Ο νόμος της σιωπής-Ομερτά στα Πομακοχώρια

Υπάρχει κάποιο ζήτημα που μεγάλο μέρος της Δεξιάς, η οποία θέλει να φαίνεται ως η μοναδική πατριωτική παράταξη και ως o μοναδικός υπερασπιστής των Εθνικών ζητημάτων, αδιαφορεί ή συμπλέει ακόμα με πολιτικές που απειλούν άμεσα την εθνική και εδαφική ακεραιότητα της χώρας; Μπορεί η Δεξιά, η οποία θέλει τον εαυτό της ως την μόνη που είναι ικανή να διαχειριστεί τα μείζονα θέματα εξωτερικής πολιτικής, εθνικής ασφάλειας και άμυνας και τα στελέχη της κατηγορούν πολλές φορές ανοικτά και δημόσια όλους τους πολιτικούς τους αντιπάλους για μειοδοσία, να συμμετέχει σε αλισβερίσι που βλάπτει άμεσα τα εθνικά συμφέροντα; Υπάρχει κάποιο ζήτημα που μεγάλο μέρος της Αριστεράς, το οποίο θέλει πάντα να φαίνεται ως προστάτης των απανταχού μειονοτήτων, εφευρίσκοντας και στηρίζοντας ακόμα μερικές εκεί που δεν υπάρχουν (βλέπε Ουράνιο Τόξο), κωφεύει και πολλές φορές μάλιστα με τις κινήσεις, τις θέσεις  και τις πρακτικές της υποβοηθά καταπάτηση δικαιωμάτων μειονότητας; Μπορεί η αντεθνικιστική και αντιιμπεριαλιστική Αριστερά να συνδιαλέγεται με υπερεθνικιστές και να προωθεί σοβινιστικές και ιμπεριαλιστικές θέσεις; Η Αριστερά που παρουσιάζεται καθημερινά ως υπέρμαχη της διαφορετικότητας, να  συμβάλει σε έναν πολιτισμικό αφανισμό; Και όλα αυτά βέβαια στο βωμό της χρόνιας πάθησης ολόκληρου – μηδενός εξαιρουμένου – του πολιτικού συστήματος, της ψηφοθηρίας. Ακόμα και η μεγάλη πλειοψηφία της δημοσιογραφίας συμμετέχει σε αυτήν την omerta και αδιαφορεί ή αγνοεί. Όλα αυτά έχουν ένα όνομα: Πομάκοι της Θράκης, οι οποίοι αντιμετωπίζονται σαν να μην υπάρχουν, ενώ υφίστανται μία πολιτισμική γενοκτονία.

 

Ένα λάθος των όσων γράφουμε και μιλούμε για τις μειονότητες της Θράκης είναι η χρησιμοποίηση του ενικού της λέξης “μειονότητας” αντί του πληθυντικού. Λάθος ασήμαντο θα έλεγε κανείς . Δεν είναι όμως έτσι. Όπως είναι ευρέως γνωστό η περίφημη συνθήκη της Λοζάνης κάνει λόγο για Ελληνική μειονότητα που βρίσκεται στην Τουρκία και για τις “υπό της Ελλάδος εις τας εν τω εδάφει αυτής ευρισκομένας μουσουλμανικάς μειονότητας” (Άρθρο 45). Μπορεί στην συνθήκη να μην γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στις επιμέρους εθνοτικές ομάδες με μουσουλμανικό θρήσκευμα, αλλά μέσω της χρήσης του πληθυντικού υπονοείται μία διάκριση των διάφορων και διαφορετικών μεταξύ τους μειονοτήτων με ισλαμικά πιστεύω . Έτσι όταν άθελα μας χρησιμοποιούμε τον ενικό προχωρούμε σε μία έστω και λεκτική ομογενοποίηση πληθυσμών που δεν έχουν τίποτα κοινό μεταξύ του πέραν της θρησκείας. Αυτό ήταν και είναι ένας από τους πρωταρχικούς στόχους του τουρκικού προξενείου της Κομοτηνής, αλλά δυστυχώς και η διαχρονική τακτική της ελληνικής πολιτείας : η εξομοίωση των τριών κύριων μουσουλμανικών μειονοτήτων – τουρκοφανείς-τουρκογενείς, Πομάκοι και Ρομά – υπό την σκέπη της θρησκείας και εν συνεχεία ο εκτουρκισμός τους. Κατ΄αυτόν τον τρόπο Πομάκοι και Ρομά (ο αριθμός τους αθροιστικά είναι υπέρτερος των τουρκογενών) οι οποίοι δεν έχουν καμία εθνολογική και πολιτιστική συγγένεια μεταξύ τους, και προφανώς ούτε με το τουρκογεννές στοιχείο, αφήνονται έρμαια στο τουρκικό προξενείο Κομοτηνής. Ποιοι είναι όμως οι Πομάκοι, ποια η στάση της ελληνικής πολιτείας και των κομμάτων απέναντί τους και ποια τα αιτήματα τους;

