Όμως από το ποσό των 800.000 λιρών του δανείου αφαιρέθηκαν προκαταβολικά το χρεώλυτρα και οι τόκοι δυο ετών, προμήθειες, διάφορα έξοδα κ.λπ. και τελικά εισπράχθηκαν από τους “Ελληνες μόνο 298.700 λίρες! Εντούτοις η Ελληνική Επιτροπή θεώρησε τη σύμβαση ευνοϊκή, γιατί οι όροι της ήταν καλύτεροι από εκείνους αντί ατοιχών δανείων που πήραν από άλλες χώρες, όπως το Μεξικό, η Ισπανία και η Κολομβία! ( Βλέπουμε εδώ την προσπάθεια χειραγώγησης και των άλλων λαών ). Ωστόσο, αυτή η Επιτροπή δεν απέφυγε τις υποψίες για τον πραγματικό της ρόλο. Κατηγορίες διατυπώθηκαν και για τον Bowring που, όπως είχε διαδοθεί, πήρε ως προμήθεια δέκα – έντεκα χιλιάδες λίρες. Στην πραγματικότητα, με το τοκογλυφικό αυτό δάνειο η Ελλάδα υποδουλωνόταν στους κεφαλαιούχους της χρηματαγοράς του Λονδίνου, οι οποίοι εξυπηρετούσαν τα μυστικά συμφέροντα τους. Παράλληλα, ενίσχυε τον οικονομικό και πολιτικό ρόλο της χώρας τους στην Εγγύς Ανατολή. Ο ιστορικός της Επαναστάσεως του 1821 Νικόλαος Σκηλιάδης είδε την αλήθεια και έγραψε σχαρακτηριστικά: « Τα δάνεια των Άγγλων θα μείνωσιν εις βάρος των Ελλήνων επ” ολέθρω μάλλον αυτών ή επί σωτηρία ήδη καταναλισκόμενα, και το έθνος ίσως εκ τούτων πάθη και αφού αποκατασταθή ελεύθερον και ανεξάρτητον, διότι οι Άγγλοι θα λάβωσι και απ”αυτά ταύτα τα δικαιώματα να επέμβωσιν εις τα πράγματα των ».
Άλλοι ωστόσο ιστορικοί τόνιζαν το ότι η σύναψη του δανείου ήταν γεγονός σημαντικότερο από μία στρατιωτική νίκη, αφού οι Άγγλοι θα είχαν συμφέρον να ευοδωθεί ο Ελληνικός αγώνας. Ουσιαστικά μάλιστα οι Άγγλοι αναγνώριζαν έτσι την ελληνική ανεξαρτησία, άλλωστε είχε ήδη αρχίσει να διαφαίνεται μια αλλαγή της εξωτερικής τους πολιτικής οπωσδήποτε ευνοϊκή για τους Έλληνες. Για τη διαχείριση τον δανείου λέχθηκαν πολλά. Ο μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιος έγραφε προς τον Αλεξ. Μαυροκορδάτο: « Σκεφθείτε δια τα χρήματα του δανείου και λάβετε καλά μέτρα της χρήσεως των, διότι, όσον ωφέλιμα θέλουν είναι, όταν οικονομηθώσι καλώς, άλλο τόσον θέλουν σταθή βλαπτικά και αίτιον αδιορθώτων σκανδάλων, όταν πέσωσιν εις διαρπαγήν». Όμως ο Αμερικανός φιλέλληνας Samuel G. Howe ( Χάου ) μιλάει για κατασπατάληση των χρημάτων από την ελληνική κυβέρνηση. Κατ” αυτόν, τα περισσότερα ξοδεύτηκαν για τo στόλο κι όχι για το στρατό και χορηγήθηκαν αφειδώς βαθμοί και αυξήσεις στους μισθούς των φιλοκυβερνητικών. Ο ίδιος μας πληροφορεί επίσης ότι ο Ι. Ορλάνδος κράτησε 5.900 λίρες, γιατί τάχα το ποσό αυτό χρωστούσε η κυβέρνηση στη γυναίκα του.
