Οι καλικάτζαροι λέγεται πώς ζουν όλο το χρόνο κάτω από τη Γη και προσπαθούν με οποιοδήποτε τρόπο να κόψουν το Δέντρο της Ζωής μιας και κρατάει τη Γη πάνω στην οποία η ζωή ανθίζει. Το δέντρο αυτό, ονομάζεται Δέντρο της Γης. Βέβαια, αυτή η ιστορία μας θυμίζει πολύ τον μύθο του Άτλαντα από την Μυθολογία μας, ο οποίος ήταν μυθική μορφή που κρατούσε στους ώμους του το θόλο του Ουρανού πάνω από τη Γη. Μόνο που εδώ είναι ένα δέντρο που κρατάει τον ουρανό του κόσμου των καλικαντζάρων, η οποία είναι η Γη…
Η πίστη στους καλικάντζαρους λέγεται πως προήλθε από ελληνικές και ρωμαϊκές γιορτές του Δεκεμβρίου, που συνδυάζονται με τη γενέθλια ημέρα του Θεού Ηλίου, την 25η Δεκεμβρίου.
Αργότερα στο Βυζάντιο για να γιορτάσουν το Δωδεκαήμερο, άνθρωποι μασκαρεμένοι με κρυμμένα τα πρόσωπά τους, πείραζαν με μουσικές και τραγούδια τους ανθρώπους στους δρόμους, έμπαιναν απρόσκλητοι στα σπίτια τους ως πραγματικοί εισβολείς, απαιτώντας φαγητά και γλυκά.
Όταν ανέβουν στην επιφάνεια το Δωδεκάμερο (25 Δεκεμβρίου – 6 Ιανουαρίου), κάνουν οτιδήποτε! Εμφανίζονται μπροστά σε όποιον συναντήσουν με διάφορες μορφές και προσπαθούν να τον τρομάξουν ή βλάψουν με όποιο τρόπο μπορούν. Τον τραβολογούν, τον πειράζουν, καβαλικεύουν στους ώμους του, χορεύουν ολόγυρά του κι άλλα πολλά.
Οι καλικάτζαροι κατεβαίνουν στα σπίτια των ανθρώπων από την καπνοδόχο, όμως έχουν την ικανότητα να μπορούν να μπουν από τις κλειδαρότρυπες ή από κάτω από τις πόρτες. Αν καταφέρουν να μπουν, αρχίζουν ν’ ανακατεύουν και να μπερδεύουν ό,τι βρουν μπροστά τους, προσπαθούν να μαγαρίσουν τα φαγητά τους, αρπάζουν ενδύματα, κάνουν ζημιές
Συμβολίσουν μια πρόσκαιρη ριζική ανατροπή της δεδομένης τάξης του κόσμου, που θα φέρει το επάνω-κάτω, θα τον καθαρίσει από τις αμαρτίες και θα ξαναδώσει στους ανθρώπους την αναγκαία γαλήνη και ψυχική αρμονία που χρειάζεται για να αντιμετωπίσουν την καθημερινότητα.
Είναι διχόγνωμα όντα και φιλόνικοι, καβγατζήδες και έτσι δεν μπορούν να κάνουν μέχρι το τέλος μια δουλειά και όλα τα αφήνουν στη μέση. Όταν ξεκινούν να πάνε κάπου, ο ένας τρέχει, ο άλλος στέκει, μαλώνουν στο δρόμο και ποτέ δε φτάνουν εκεί που πάνε.
Λόγω αυτών, πιστεύεται πώς δεν μπορούν να βλάψουν τους ανθρώπους, παρόλο που αυτή είναι η μεγάλη τους επιθυμία και για αυτό το μόνο που κάνουν είναι να τους πειράζουν, να τους ενοχλούν ή να τους φοβίζουν, μιας και είναι μωροί και ευκολόπιστοι.
Υπάρχουν πολλές απόψεις περί της ετυμολογίας της λέξης καλικάντζαρος. Οι επικρατέστερες είναι:
• Επίσης εκ του «καλίκιν + τσαγγίον» ή «καλός + τσαγγίον» και της μεγεθυντικής κατάληξης
–άρος (= ο φέρων καλά τσαγγία, υποδήματα, αντί καλίκια) ή ο φέρων καλίκια αντί τσαγγίων όπως παρήγαγε πάλι ο Πολίτης.
