Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΚΑΙ Η ΠΗΝΕΛΟΠΗ 1563 FRANCESCO PRIMATICCIO Toledo, Museum of Art
Το Ελληνικό Πάνθεον έχει βγάλει πάμπολλους τύπους ανθρώπων (ανδρείων, σοφών, δυνατών, ημίθεων ακόμη και θεών ) αλλά κανείς δεν έχει τα πλούσια προσόντα –αλλά και τα ελαττώματα- που διαθέτει ο Οδυσσέας. Σωστός λοιπόν Ελληνας. Αλλά ποιος ήταν ο Οδυσσέας; Που γεννήθηκε; Τι σημαίνει το όνομα του; Ποιοι ήταν οι πρόγονοι του ;
Ιστορικόν
Ο φερόμενος σαν πατέρας του ο Λαέρτης όταν ήταν ακόμη διάδοχος του βασιλικού θρόνου , έλαβε μέρος στο κυνήγι του Καλυδωνίου Κάπρου , καθώς και στην εκστρατεία των Αργοναυτών. [Να σημειωθεί ότι δεν έγινε ένα και μοναδικό ταξίδι της «Αργούς» στη Μεσόγειο, Ατλαντικό και Ινδικό Ωκεανό, αλλά κάθε γενιά ανελάμβανε τέτοια μακρά ταξίδια στην Αμερική, Ινδίες, Βόρεια Ευρώπη, ενώ στη Μεσόγειο κολυμπούσαν σαν βάτραχοι στη λίμνη. Οι Αργοναύτες σύμφωνα με τις αρχαιολογικές, γλωσσολογικές, εθνολογικές και άλλες έρευνες έφθασαν ως τα πέρατα του κόσμου και μετέφεραν εκεί τον Ελληνικό πολιτισμό τους, τα αρχέτυπα σύμβολα τους , της γλώσσα τους κ.α. Αλλά αυτό είναι άλλο κεφάλαιο]
Όταν ο Λαέρτης απεφάσισε να νυμφευτεί πήρε γυναίκα του την Αντίκλεια από την Ρούμελη, κόρη του Αυτολύκου από τον Παρνασσό. Η νύφη επιστρέφοντας στην Ιθάκη γέννησε στο χωριό Αλαλκωμενές της Βοιωτίας τον Οδυσσέα. Όμως η νύφη δεν ήταν έγγειος από τον Λαέρτη, αλλά από τον Σίσυφο. Ένεκα τούτου ο Οδυσσεύς έκτισε πόλιν στην Ιθάκη που την ονόμασε Αλαλκωμενές, τόπο γεννήσεως του. Αλλού λένε ότι τον γέννησε στο Νήριτον όρος , δεν έχει σημασία. Ο παππούς του Αυτόλυκος ήταν μέγας κλέφτης και κακός, μισούμενος από όλους. Αργότερα ο παππούς του ήρθε στην Ιθάκη για να βαφτίσει τον εγγονό του , όπως ήταν η συνήθεια και να του δώσει το όνομα. Επειδή εμισείτο από όλους ονόμασε τον εγγονό του Οδυσσέα (οδυσσάμενος=μισούμενος). Αυτός ανετράφη στην Ιθάκη από την τροφό του Ευρύκλειαν. [Το όνομα της δεν είναι τυχαίον καθότι υποδηλώνει ότι πήρε ευρύτατη παιδείαν]. Όταν ενηλικιώθηκε πήγε στον Παρνασσό για να επισκεφθεί τον παππού του κατά την συνήθειαν και βγήκε για κυνήγι κάπρων με τους γιούς του Αυτολύκου , δηλαδή τους θείους του . Εκεί όμως πληγώθηκε από έναν κάπρον, γεγονός που του άφησε ουλήν μετά την επούλωση του τραύματος. Είναι το σημάδι που θα αναγνωρίσει βραδύτερον η Πηνελόπη για να πεισθεί ότι είναι αυτός και όχι κάποιος σωσίας του. Το βασίλειον του εκτείνετο στην Κεφαλληνία (η οποία τότε ονομάζετο Σάμη), στην Ζάκυνθο, Λευκάδα και στα παράλια της Ακαρνανίας . Τους κατοίκους αυτών των νησιών και περιοχών ονόμαζαν Κεφαλλήνες από τον μυθικόν βασιλιά Κέφαλον [Ο Κέφαλος είναι γιός του Ερμή και της Έρσης και είναι αυτός που έδιωξε τους γηγενείς Τηλεβόες από το νησί και εγκατέστησε τους Κεφαλλήνες ]