 

Μερικά ιστορικά & εθνολογικά στοιχεία

Για την ετυμολογία του ονόματος των Πομάκων υπάρχουν αρκετές ερμηνείες. Κάποιες από αυτές είναι ότι προέρχεται από σλαβικές (pomoći , βοηθώ) , βουλγάρικες (poturnjak , εκείνος που έγινε Τούρκος) ή ελληνικές (πομάξ, πότης) λέξεις. Για την καταγωγή του λαού των Πομάκων έχουν διατυπωθεί τόσες προτάσεις , όσες και οι περιοχές και τα κράτη που ζούνε . Οι επικρατέστερες από αυτές είναι, είτε ότι είναι Σλάβοι εξισλαμισμένοι , είτε  ότι πρόκειται για αρχαίο θρακικό λαό που αναμείχθηκε με ελληνικά φύλλα. Στην απογραφή του 2001 όπου ο πληθυσμός της Θράκης υπολογίζονταν σε 355.000 κατοίκους, εξ’ αυτών οι 114.000 ήταν μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα και οι Πομάκοι ανέρχονταν σε 36.000, εκ των οποίων οι 9.000 ήταν στην Ξάνθη , οι 11.000 στην Ροδόπη και οι 2.000 στον Έβρο . Η γλώσσα των Πομάκων είναι ένα σλαβογενές ιδίωμα,  ομιλούμενη αλλά μη γραφόμενη. Αναλόγως την περιοχή είναι επηρεασμένη κυρίως από τα βουλγαρικά, αλλά και τα τούρκικα με πλείστες ελληνικές λέξεις , αρχαιοπρεπείς μάλιστα.

 

Κατά πολλούς αναθεωρητές ιστορικούς ο εξισλαμισμός των Πομάκων άρχισε πριν την ολοκληρωτική επικράτηση των Οθωμανών στα Βαλκάνια, όταν το μεγαλύτερο μέρος των Πομάκων ασπάστηκε οικειοθελώς το Ισλάμ από το 1322 μέχρι το 1430 με τον Σαρή Σαλτίκ και αργότερα με τον Χατζή Μπαϊράμ Βελή.  Κατά την κύρια βιβλιογραφία ο εξισλαμισμός τους υπήρξε μαζικός και βίαιος και συντελέσθηκε κυρίως στα μέσα του 17ου αιώνα.  Μάλιστα υπάρχουν προφορικές παραδόσεις αντίστοιχες του χορού του Ζαλόγγου που είναι διαδεδομένες στα περισσότερα χώρια Πομάκων, όπως ο θρύλος για το βράχο των κοριτσιών (Μόμσκι Κάμεν) στα βόρεια του χωριού Ωραίον.

 

Πολλές υπήρξαν οι προσπάθειες τους να ενωθούν με την Ελλάδα. Το 1878, παράλληλα με τις άλλες επαναστάσεις του ελληνισμού κατά την διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου, οι Πομάκοι οργάνωσαν το δικό τους επαναστατικό κίνημα προσβλέποντας στην απόσχιση τους από την Οθωμανική αυτοκρατορία και την μετάπτωσή τους στην ελληνική κυριαρχία. Όταν μάλιστα οι προσπάθειες αυτές απεδείχθησαν άκαρπες ανακήρυξαν την Αυτόνομη Πομακική Δημοκρατία, η οποία διατηρήθηκε ως το 1885 μέχρι την προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλία στην Βουλγαρία.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι Πομάκοι της Βουλγαρίας είχαν διαχρονικό αίτημα ένωσής τους με την Ελλάδα, αντιδρώντας έτσι στην κρατική πολιτική της γείτονος χώρας που είχε σαν στόχο τον βίαιο εκβουλγαρισμό τους. Το προέβαλαν μετά το τέλους του 1ου παγκοσμίου πολέμου, όταν 8 Πομάκοι βουλευτές της Βουλγαρικής βουλής, απευθυνόμενοι στις κυβερνήσεις της Ελλάδος και Γαλλίας, ζήτησαν να προστατευτεί η εθνική και θρησκευτική τους ιδιαιτερότητα, ζήτημα το οποίο έθεσαν πάλι με τους αντιπροσώπους τους στη Διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι το 1946 μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακόμα μία έμπρακτη εκδήλωση της θέλησης τους για ένωση με την υπόλοιπη ελληνική επικράτεια ήταν η επανάσταση του 1913 όταν κατελήφθησαν σχεδόν όλη η Νότια Βουλγαρία και η σημερινή Ελληνική Θράκη και ιδρύθηκε στην Κομοτηνή η “Προσωρινή Διοίκηση Δυτικής Θράκης”. Οι επαναστάτες, αν και στην πλειοψηφία τους μουσουλμάνοι, αναζήτησαν στήριξη από την Ελλάδα.

