«Αυτή η φωτιά καίει εδώ και 4.000 χρόνια και δεν σταμάτησε ποτέ», λέει η Aliyeva Rahila. «Ακόμα και με τη βροχή που έρχεται εδώ, το χιόνι, τον άνεμο – δεν σταματάει ποτέ να καίγεται».
Μπροστά της, ψηλές φλόγες χορεύουν ανήσυχα σε μια πλαγιά 10 μέτρων, κάνοντας τη ζεστή μέρα ακόμα πιο ζεστή.
Αυτό είναι το Yanar Dag – που σημαίνει «φλεγόμενη βουνοπλαγιά» – στη χερσόνησο Αμπσερόν του Αζερμπαϊτζάν, όπου η Rahila εργάζεται ως ξεναγός.
Το Yanar Dag είναι μία «παρενέργεια» των άφθονων αποθεμάτων φυσικού αερίου της χώρας, τα οποία μερικές φορές διαρρέουν στην επιφάνεια και στη διάρκεια των χιλιετών έχει γοητεύσει και τρομάξει τους ταξιδιώτες στο Αζερμπαϊτζάν.
Ο Βενετός εξερευνητής Μάρκο Πόλο έγραψε για τα μυστηριώδη φαινόμενα όταν πέρασε από τη χώρα τον 13ο αιώνα. Άλλοι έμποροι του Δρόμου του Μεταξιού μιλούσαν για τις φλόγες αυτές καθώς ταξίδευαν σε άλλες χώρες.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η χώρα αποκαλείται «γη της φωτιάς».
Αρχαία θρησκεία
Φωτιές σαν κι αυτές υπήρχαν κάποτε πολλές στο Αζερμπαϊτζάν, αλλά επειδή οδήγησαν σε μείωση της πίεσης του φυσικού αερίου και παρεμπόδιζαν την εξόρυξή του, το κράτος τις έσβησε. Το Yanar Dag είναι ένα από τα λίγα εναπομείναντα παραδείγματα και ίσως το πιο εντυπωσιακό.
Κάποτε οι φωτιές αυτές έπαιζαν βασικό ρόλο στην αρχαία θρησκεία του Ζωροαστρισμού, η οποία ιδρύθηκε στο Ιράν και άκμασε στο Αζερμπαϊτζάν την πρώτη χιλιετία πΧ.
Για τους Ζωροάστρες, η φωτιά είναι ένας σύνδεσμος μεταξύ των ανθρώπων και του υπερφυσικού κόσμου και ένα μέσο για να αποκτήσουν πνευματική διορατικότητα και σοφία.
Είναι εξαγνιστική, ζωογόνος και ζωτικό μέρος της λατρείας.
Σήμερα, οι περισσότεροι επισκέπτες που φτάνουν στο Yanar Dag έρχονται για το θέαμα και όχι για θρησκευτικούς λόγους. Η εμπειρία είναι πιο εντυπωσιακή τη νύχτα ή το χειμώνα. Όταν πέφτει χιόνι, οι νιφάδες διαλύονται στον αέρα χωρίς ποτέ να αγγίζουν το έδαφος, λέει η Rahila.
Ας σημειωθεί πάντως, ότι κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι αρχαίες φωτιές του Yanar Dag δεν είναι καθόλου αρχαίες, αλλά άναψαν στη δεκαετία του 1950…
Ναός της Φωτιάς Ateshgah
Για μια βαθύτερη κατανόηση της ιστορίας της λατρείας της φωτιάς στο Αζερμπαϊτζάν, οι επισκέπτες θα πρέπει να κατευθυνθούν όχι στα βόρεια του Μπακού όπου βρίσκεται το Yanar Dag, αλλά ανατολικά, στο Ναό της Φωτιάς Ateshgah, ένα πενταγωνικό συγκρότημα που χτίστηκε τον 17ο και 18ο αιώνα από Ινδούς εποίκους στο Μπακού.
Οι τελετουργίες φωτιάς σε αυτόν τον χώρο χρονολογούνται από τον 10ο αιώνα ή νωρίτερα. Το όνομα Ateshgah προέρχεται από την περσική λέξη «σπίτι της φωτιάς» και το κεντρικό σημείο του συγκροτήματος είναι ένας ιερός βωμός χτισμένος πάνω σε φρέαρ φυσικού αερίου.
Μια φυσική, αιώνια φλόγα έκαιγε εδώ στον κεντρικό βωμό μέχρι το 1969, αλλά αυτές τις μέρες η φωτιά τροφοδοτείται από την κύρια παροχή φυσικού αερίου του Μπακού και ανάβει μόνο για τους επισκέπτες.
Ο ναός συνδέεται με τον Ζωροαστρισμό, αλλά η ιστορία του ως ινδουιστικού τόπου λατρείας είναι καλύτερα τεκμηριωμένη.
Χτισμένο σαν καραβανσεράι (πανδοχείο για ταξιδιώτες), το συγκρότημα διαθέτει μια περιφραγμένη αυλή που περιβάλλεται από 24 κελιά και δωμάτια, που χρησιμοποιούνταν από προσκυνητές, διερχόμενους εμπόρους και ασκητές.
Ο ναός έπαψε να χρησιμοποιείται ως τόπος λατρείας στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν αναπτύχθηκαν οι γύρω πετρελαιοπηγές. Έγινε μουσείο το 1975, προτάθηκε για μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO το 1998 και σήμερα υποδέχεται περίπου 15.000 επισκέπτες ετησίως.