Ο Οδυσσεύς
Ο πολυμήχανος χαρακτήρας του Οδυσσέως αποκαλύπτεται από τα εξής γεγονότα:
1/ Πήρε γυναίκα του την Πηνελόπη με δόλο και απάτη, όταν ήλθε στην συνέλευση των μνηστήρων της Ελένης και τους συμβούλευσε να δώσουν τον όρκον προς τον Τυνδάρεων.[Λόγω του πλήθους των μνηστήρων για την ωραία Ελένη, ο Οδυσσέας υποσχέθηκε ότι αν ο βασιλιάς τον βοηθούσε να κερδίσει το χέρι της Πηνελόπης (ανιψιάς του Τυνδάρεως) σε αντάλλαγμα θα του απεκάλυπτε έναν τρόπο να απαλλαγεί από τυχόν προβλήματα με τους πολυάριθμους μνηστήρες. Όταν ο Τυνδάρεως δέχθηκε την συμφωνία, ο Οδυσσέας του είπε να απαιτήσει από όλους τους μνηστήρες να ορκισθούν ότι θα υπερασπισθούν και θα προστατεύσουν αυτόν που θα επιλεγεί ως σύζυγος της Ελένης, από οτιδήποτε θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο το γάμο του.]
2/ Όταν συναθροίζετο ο στόλος για την εκστρατεία , αυτός αθέτησε το λόγο του διότι ήθελε να παραμείνει κοντά στην Πηνελόπη του. Ίσως και διότι ο χρησμός του είπε ότι θα επιστρέψει γυμνός μετά 20 ετίαν στο σπίτι του. Αυτόν μετέπεισε ο Αγαμέμνων , Μενέλαος και Παλαμήδης που ήρθαν προς τον σκοπόν αυτόν στην Ιθάκη. Τελικά, εξεστράτευσε με δώδεκα πλοία.
3/ Όταν ο στόλος ήταν στην Αυλίδα πήγε στη Σκύρο και ανακάλυψε και αυτός την προσποίηση του Αχιλλέως.
4/ Μετέβη και στις Μυκήνες με πλαστές επιστολές και εξαπατήσας την Κληταιμνήστραν , έλαβε την Ιφιγένεια προκειμένου να θυσιαστεί.
5/ Πήγε σαν πρέσβης στην Τρωάδα για να ζητήσει την Ελένη προκειμένου να μην εκστρατεύσουν οι Έλληνες, αλλά επέστρεψε άπρακτος.
6/ Στην Τρωάδα εφόνευσε με πανουργία τον εχθρόν του Παλαμήδην και Αίαντα Τελαμώνιον και κατενίκησε και τον Φιλοκτήτην, οι οποίοι ήταν οι πρώτιστοι ήρωες των Ελλήνων. Παρ’ ολίγον δε να φονεύσει ιδιοχείρως και δολίως τον Διομήδην, ο οποίος ήταν ο πρώτιστος φίλος του. Και όλα αυτά διότι τους μισούσε για την ανδρεία , την υπόληψη και τα κατορθώματα αυτών. Πέραν της δολιότητος και πανουργίας ο Οδυσσεύς διέθετε και ευγλωττία και πειθώ.
7/ Τέλος, η άλωση της Τροίας οφείλεται στην πανουργία του και στο στρατηγικό του σχέδιο να φτιάξουν τον Δούρειο Ιππον , στον οποίον εισήλθε τελευταίος και έκλεισε αυτός την θύραν. Ηταν δικό του λοιπόν το στρατήγημα να εισέλθουν και καταλάβουν αιφνιδιαστικά στην πόλη, εξαπατώντες τους Τρώες. Επομένως η πτώση της Τροίας δεν οφείλεται τόσο στην ορμή και την γενναιότητα του Αχιλλέως όσο στην πανουργία και το σχέδιο του Οδυσσέως, όπως ομολόγησαν και οι Τρώες.