 

Τέλος πρέπει να αναφέρουμε και το δημοψήφισμα του 1919 στον Εχίνο, με το οποίο οι Πομάκοι ζήτησαν να ενωθεί η περιοχή τους με την Ελλάδα.

 

Η στάση της ελληνικής πολιτείας 

Ένα στοιχειώδες σοβαρό κράτος σχεδιάζει μακροπρόθεσμα την μειονοτική του (και όχι μόνο) πολιτική, και αυτή ακολουθείτε με οποιανδήποτε κυβέρνηση. Επειδή λοιπόν τέτοιος κράτος δεν είμαστε, η ελληνική πολιτεία ακολούθησε προσταγές για την “συνοχή του ΝΑΤΟ”, της δήθεν καλής γειτονίας και του φόβου για τον τότε κομμουνιστικό βορρά. Έτσι στην αρχή το ελληνικό κράτος  αντιμετώπιζε τους Πομάκους ως Τούρκους, ενώ αργότερα, με τη  αλλαγή των γεωστρατηγικών δεδομένων τους προτιμούσε Βούλγαρους. Ποτέ δεν τους αντιμετώπισε σαν αυτό που είναι: Έλληνες, με δικιά τους γλώσσα και μουσουλμανικό θρήσκευμα.

Το 1936 το καθεστώς του Μεταξά δημιούργησε επιτηρούμενες ζώνες από την ορεινή Θράκη ως την Ήπειρο, για την είσοδο στις οποίες χρειαζόταν ειδική άδεια από την αστυνομία. Το μέτρο αυτό, η περίφημη “μπάρα”, μιας και έπρεπε να περάσεις από φυλάκιο για έλεγχο χαρτιών και άδειας από την Αστυνομική Διεύθυνση, αν και ατόνησε, καταργήθηκε επίσημα μόλις στις 17/11/1995 από τον τότε υπουργό Εθνικής Αμύνης, Γεράσιμο Αρσένη. Με λίγα λόγια υπήρχε για 59 χρόνια συνοριακός έλεγχος εντός της ίδιας της Ελλάδας.

Με το Μορφωτικό Πρωτόκολλο του 1951 εισήχθη στα μειονοτικά σχολεία το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του τουρκικού Υπουργείου Παιδείας με αποτέλεσμα να αυξηθεί ο αριθμός των μετακλητών δασκάλων από την Τουρκία. Εν συνεχεία το 1964 με το Μορφωτικό Πρωτόκολλο εκείνης της χρονιάς συντελέσθει ο πλήρης εκτουρκισμός της παιδείας των μειονοτικών σχολείων.

Σήμερα οι Πομάκοι μέσω της παρεχόμενης παιδείας αναγκάζονται να μαθαίνουν – πλην της ελληνικής- και την τουρκική γλώσσα, με την οποία δεν έχουν απολύτως καμία σχέση, ενώ ταυτόχρονα η μητρική τους γλώσσα αγνοείται παντελώς. Μία θεσμοθετημένη τριγλωσσία που παραποιεί ευθέως την ταυτότητά τους. Έτσι στο σύνολο των περίπου 7000 μαθητών που φοιτούν σε μουσουλμανίκα σχολεία, οι 2500 Πομάκοι μαθητές μαθαίνουν πέραν της ελληνικής, και μία γλώσσα παντελώς άγνωστη σε αυτούς. Κατ αυτόν τον τρόπο το κράτος συμβάλλει στον περαιτέρω εκτουρκισμό τους. 