Εδώ να σημειώσουμε ότι οι πληρεξούσιοι για την διαπραγμάτευση Ορλάνδος και Λουριώτης έζησαν στο Λονδίνο σαν μεγάλοι άρχοντες στην Bond street και ξόδεψαν 5.045(!) λίρες, όταν οι συμπατριώτες τους πέθαιναν από την πείνα…
Το δεύτερο δάνειο 1825
Την ανάγκη για τη σύναψη του δεύτερου δανείου δεν επέβαλε μόνο η αχρηματία που υπήρχε μετά την εξάντληση των χρημάτων του πρώτου, αλλά και η ανάγκη να αντιμετωπιστεί ο Ιμπραήμ, εκτός από τον τακτικό στρατό και με σύγχρονα ναυτικά μέσα. Ο Αγγλος Frank Abney Hastings είχε προτείνει την προμήθεια ατμοκίνητων πλοίων για την αντιμετώπιση του εχθρικού στόλου και η κυβέρνηση ανέθεσε στην επιτροπή Λουριώτη – Ορλάνδου τη σύναψη νέου δανείου. Έτσι, στις 7 Φεβρουαρίου 1825 υπογράφτηκε στο Λονδίνο δάνειο 2.000.000 λιρών με πιστωτές τους εβραϊκής καταγωγής τραπεζίτες αδελφούς Ricardo. Τελικά, μέσω ενός απίστευτου παρασκηνίου, μετά την εκκαθάριση του ποσού έμειναν μόνο 816.000 λίρες και από αυτές έφτασαν στην Κυβέρνηση 230.000. Όταν άρχισαν να φτάνουν χρήματα στην Ελλάδα, οι Έλληνες άρχισαν να πυροβολούν από χαρά και να παιανίζουν το « God save the King »! Πλήθος στρατιωτικών και καλαμαράδων έσπευσαν να προβάλουν τις αξιώσεις τους. Κατά τα μέσα του 1825 οι δανειστές αδελφοί Ricardo στέλνουν στην Ελλάδα τον εβραϊκής καταγωγής κόμη P. Gamba ( άλλοτε συνοδό του Byron ) για να πληροφορηθεί λεπτομερώς σχετικά με την εν γένει κατάσταση της χώρας. Και αυτός συμβουλεύει για την καλύτερη οργάνωση του στρατού και του στόλου. Εξάλλου τώρα αρχίζει η απροκάλυπτη επέμβαση στα πράγματα της Επανάστασης: Τα μέλη της Φιλελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου, που είχαν ποντάρει στην επιτυχία του ελληνικού αγώνα και τώρα, με την αιγυπτιακή επιδρομή, κινδύνευαν να χάσουν τα χρήματα τους, ύστερα από πιέσεις υποχρέωσαν τον Λουριώτη και τον Ορλάνδο να προσληφθεί ως αρχηγός του νέου στόλου ο Άγγλος ναύαρχος Cochran, ο οποίος είχε αποκτήσει φήμη για τα κατορθώματα του ως αρχηγός του στόλου της Βραζιλίας. Παράλληλα οι αδελφοί Ricardo, χωρίς να ενημερώσουν τους Έλληνες αντιπροσώπους, ανέθεσαν στο ναυπηγό Alexander Galloway την κατασκευή έξι ατμοκίνητων πλοίων, που θα βοηθούσαν τον Αγώνα. Αυτός όμως καθυστερεί αδικαιολόγητα την παράδοση των πλοίων τα οποία άλλωστε, μετά από αυτή τη μεθόδευση, ποτέ δεν βοήθησαν τον Αγώνα! Τελικά αποκαλύπτεται ότι το ίδιο ναυπηγείο είχε αναλάβει ταυτόχρονα και τη ναυπήγηση δέκα πλοίων για τον Μεχμέτ Αλή πατέρα του ίδιου του Ιμπραήμ,ενώ ο γιος του Galloway είχε άλλοτε υπηρετήσει τον Αιγύπτιο ηγέτη.
