Η πόλη Ναύκρατις ήταν η παλαιότερη αρχαία ελληνική αποικία στην Αίγυπτο που χρησίμευσε ως συνδετικός και εμπορικός σταθμός μεταξύ του ελληνικού και του αιγυπτιακού πολιτισμού.
Η Ναύκρατις (ή Ναυκράτης, σημαίνει ναυτική διοίκηση στα ελληνικά) ήταν ένας εμπορικός σταθμός στον οποίο η Ελλάδα είχε αποκλειστικά εμπορικά δικαιώματα. Ιδρύθηκε από εμπόρους από τη Μίλητο, μια αρχαία ελληνική πόλη στη δυτική ακτή της Ανατολίας. Σύντομα εγκαταστάθηκαν εκεί Έλληνες από άλλα μέρη της Ελλάδας.
Για αιώνες, η Ναύκρατις ήταν ένα σημαντικό σημείο επαφής και ανταλλαγής μεταξύ των πολιτισμών της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και του μεσογειακού κόσμου σε μια βασική περίοδο της ιστορίας.
Η πόλη είχε πανελλήνιο χαρακτήρα, δηλαδή δεν ιδρύθηκε από μία ελληνική πόλη-κράτος, όπως ήταν συνήθως οι ελληνικές αποικίες. Το Ελληνικό ιερό της πόλης χτίστηκε από εκπροσώπους και των τριών ελληνικών φυλών (Ίωνες, Δωριείς, Αιολείς). Ο Ηρόδοτος ανέφερε εννέα πόλεις ως χορηγούς.
Ιστορία της Ναύκρατις
Ο ελληνικός οικισμός ιδρύθηκε την εποχή της Αιγυπτιακής 26ης Δυναστείας. Ήταν κοντά στην πρωτεύουσα της Δυναστείας, Σαΐς. Η ακριβής ημερομηνία ίδρυσης συζητείται. Ο Ηρόδοτος αναφέρει στο βιβλίο του Ιστορίες ΙΙ ότι ο Άμασις Β’ έδωσε τη Ναύκρατι σε Έλληνες μισθοφόρους τον 6ο αιώνα π.Χ. (συγκεκριμένα 570 π.Χ.), αλλά υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι ιδρύθηκε ήδη υπό τον Ψαμτέκ Α’.
Συγκεκριμένα, ο Άμασις ήταν ένας επαναστάτης στρατηγός που πολέμησε εναντίον του Φαραώ Απρίς. Ο φαραώ ηγήθηκε ενός στρατού κυρίως Ελλήνων μισθοφόρων που πολέμησαν γενναία αλλά τελικά έχασαν. Ο Άμασις λοιπόν πήρε τον έλεγχο και έγινε Φαραώ.
Ο Ηρόδοτος έγραψε στις Ιστορίες ΙΙ : «Ο Άμασις ήταν μεροληπτικός προς τους Έλληνες, και μεταξύ άλλων ευεργεσιών που τους παρείχε, έδινε σε όσους ήθελαν να εγκαταστήσουν στην Αίγυπτο την πόλη Ναύκρατιν για την κατοικία τους». Σε αντάλλαγμα οι Έλληνες θα τον προστάτευαν σε περίπτωση ανατροπής. Οι μισθοφόροι υπηρέτησαν τους Φαραώ και αργότερα τους Πέρσες κυβερνήτες όταν η Αίγυπτος ήταν υπό περσική κυριαρχία.
Ο Στράβων, από την άλλη, ισχυρίστηκε ότι η ίδρυση της Ναυκράτης ως ελληνικής αποικίας έγινε τον 7ο αιώνα π.Χ. Η Ναύκρατις βρισκόταν στο κλάδο του Νείλου στο δυτικό Δέλτα.
Ο Κανωπικός παραπόταμος ήταν ένας από τους σημαντικότερους πλωτές οδούς που συνέδεε την κοιλάδα του Νείλου με τη Μεσόγειο Θάλασσα. Ο πρώιμος οικισμός στη συνέχεια εξελίχθηκε σε πολυσύχναστο εμπορικό λιμάνι και έγινε πόλη. Οι Αιγύπτιοι αντάλλαξαν εμπορεύματα με τους Έλληνες και με άλλα μεσογειακά κράτη.