 

Ο τούρκικος παράγοντας

Η ισλαμική θρησκεία χρησιμοποιείται ως όργανο πολιτικής και εκτουρκισμού από το τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής. Στην πραγματικότητα το προξενείο επιδιώκει τον απομονωτισμό των μειονοτήτων και την περιχαράκωση τους γύρω απ’ αυτό, αφού εμφανίζεται ως προστάτης τους, ενώ ουσιαστικά διεξάγει έναν πόλεμο κατά των “άπιστων” και δημιουργεί αντιπομακικό μίσος μέσω του ελεγχόμενου τύπου. Σύνηθες τρόποι άσκησης επιρροής είναι οι απειλές και ο χρηματισμός.

Μερικά ενδεικτικά παραδείγματα:

Στο φετινό φεστιβάλ νεολαίας του χωριού Σμίνθης του νομού Ξάνθης ο δήμαρχος του χωριού, ελεγχόμενος ουσιαστικά από το προξενείο, ζήτησε-απαγόρευσε : οι ομιλίες να μην γίνουν στα πομακικά και να αφαιρεθεί από το πρόγραμμα ένα θεατρικό που υπήρχε στην πομακική γλώσσα, μία γλώσσα απαγορευμένη και κυνηγημένη από το προξενείο. Μέσα στην Ελλάδα θεσμικά πρόσωπα, λόγω της υποκίνησης του από το συγκεκριμένο δάκτυλο απαγορεύουν σε έναν λαό να εκφραστεί με την γλώσσα του διότι αυτό αντίκειται στα τουρκικά συμφέροντα!

 

Ένα ακόμα γεγονός το οποίο πάλι συνέβει στο χωριό Σμίνθη ήταν η κατάληψη του σχολείου στις στις 22 Φεβρουαρίου του 2000 από τους μαθητές, διότι ο τότε δήμαρχος Μύκης αρνούνταν επί μήνες να υδροδοτήσει το σχολείο επειδή δεν διδάσκονταν η τούρκικη γλώσσα! Οι μαθητές αντέδρασαν, μάζεψαν υπογραφές και ανέρτησαν πανό στα πομάκικα, πράγμα που εξαγρίωσε τον τουρκικό παράγοντα, ο οποίος χαρακτήρισε την επιγραφή βουλγάρικη.

 

Το 1997, οι κάτοικοι του χωριού Μυρτίσκη του Νομού Ροδόπης, απειλήθηκαν ότι δεν θα λάβουν τις επιδοτήσεις και ότι δεν θα τους δοθεί κανένα πιστοποιητικό από την κοινότητα Οργάνης, διότι τόλμησαν να ιδρύσουν πολιτιστικό σύλλογο. Μάλιστα επί δύο μήνες υπήρξαν και περιοδείες τρομοκρατίας (πρόγραμμα “νουθεσίας” ονομαζόταν) από την Συμβουλευτική Επιτροπή, ένα όργανο ελεγχόμενο από το προξενείο, με αποτέλεσμα τα περισσότερα μέλη του συλλόγου να  ζητήσουν την διαγραφή τους.

 

Τα 2 μεγάλα πομακικά πανηγύρια στα υψώματα Ακρίτας (Αλάν Τεπέ ή Αλάνατ) και Χίλια (Σέτσεκ), από εκδηλώσεις εθνοτικού και θρησκευτικού περιεχομένου, έχουν εξελιχθεί σε φιέστες προβολής της ιστορίας της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

 

Ακόμα και η χρήση του ονόματος των Πομάκων ή ότι μπορεί να θυμίζει αυτόν τον λαό ποινικοποιείται και καταδιώκεται, μετά από παρέμβαση του τουρκικού παράγοντα. Στα σχολικά εγχειρίδια για την εκπαίδευση των μουσουλμάνων μαθητών αφαιρέθηκαν ύστερα από παρέμβαση οι πομακικές λέξεις λεσίτσα και μάικα. Το 2004 σε έκδοση της περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης με τίτλο “Νομός Ροδόπης” λογοκρίθηκαν και διαγράφηκαν οι αναφορές στα πομακικά χωριά και την πομακική κουζίνα. Το 2001 από CD του δήμου Σαππών με τίτλο “Τα παιδιά του Ορφέα” αφαιρέθηκε το μοναδικό πομακικό τραγούδι που υπήρχε ύστερα από πιέσεις.

