Μέτρο γενικό προς διάγνωση των αληθειών της Φύσεως, των μορφών της και των ενεργειών των μορφών της είναι η διανόησή μας. Επομένως οι σχέσεις της διανοήσεώς μας προς τα φαινόμενα της ουσίας της Φύσεως είναι πρόδηλη απόδειξη, ότι η διάνοιά μας είναι κάτι το ουσιαστικό και αντικειμενικά υπάρχον. Εάν η διάνοια είναι λειτουργία ή ενέργεια του πνεύματος, το πνεύμα δεν δύναται παρά να είναι κάτι το ουσιαστικό και να έχει απολύτους σχέσεις προς την καθόλου ουσία της Φύσεως. Για να έχει κάτι σχέσεις προς τηv καθόλου ουσία της Φύσεως και να είναι ταυτόχρονα αντικειμενικώς υπάρχον, δεν μπορεί παρά να είναι αυτό μέρος της καθόλου ουσίας της Φύσεως. Συνεπώς πρέπει να εννοήσουμε καλά ότι τίποτα δεν μπορεί να νοηθεί ως υπάρχον έξω της ουσίας της Φύσεως από την οποία αποτελείται παν το υπάρχον, (δηλαδή έξω από το Σύμπαν) γιατί άλλως δεν θα ήταν αντικειμενικά ερευνητέον από τη διανόηση.
Η ψυχική μας εξέλιξη θα μας οδηγήσει κάποτε στην Αλήθεια όταν έλθει για μας το πλήρωμα του χρόνου μέσα από δοκιμασίες και τον πόνο. Εν τούτοις όμως θα επαναλάβω συνοπτικά τα βασικά σημεία αυτής της άποψης, την οποία αποδέχομαι πλήρως ώστε οι ενδιαφερόμενοι να οδηγηθούν με δικές τους λογικές διεργασίες σε αληθή, γι’ αυτούς, συμπεράσματα.
Συνείδηση, το Είναι της συνειδήσεως, χωρίζεται σε δύο έννοιες: την φυσική Συνείδηση και την ηθική Συνείδηση. Φυσική Συνείδηση είναι αυτό τούτο το ψυχικό μας Εγώ. Το Εγώ τούτο, δια της ουσιαστικής του εμφανίσεως στην Φύση εξεδήλωσε τις δυναμικές του ενεργείας, τις οποίες δια της οργανικής του φύσεως και της επαφής τους προς τα εξωτερικά φαινόμενα της Φύσεως, τις μετέβαλλε σε γνωστικές και συναισθηματικές. Πρωταρχική εκδήλωση του ψυχικού τούτου Εγώ, είναι η αισθησιακή του δύναμη την οποία εξωτερικεύει, μόνον δια του οργανισμού του και ειδικότερα δια των οργάνων του. Την εξωτερίκευση της αισθησιακής δυνάμεως της ψυχής, ακολουθούν όλες οι άλλες δυνάμεις της, δηλαδή εκείνες οι οποίες γίνονται ιδεατές και συναισθηματικές. Το ουσιαστικό αυτό ψυχικό είναι, άνευ της οργανικής του φύσεως, δεν θα μπορούσε να καταστεί ιδεατό και συναισθηματικό, ούτε θα προσλάμβανε την έννοια του συνειδητού Είναι. Κάθε ψυχικό πλάσμα είναι ατομικό, ως εκ τούτου και το συνειδητό Είναι κάθε όντος είναι ατομικό και δια τον λόγο αυτό κάθε συνείδηση έχει και ιδιάζοντα χαρακτηρισμό. Κατ’ ακολουθία φυσική συνείδηση είναι αυτό τούτο το ψυχικό Είναι των όντων της Φύσεως το οποίον δια της λειτουργίας της οργανικής του φύσεως έγινε ιδεατό και συνειδητό και δια του τρόπου αυτού, γνώρισε, γνωρίζει και εν συνεχεία θα γνωρίζει εαυτό και αυτό ακριβώς σημαίνει και η γραμματική έννοια της λέξεως συνείδηση, “δηλαδή εκείνο το οποίον έγνωσε ή σύνοιδε εαυτό”. Ηθική Συνείδηση είναι το γνωστικό και συναισθηματικό περιεχόμενο της φυσικής συνειδήσεως. Επίσης εκ της παρατηρήσεως είναι φανερό, ότι στη ψυχή των όντων υπάρχουν και ενεργούν