Ένας μεσογειακός εμπορικός κόμβος
Η αποικία που αποτελούνταν από Έλληνες εμπόρους και μισθοφόρους έγινε σύντομα σημαντικός εμπορικός κόμβος τόσο για τους Έλληνες όσο και για τους Αιγύπτιους. Οι αρχαίοι Έλληνες πάντα επιθυμούσαν μια αποκλειστική εμπορική ευκαιρία στην Αίγυπτο. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι έβλεπαν τη Ναύκρατιν ως το σημείο σύνδεσης του Δέλτα του Νείλου με τον κόσμο της Μεσογείου και η εμπορική συνεργασία δημιούργησε μια πολιτική συμμαχία και με την Ελλάδα. Η Ναύκρατις ήταν το μόνο ναυτικό λιμάνι στην Αίγυπτο που οι Έλληνες είχαν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν μέχρι την περσική κατάκτηση της Αιγύπτου το 525 π.Χ.
Ο Ηρόδοτος έχει καταγράψει στο βιβλίο του δώδεκα ελληνικές ναυτικές και εμπορικές πόλεις που συνδέονταν με την Ναύκρατιν. Μεταξύ αυτών είναι οι Ίωνες από τη Σάμο, τη Μίλητο, τη Χίο, την Τέω, τη Φώκαια και τις Κλαζομενές. Υπήρχαν επίσης οι Δωριείς από τη Ρόδο, την Κνίδο, την Αλικαρνασσό και τη Φασέλη καθώς και οι Αιολείς από τη Μυτιλήνη της Λέσβου και οι κάτοικοι της Αίγινας, το νησί κοντά στην Αθήνα.
Οι συναλλαγές μέσω της Ναύκρατις δεν περιορίζονταν στην Αίγυπτο και την Ελλάδα. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, το εμπόριο επεκτάθηκε στο Λεβάντε, την Κύπρο, τα Κυρηναίικα, την Ιταλία και τη Φοινίκη.
Η Ναύκρατις άκμασε κατά τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ. Η ευημερία της δελέασε περισσότερους Έλληνες να μεταναστεύσουν στην Αίγυπτο με την ελπίδα να γίνουν πλούσιοι μέσω του εμπορίου. Πολλοί από τους Έλληνες που έφτασαν στην αποικία ήταν ναυτικοί και έμποροι που έμειναν μόνο για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Άλλοι μετανάστευσαν στο λιμάνι και παρέμειναν εκεί μόνιμα.
Οι αρχαίοι Έλληνες στην αιγυπτιακή πόλη διατήρησαν την πολιτιστική τους ταυτότητα αλλά, ταυτόχρονα, παντρεύτηκαν με Αιγύπτιους και εκπολιτίστηκαν στην αιγυπτιακή κοινωνία. Γενιές Ελλήνων είχαν συνυπάρξει με Κάρες, Φοίνικες και Αιγύπτιους στη Ναύκρατιν μέχρι την εποχή που ο Μέγας Αλέξανδρος κατέλαβε την Αίγυπτο το 332 π.Χ.
Η πόλη συνέχισε να χρησιμοποιείται ως εμπορικό λιμάνι μέσω της Δυναστείας των Πτολεμαίων και στη συνέχεια στη Ρωμαϊκή Αίγυπτο. Παρέμεινε σημαντικό και στη Βυζαντινή Περίοδο ως εμπορική και πολιτιστική επαφή μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου τουλάχιστον μέχρι τον 7ο αιώνα μ.Χ.
Η Ναύκρατις ήταν ένας πολυεθνικός εμπορικός σταθμός για σχεδόν 1.200 χρόνια και έπαιξε σημαντικό ρόλο στις ιστορίες της Αιγύπτου, της Ελλάδας, της Κύπρου, της Φοινίκης, της Περσίας και της Ρώμης.