Είναι γνωστό στην περιοχή ότι όποιος Πομάκος δεν έχει δώσει πιστοποιητικό τουρκικών φρονημάτων θα αντιμετωπίσει τουλάχιστον γραφειοκρατικές δυσκολίες στο άνοιγμα της επιχείρησής του.

Δεκαετίες τώρα ότι μπορεί να φέρει ή να θυμίζει κάτι από την ονομασία, την ιστορία, την γλώσσα ή την εθνότητα των Πομάκων, πολεμάτε από τον τούρκικο παράγοντα. Δεν θα επεκταθούμε άλλο πάνω σε αυτό, καθότι χρήζει ξέχωρου άρθρου το ζήτημα της λειτουργίας του προξενείου στην Κομοτηνή και τις επιρροής του στην Θράκη. Ο αναγνώστης που ενδιαφέρται θα μπορούσε να διαβάσει και το παρακάτω άρθρο : http://politicaldoubts.com/thrace/item/106-i-tourkia-ypovoithoymeni-askei-politiki-sti-thraki .

 

Και τα … κόμματα

Καταρχήν πρέπει να αναφέρουμε προς αποφυγήν παρεξηγήσεως ότι μέσα στα ίδια τα κόμματα δεν υπάρχει ενιαία στάση απέναντι στο ζήτημα των μουσουλμανικών μειονοτήτων της Θράκης. Έτσι μπορεί η νομαρχιακή επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ στην Ξάνθη στις 7 Ιανουαρίου του 2012 να δέχθηκε το τούρκικο εθνικιστικό κόμμα DEB που υποστηρίζει τον πλήρη εκτουρκισμό ολόκληρου του μουσουλμανικού στοιχείου της Θράκης και θέτει ακόμα και ζήτημα ανεξαρτησίας της, αλλά σε άρθρο της η κ. Δήμητρα Κοκαλιάρη που είναι Μέλος του Τμήματος Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ καταγγέλλει την δράση του προξενείου. Όλα αυτά στα χαμηλά κλιμάκια των κομμάτων. Γιατί οι πολιτικές τους ηγεσίες επιμένουν χρόνια τώρα να βάζουν στα ψηφοδέλτια τους, τουρκόφρωνες, υπέρμαχους του τουρκικού επεκτατισμού και υποστηρικτές τις πολιτισμικής αφάνισης των Πομάκων. Οι περισσότεροι από αυτούς θέτουν δημοσίως θέμα ανεξαρτησίας της Θράκης μέσω των άρθρων τους στον τουρκόφωνο τύπο και των αναρτήσεών τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης .

Είναι γνωστό στην Θράκη ότι είναι σχεδόν αδύνατο να εκλεγεί κάποιος σε οποιοδήποτε αξίωμα χωρίς την υποστήριξη του τουρκικού προξενείου. Λόγω δεκαετιών ασυδοσίας του, το προξενείο έχει την δύναμη να μετακινεί χιλιάδες ψήφους παρασκηνιακά και όχι μόνο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα όταν στις εκλογές του 2009 η τουρκόφωνη «Μπιρλίκ» έγραφε ότι “όσοι έχουν συνείδηση και αγωνίζονται για τον τουρκισμό, για την διεκδίκηση της ταυτότητας, για την διαφύλαξη της θρησκείας, δεν πολυπιστεύω πως θα δώσουν ψήφο στον Στυλιανίδη και τους άλλους Έλληνες υποψηφίους. Αυτό θα τον κάνουν μόνο όσοι έχουν χαλασμένο αίμα.”  Δείγμα για το που μπορεί να φτάσει το θράσος καποιων είναι και το παρακάτω: στις 17 Αυγούστου του 2009 τουρκόφρωνες βουλευτές του Πα.Σο.Κ του νομού Ροδόπης επισκέφτηκαν τον κ. Κακλαμάνη απαιτώντας την ανάκληση των δηλώσεων του για τους Πομάκους της Θράκης. Ο κ. Κακλαμάνης έπραξε το αυτονόητο και αρνήθηκε.

Για το ποια είναι τα θεσμικά και πολιτικά πρόσωπα – χριστιανοί και μουσουλμάνοι – που συμπαρατάσσονται με τον τουρκικό επεκτατισμό αρκεί μία μικρή έρευνα του αναγνώστη στο διαδίκτυο. Δεν θα επεκταθούμε περαιτέρω διότι το ήδη μεγάλο παρόν άρθρο δεν θα είχε τελειωμό.