Ο Οδυσσεύς ήταν και δεινότατος μαχητής. Αυτός φόνευσε τους : Κοίρανον, Νοήμονα, Αλάστορα, Χρόνιον, Αλκανδρον, Αλιον, Ιφιτίδην, Πρύτανιν, Χερσιδάμαντα, Χάροπα, Θόαν και Εύνομον. Περιττόν να πούμε ότι ήταν ο δεινότερος ναυτικός και θαλασσοπόρος όλων των Ελλήνων . Λόγω οικονομίας δεν θα αναφερθεί ο δόλος και η πανουργία του Οδυσσέως στο 10 ετές ταξίδι του ως το νησί της Καλυψούς.
Η Πηνελόπη
Ο Οδυσσέας νυμφεύθηκε την Πηνελόπην, γυναίκα δυναμική που είναι αφοσιωμένη στα του οίκου της. Τον δυναμισμό και την ευφυΐα της έδειξε όταν έμεινε μόνη στο ανάκτορο του Λαέρτη , γιατί εκείνος γηραιός ών είχε αποσυρθεί στα κτήματα του, 20 ολόκληρα χρόνια που ο σύζυγος της Οδυσσεύς έλλειπε ( δέκα στην Τροία και δέκα στο ταξίδι της επιστροφής του) από την Ιθάκη. Εκείνη κράτησε τα ηνία της διοίκησης στα χέρια και την ανατροφή του γιού της Τηλέμαχου , διότι αυτός ήτο ανήλικος για να αναλάβει την διαδοχή του πατέρα του. Εκεί που υστερούσε η Πηνελόπη ήταν η πολιτική διακυβέρνηση της Πολιτείας, διότι από τότε που έφυγε ο Οδυσσεύς σταμάτησε κάθε πολιτική δραστηριότητα . Στο σημείο που είναι αξιοθαύμαστη είναι ο τρόπος που δεν δέχθηκε να παντρευτεί κάποιον από τους πολλούς μνηστήρες που κυριολεκτικά την πολιορκούσαν , και ίσως αυτός ήταν και ο λόγος που δεν πήγε ποτέ στο πατρικό της σπίτι διότι θα έδινε την ευκαιρία στους μνηστήρες να ζητήσουν το χέρι της κόρης από τους γονείς της. Στο διάστημα αυτό οι μνηστήρες κατασπαταλούν το βιός του οίκου του Οδυσσέα , χωρίς να μπορεί να τους σταματήσει η Πηνελόπη και ο ανήλικος Τηλέμαχος.
Το Παιχνίδι με τους Μνηστήρες
Ενώ έχουμε την εντύπωση ότι η Πηνελόπη ήταν άβουλη μπρος στις βουλήσεις των μνηστήρων, η πραγματικότητα είναι κάπως διαφορετική. Διότι η βασίλισσα χρησιμοποιεί τον δόλο και την πανουργία για να κωλυσιεργεί και να τους εξαπατά επί 20 συναπτά έτη. Με το τέχνασμα κατασκευής του σαβάνου για τον Λαέρτη εξαπατά τους μνηστήρες τρία έτη .