Η αλήθεια είναι ότι οι Ricardo, θορυβημένοι από τις επιτυχίες των Αιγυπτίων είχαν δώσει εντολή για καθυστέρηση της παραγγελίας. Φαίνεται έτσι ότι στην ουσία οι διαχειριστές του δανείου ήταν οι Αγγλοι Τραπεζίτες και όχι οι άπειροι και ενίοτε ανυποψίαστοι Έλληνες αντιπρόσωποι, οι οποίοι μάλιστα δεν είχαν και άριστες οχέσεις μεταξύ τους. Χαρακτηριστικά, ο Ορλάνδος θεωρούσε τον Λουριώτη « δόλιο, ψεύτη και πονηρή αλεπού ». Σημειωτέον ότι ο Ορλάνδος ήταν γαμπρός του Γ. Κουντουριώτη, που τότε είχε την τύχη της κυβέρνησης στα χέρια του. Τελικά, το 1826 με προσωπική φροντίδα του Hastings έφτασε το πρώτο ατμόπλοιο, η « Καρτερία », το 1827 η « Επιχείρηση » και το 1828 ο « Ερμής ». Στα τέλη του 1829 έφτασε άλλο ένα ατμόπλοιο στην Ελλάδα, ενώ τα άλλα τρία σάπισαν στον Τάμεση από έλλειψη χρωμάτων για την αποπεράτωση τους! Παράλληλα με τα ατμόπλοια, είχαν παραγγελθεί σε ναυπηγείο της Αμερικής δυο φρεγάτες οπλισμένες με κανόνια. Οταν έφτασε εκεί ο έμπορος Κοντόσταυλος να επιβλέψει την κατασκευή ύστερα από παράκληση ταυ Λουριώτη, διαπίστωσε ότι οι Αμερικανοί ναυπηγοί είχαν προχωρήσει στην κατασκευή μεγαλύτερων και ακριβότερων πλοίων. Για μήνες ολόκληρους πάλευε στην Αμερική για τη ρύθμιση του θέματος, έχοντας ως συμπαραστάτες κάποιους γερουσιαστές και τον πρόεδρο της χώρας Adam. Κατά το Γερμανό ιστορικό Χέρτσμπεργκ, οι Έλληνες, που είχαν στείλει στη Νέα Υόρκη συνάλλαγμα 156.000 λιρών, ένιωσαν οδυνηρή έκπληξη όταν τον Δεκέμβριο του 1825 οι « φιλελληνικοί οίκοι της Νέας Υόρκης » ανήγγειλαν ότι αν δεν καταβάλλονταν ακόμη 50.000 λίρες, οι φρεγάτες θα πωλούνταν σ” όποιον μειοδοτούσε. Φυσικά οι Έλληνες αδυνατούσαν να ικανοποιήσουν την απαίτηση αυτή. Τελικά, Αμερικανοί φιλέλληνες φρόντισαν να αγοραστεί η μία φρεγάτα από την αμερικανική κυβέρνηση, οπότε η άλλη, με την ονομασία « Ελλάς », αφέθηκε να αναχωρήσει για την Ελλάδα.
Ο Κοντόσταυλος, κατά τη διάρκεια των αγώνων του στην Αμερική, είχε καταφύγει στα δικαστήρια! ( Και ενώ φυσικά ο πόλεμος συνεχίζονταν στην Ελλάδα… ) Κι εδώ αξίζει να αναφερθεί ένα χαρακτηριστικό συμβάν: Ο ευϋπόληπτος Αμερικανός δικαστής Jonas Pratt ζήτησε και πήρε από τον Κοντόσταυλο ένα « δωράκι » 4.500 δολαρίων για να εννοήσει τις ελληνικές διεκδικήσεις, αντί γι” αυτό όμως άφησε ατιμώρητους τους Αμερικανούς ναυπηγούς, μειώνοντας λίγο τις υπερβολικές απαιτήσεις τους. Αγανακτισμένος ο δικηγόρος του Κοντόσταυλου Χένρυ Σέντγουϊκ, απευθυνόμενος στον Pratt, δήλωσε: « Κύριε κάνατε ό,τι μπορούσατε για να καταστρέψετε ένα έθνος ( την Ελλάδα ). και να ατιμάσετε ένα άλλο! ( την Αμερική ) ». Τελικά, ενώ είχαν σταλεί εκεί 750.000 δολάρια, παραδόθηκε μόνο η « Ελλάς » που στοίχισε 300.000 δολάρια. Τα υπόλοιπα 450.000 δολάρια σπαταλήθηκαν από Αμερικανούς πολίτες, όπως έγραψε με επικριτική γι” αυτούς διάθεση ο συμπατρώτης τους φιλέλληνας Χάου στο βιβλίο του « Σκιαγραφία της Ελληνικής Επανάστασης »! Αργότερα βέβαια ο Κοντόσταυλος έχτισε στην Αθήνα πολυτελές σπίτι, εκεί όπου είναι τώρα η Παλαιά Βουλή… Κατηγορήθηκε ότι αυτό προερχόταν από χρήματα του αγγλικού δανείου για την παραγγελία των φρεγατών στην Αμερική και ένας σατιρικός ποιητής έγραψε: « Ο οίκος σου, Κοντόσταυλε, μακρόθεν ομοιάζει τρίκροτον εξ Αμερικής, εξ ου αυτός πηγάζει »…
Όμως, ο καθηγητής Α. Ανδρεάδης ανασκεύασε τις κατηγορίες κατά του Κοντόσταυλου, τον οποίο θεωρεί πατριώτη και ευθύ άτομο. Ο ίδιος συγγραφέας ωστόσο έγραψε: « Ομολογουμένως η ιστορία των δανείων είναι μία των θλιβερότερων σελίδων της Επαναστάσεως ». Οι Άγγλοι δανειστές βγήκαν ωφελημένοι. Όπως έγραψε ο Νικ. Σπηλιάδης, « σήμερον σπείρουσιν ολίγα χρήματα, δια να θερίσωσιν αύριον πολλαπλάσια ». Ο Φωτάκας, αφού επισημαίνει ότι είχαν εξασφαλίσει τα κεφάλαια τους με τα εθνικά κτήματα, κρίνει ότι με τα δάνεια τους « θα εφαίνοντο και ευεργέται των Ελλήνων εις το μέλλον ». Ο δε Κοραής έγραψε ότι το δάνειο δεν πρέπει να θεωρείται ως μεγάλη ευεργεσία, αλλά « η ελπιζόμενη μεγάλη ευεργεσία και μέλλουσα μετ” ολίγον να μας δοθεί από την Αγγλικήν κυβέρνηση”, είναι η ομολογία και διακήρνξις της Ελληνικής αυτονομίας ».