Εν κατακλείδι

Τα χρόνια λάθη της ελληνικής πολιτείας οδήγησαν τον πομακικό πληθυσμό στις αγκάλες του προξενείου. Πολλές προσπάθειες που γίνονται καταλήγουν εμμονικά στο χριστιανικό παρελθόν των Πομάκων. Τακτική λανθασμένη, καθότι ο πομακικός πληθυσμός είναι βαθιά θρησκευόμενος και μάλιστα η μεγάλη πλειοψηφία των ιερατικών σχολών και των θρησκευτικών λειτουργών προέρχεται από αυτούς. Η μειονοτική πολιτική οφείλει να αντιμετωπίζει τον πομακικό πληθυσμό  με βάση την εθνική και πολιτιστική του ταυτότητα και όχι αυστηρά το θρήσκευμά του. Η τακτική της ενιαίας αντιμετώπισης όλων των μουσουλμανικών μειονοτήτων βάση θρησκεύματος σφυρηλατεί ψυχικούς δεσμούς ανάμεσα σε ανομοιογενείς πληθυσμούς και τους κατευθύνει αναπόφευκτα στην πιο κοντινή μουσουλμανική χώρα και δίνει πάτημα για την πολιτισμική τους αλλοίωση από τον τουρκικό παράγοντα. 

Όντας το κράτος ανύπαρκτο ή μάλλον προωθώντας εμμέσως ή αμέσως τον εκτουρκισμό των Πομάκων, οι μόνες αξιόλογες προσπάθειες ανάδειξης του προβλήματος προέρχονται από ιδιωτικές πρωτοβουλίες:

• Η πομακική εφημερίδα Ζαγάλισα (www.zagalisa.gr)
• Ο Πανελλήνιος Σύλλογος Πομάκων
• Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πομάκων Ξάνθης. Ο σύλλογος  στις 17 Μαρτίου του 2010 σε επιστολή του προς τον τότε πρωθυπουργό της Ελλάδας κ. Γεώργιο Παπανδρέου και την τότε υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων κ. Άννα Διαμαντοπούλου ζήτησε την ίδρυση δημόσιων μη μειονοτικών σχολείων στα χωριά των Πομάκων, ώστε να μην αναγκάζονται οι μαθητές να μαθαίνουν την τουρκική γλώσσα.
• Το Κέντρο Πομακικών Ερευνών.

 

Σημαντικότατη οικονομική – και όχι μόνο – συνεισφορά στην ανάδειξη του πομακικού ζητήματος έχει ο κ. Πρόδρομος Εμφιετζόγλου (πρόεδρος του Ομίλου της Μηχανικής, γνωστός και για τους αγώνες του σε διάφορα εθνικά ζητήματα). Εκτός των πολλών άλλων, είχε κάνει πρόταση για δεκαετή χρηματοδότηση του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης ώστε να μελετηθεί και να διδαχθεί η πομακική γλώσσα. Η πρόταση απορρίφθηκε.

Διαχρονικά αιτήματα των Πομάκων η διδαχή της μητρικής τους γλώσσας, η ελευθερία να δηλώνουν την εθνική τους ταυτότητα και να μην αναγκάζονται να παραδίδουν πιστοποιητικά τουρκικών φρονημάτων στο ελληνικό κράτος, στα ελληνικά κόμματα και στο τουρκικό προξενείο Κομοτηνής για να αντιμετωπίζονται ως ισότιμοι Έλληνες πολίτες και η προστασία τους από τον εκφοβισμό και την τρομοκρατία που ασκεί ο τουρκικός παράγοντας. Επειδή τα σημερινά κόμματα φαίνεται να αδυνατούν να υπερβούν την ψηφοθηρική τους φύση, είναι χρέος των υγιώς σκεπτόμενων πολιτών, ιδιαίτερα της Θράκης, ανεξαρτήτως τον πολιτικό χώρο που προέρχονται, να  αναδείξουν το πρόβλημα και να πιέσουν τις κομματικές τους ηγεσίες και τα θεσμικά πρόσωπα έτσι ώστε αυτές να αντιμετωπίσουν και να λύσουν το πρόβλημα. Αρχίζοντας από την ίδρυση δημόσιων, μη μειονοτικών σχολείων στα χωριά των Πομάκων της Θράκης.