ιδέες, αισθήματα και συναισθήματα. Το περιεχόμενο τούτο όμως δεν είναι πάντοτε το αυτό σε όλες τις φυσικές συνειδήσεις, διότι όλες οι φυσικές συνειδήσεις δεν έχουν εκδηλώσει και μετατρέψει τις δυνάμεις του ουσιαστικού τους Είναι σε γνωστικές και συναισθηματικές ιδιότητας. Η διαφορά αυτή προέρχεται εκ δύο αιτίων, πρώτον εκ της διαφορετικής αυτών αφετηρίας κατά την εμφάνισή των στην οργανική αυτών φύση και δεύτερον εκ του περιβάλλοντος στο οποίον βρέθηκαν και ενεργούν. Το περιβάλλον ασκεί μεγίστη επίδραση στην ιδεατή και την συναισθηματική διάπλαση των ιδεών και συναισθημάτων τους που εκδηλώθηκαν σε λειτουργία δυνάμεων της φυσικής συνειδήσεως, γι’ αυτό τον λόγο και οι τύψεις του συνειδότος (δηλαδή ο έλεγχος της ηθικής συνειδήσεως) επί των διαφόρων διανοήσεων, πράξεων και εν γένει σκέψεων των ανθρώπων διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Επίσης αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον σε άλλους μεν ανθρώπους το περιεχόμενο από ιδέες και συναισθήματα της φυσικής συνείδησης επιδοκιμάζει και τις πλέον έκτοπους και μη φυσικές και ηθικές πράξεις ενώ σε άλλους συμβαίνει το αντίθετο. Επειδή το ηθικό περιεχόμενο των φυσικών συνειδήσεων εμφανίζει διαφορετική εξελικτική δύναμη των ιδεών και συναισθημάτων, για τούτο δυνάμεθα να κατατάξουμε την ηθική συνείδηση των ανθρώπων σε κατηγορίες που ποικίλουν ανάλογα με τον βαθμό της εξελίξεως εκάστης φυσικής συνειδήσεως Από τα λεχθέντα ανωτέρω νομίζω ότι συνάγεται, χωρίς ιδιαίτερη ανάλυση ότι: α) Η μεν φυσική Συνείδηση ταυτίζεται με την ψυχή ενώ η ηθική Συνείδηση με το περιεχόμενό της Συνείδησης το οποίο ασκεί τον έλεγχο των πράξεών μας (τύψεις του συνειδότος), β) τα νήπια έχουν Συνείδηση και το περιεχόμενο της οποίας εξαρτάται από την ψυχική τους προϊστορία, γ) το ασυνείδητο, σύμφωνα με τους ορισμούς που δίνουν τα λεξικά, θα μπορούσε να παραλληλισθεί με την ηθική συνείδηση, δ) δεν συμφωνώ ότι η μύηση είναι μια επέκταση της συνείδησης γιατί η μύηση αποτελεί την αποκάλυψη γνώσεων και μάλιστα γνώσεων αναφερομένων στις διεργασίες της θείας Φύσεως. Οι γνώσεις αυτές πρέπει να γίνουν ιδέες να εμπλουτισθούν με συναισθήματα και κατόπιν να αποτελέσουν το περιεχόμενο της συνείδησης πράγμα που γίνεται με την δύναμη του θεληματικού του κάθε ανθρώπου και μέσω των κύκλων της ζωής ε) Οι ερινύες είναι ο έλεγχος που ασκείται στις πράξεις μας από το περιεχόμενο της ηθικής Συνειδήσεως δηλαδή είναι οι τύψεις του συνειδότος
Για το ίδιο θέμα πράγματι μπορούν να δοθούν πολλοί ορισμοί και μάλιστα αν γίνει συγκριτική ανάλυση των απόψεων διαφόρων ερευνητών – συγγραφέων. Επειδή όμως η αλήθεια είναι μία, ένας μόνον ορισμός είναι ορθός και αυτός δεν είναι άλλος από τον ορισμό που αναφέρουν τα μυσταγωγικά κείμενα είτε αυτά λέγονται τυπικά είτε κείμενα που γράφτηκαν από μυσταγωγούς οι οποίοι έχουν την δυνατότητα να γνωρίσουν την αλήθεια και να μας την μεταφέρουν.