Όπως έγραψε ο Βαυαρός G. Maurer, που χρημάτισε αργότερα αντιβασιλιάς στην Ελλάδα, « όλοι όσοι ανακατεύθηκαν με αυτά τα δύο δάνεια έγιναν τελικά πλούσιοι και μόνο ο άμεσα ενδιαφερόμενος ( η φτωχή Ελλάδα ) έμεινε με αδειανά χέρια ». Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι τα δύο δάνεια που συνάφθηκαν για να κάνουν την Ελλάδα ανεξάρτητο κράτος, τελικά της δημιούργησαν στενούς δεσμούς εξάρτησης, που υποθήκευσαν το μέλλον των παιδιών της για πολλές δεκαετίες. Να κλείσουμε επιχειρώντας μια απάντηση στην ερώτηση « εξοφλήθηκαν και πότε τα περίφημα εκείνα δάνεια »; Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η εξόφληση τους έγινε μόλις πριν λίγες δεκαετίες. Άλλοι όμως λένε πως η κατακράτηση μέρους του ελληνικού αποθεματικού χρυσού στον Β” π.π. από την Αγγλία έχει σχέση με τα περιβόητα εκείνα δάνεια…
« Ανεκαλύφθη φανερά των Άγγλων ο σκοπός. Εζήτουν οι φίλοι μας να κυβερνήσωσι δια τον χρυσίου των την Ελλάδα. Να ηξεύρετε και την αχρειότατα του εδώ Κομπάτου μαζί και του μυστικού Βάουριγκ, ανάθεμα τους τους αχρείους και ιδιωφελείς άμα και αισχροκερδείς. Προσοχή από τους ξένους… »
Ι. Ορλάνδος
« Το δάνειον δεν πρέπει να το στοχάζεσθε πολλά μεγάλην ευεργασίαν και εις αυτόν τον διάβολον ήθελαν μετά χαράς δανείσειν αργύρια, αν ο διάβολος είχε να τους ασφαλίσει με ενέχυρα. »
Α. Κοραής
« Δύο είναι οι μεγάλοι εχθροί του Ελληνισμού υπαινίσσομαι τους Ευρωπαίους εμπόρους, οι οποίοι είχαν δημιουργήσει επιχειρήσεις εις την Κωνσταντινούπολη, Σμύρνην και εις άλλα σημεία της Μεσογείου, και ολόκληρον την φυλήν των Εβραίων(!)… Είναι άξιον καταπλήξεως το γεγονός κατά το οποίον, ενώ οι Εβραίοι της Κωνσταντινουπόλεως, Θεσσαλονίκης και Σμύρνης δεν παρέλειπαν ευκαιρίαν συνεργασίας μετά των Τούρκων, εις τας αγριότητας των τελευταίων κατά του ελληνικού πληθυσμού, οι Ευρωπαίοι, οι εγκατεστημένοι εις εκείνα τα μέρη, άνευ εξαιρέσεως ως προς την εθνικότητα, εγένοντο οι φορείς και οι πλέον ενεργητικοί πράκτορες των εχθρών της χριστιανικής θρησκείας, ευθύς άμα τη εκρήξει της Επαναστάσεως ».
Edward Blaquiere (Πρώτη εμφάνιση 2009-10-05)