Η Πηνελόπη ούτε σαρκική σχέση δημιούργησε με κανέναν από τους μνηστήρες , αλλά ήτο φιλική προς αυτούς. Είχε συνάψει κάποιου είδους ερωτική σχέση με όλους, τους δημιουργούσε ερωτικό πόθο και συνομιλούσε μαζί τους, χωρίς να παραδοθεί σε κανέναν. Με τα αισθήματα φιλίας προς όλους τους έκανε να βρίσκονται μεταξύ τους σε σχέση αντιζηλίας και καχυποψίας, διότι υποπτεύονταν ο ένας τον άλλο ότι κάτι κρυφό συνέβαινε στο σκοτάδι. Έτσι όλοι την επιθυμούσαν αλλά κανένας δεν τολμούσε να προχωρήσει στα ενδότερα του οίκου της. Όμως για τον Τηλέμαχο είχαν γίνει σωστές μάστιγες διότι ξημεροβραδιάζονταν στο παλάτι και προέβαιναν σε ασύδοτη κατανάλωση τροφών και οίνου που δεν τους ανήκε . Με τον χρόνο οι μνηστήρες έδειχναν και αισθήματα συμπάθειας για τη βασίλισσα και φυσικά η Πηνελόπη τους το ανταπέδιδε με αισθήματα τρυφερότητας. Είναι χαρακτηριστικό το όνειρο που διηγείται στον επαίτη –σύζυγο της «για ένα κοπάδι χήνες που τις καταστρέφει ένας μανιασμένος αετός» (Οδ. τα 535-539) Οι μνηστήρες κατά την αρχαία αντίληψη έπρεπε να χαθούν διότι προέβησαν σε βαριά υβρι και αλαζονεία και αυτή όπλισε το χέρι του Οδυσσέα με τα όπλα της εξολόθρευσης τους.
Επίλογος
Μήπως θα πρέπει να διδάσκουμε την Ελληνική ιστορία όχι για να μας περνάει ευχάριστα η ώρα, αλλά για να διδασκόμαστε και να προσαρμόζουμε τον τρόπο σκέψεως μας για να διορθώσουμε τα ελαττώματα μας και να γίνουμε αποτελεσματικότεροι ;
Μήπως πρέπει-αντί να διδασκόμαστε την ξένη θρησκεία από το πολιτικό βίβλο των Εβραίων (Βίβλος) να διδάσκουμε την Ιλιάδα και Οδύσσεια, ώστε να γίνουμε καλύτεροι;
Μήπως έχουμε κληρονομήσει γονίδια του Οδυσσέως και μισούμε, όποιον εξέχει σε ανδρεία, φρόνηση, υπόληψη και σωφροσύνη και τον δολοφονούμε με σύγχρονα μέσα και όχι με το τόξο και ακόντιο του Οδυσσέως;
Μήπως χάσαμε το ευρηματικότατα , ευστροφία , ναυτοσύνη , αγάπη για αγώνα και δράση και την ευγλωττία και την πειθώ του Οδυσσέως και πρέπει να τα ξαναβρούμε;
Μήπως χάσαμε την αποφασιστικότητα μας και στέκουμε φοβισμένοι έξω από τον σύγχρονο «Δούρειο Ιππο» για να καταλάβουμε την Τροία; Αντίθετα η φοβία μας αυτή έδωσε στον εχθρό την ευκαιρία να κυριεύσει την Ιθάκη;
Μήπως πρέπει και οι Ελληνίδες –και ιδιαίτερα οι παντρεμένες- να πάρουν σαν υπόδειγμα την Πηνελόπη , αντί να μιμούνται τις πόρνες του «PLAY BOY» και τα κάκιστα πρότυπα της μικρής οθόνης;
Μήπως ακόμη και αν η μοίρα το φέρει να καταντήσουμε επαίτες –όπως σήμερον- πρέπει να ενεργοποιήσουμε τις σωματικές, ψυχικές και πνευματικές μας δυνάμεις και όλοι μαζί να αποκτήνουμε τους σύγχρονους μνηστήρες και ωλετήρες της πατρίδος;
Μήπως γίναμε σαν τους μνηστήρες της Πηνελόπης και ερωτευτήκαμε την ξένη «βασίλισσα» , σιτιζόμενοι στον οίκο της και μήπως διαπράττουμε βαριά ύβριν με την συμπεριφορά μας , αποτέλεσμα της οποίας είναι να μας κατασπαράσσει ο γαμψώνυχος τοκογλύφος αετός σαν να είμαστε χήνες;
*Αμφικτύων
16/ 3/ 2014
*Αμφικτύων είναι ο Υποστράτηγος ε. α Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης,
Συγγραφεύς, Μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών
http://amphiktyon.blogspot.com
