Ενα κοριτσάκι με καστανά μάτια και μαλλιά με ιδιαίτερο χτένισμα, φορώντας ένα απλό, λινό ρούχο σε φυσικό γαιώδες χρώμα, σχεδιασμένο από τη Σοφία Κοκοσαλάκη, θα περιμένει την Πέμπτη 15 Απριλίου τους επισκέπτες στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας να τους «μιλήσει» για τον κόσμο του: την Αθήνα του 430-426 π.Χ., στα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου δηλαδή, όταν ο μεγάλος λοιμός οδήγησε στον θάνατο το ίδιο το κορίτσι και μεγάλο μέρος της οικογένειάς του.
Το όνομά του, Μύρτις. Είναι αυτό που του έδωσαν οι αρχαιολόγοι, οι οποίοι ανέσκαψαν το 1995 μία ομαδική ταφή στον Κεραμεικό με θύματα της επιδημίας. Ανάμεσά τους βρισκόταν και το παιδικό κρανίο της Μύρτιδος, που η καλή διατήρησή του έδωσε το έναυσμα στον επίκουρο καθηγητή Ορθοδοντικής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Μανώλη Παπαγρηγοράκη να επιχειρήσει την ανασύνθεση του προσώπου της.
Πρόκειται για μια επιστημονική πρόταση για την οποία επιστρατεύθηκε όλη η σύγχρονη εμπειρία και τεχνολογία έτσι ώστε το αποτέλεσμα να τεκμηριώνεται διεξοδικά. Αυτό ακριβώς θα παρουσιάσει ο κ. Παπαγρηγοράκης την ερχόμενη Παρασκευή στις 7.30 το απόγευμα στο αμφιθέατρο του Μουσείου Ακρόπολης, όπου για πρώτη φορά θα γίνει η αποκάλυψη του προσώπου της Μύρτιδος.
Ηταν όμορφη η Μύρτις; «Ηταν όπως τα κορίτσια της ηλικίας της στην Αθήνα της Κλασικής εποχής» απαντά διπλωματικά ο κ. Παπαγηγοράκης στην ερώτηση. Και πώς είναι βέβαιος ότι ήταν καστανή; «Δεν είμαι. Ακουσα τη γνώμη των αρχαιολόγων, οι οποίοι μου υπέδειξαν ότι οι άνθρωποι εκείνη τη εποχή ήταν στην πλειονότητά τους καστανοί. Αν μπορούσα όμως να συνεχίσω την έρευνα του DΝΑ, θα ήξερα ακριβώς το χρώμα των ματιών και των μαλλιών. Δυστυχώς δεν υπήρχε οικονομική δυνατότης γι΄ αυτό». Το σημαντικότερο βέβαια ήταν η ανάπλαση του προσώπου της Μύρτιδος και το κρανίο έπαιξε βασικό ρόλο, αφού είχε διατηρηθεί ολόκληρη ως και η κάτω γνάθος- κάτι σπάνιο-, ενώ ευτύχημα ήταν η διάσωση όλων των δοντιών του κοριτσιού, ακόμη και μερικών από τα νεογιλά. Οπως λέει ο κ. Παπαγρηγοράκης, με βάση αυτά τα στοιχεία αποδόθηκε η κατατομή του προσώπου και τα χαρακτηριστικά του. Πιθανότητα λάθους ενδεχομένως υπάρχει, αφού ορισμένα μαλακά τμήματα του προσώπου, όπως η μύτη και τα αφτιά, δεν μπορούν να προσδιοριστούν μόνο από το κρανίο. Και πάλι όμως η κατάσταση της διατήρησής του επέτρεψε τη μεγαλύτερη δυνατή προσέγγιση.
«Η ιδέα για την ανάπλαση ξεκίνησε το 2007 και τα αποτελέσματά μου είναι ιατρικά, όχι ανθρωπολογικά» εξηγεί ο ίδιος. Το σκελετικό υλικό πάντως βρισκόταν στα χέρια του από την εποχή της αποκάλυψης του τάφου ύστερα από πρόταση της ανασκαφέως κυρίας Εφης Μπασγιωτοπούλου-Βαλαβάνη για να το μελετήσει. Καθ΄ οδόν εξάλλου η ιδέα ενθουσίασε πολλούς έλληνες επιστήμονες, οι οποίοι προσέφεραν αφιλοκερδώς την εργασία τους: ο ακτινολόγος κ. Παναγιώτης Τούντας το πέρασε από αξονικό τομογράφο και η ομάδα των κκ. Μαραβελάκη και Αντωνιάδη στο ΤΕΙ Κρήτης δημιούργησε ένα ακριβές μοντέλο.
Ηταν αυτό που παρέλαβε στη Σουηδία ο γλύπτης Οσκαρ Νίλσον , ο οποίος είχε αποδώσει και το πρόσωπο του Φιλίππου προκειμένου να καταλήξει έπειτα από οκτώ μήνες στη Μύρτιδα. Αν πάντως ο κ. Παπαγρηγοράκης κάνει μια καθαρά επιστημονική προσέγγιση στο θέμα κατά την ομιλία του την Παρασκευή, η έκθεση στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας φιλοδοξεί, χάρη στη σύγχρονη τεχνολογία, στον θεατρικό φωτισμό και στη μουσική, ειδικά γραμμένη από τον Κωνσταντίνο Βήτα, να γνωρίσει στο κοινό την αρχαία Αθήνα.
Επόμενο βήμα ένας μικροβιακός χάρτης
Εργαστήριο για το αρχαίο DΝΑ έχει δημιουργήσει με τη βοήθεια των πρυτανικών αρχών του Πανεπιστημίου Αθηνών ο κ. Μανώλης Παπαγρηγοράκης. Το επόμενο βήμα του είναι η σύνταξη ενός μικροβιακού χάρτη της αρχαίας Ελλάδας σε συνεργασία με άλλα δύο ευρωπαϊκά ερευνητικά κέντρα. Το ενδιαφέρον του- η μύησή του, όπως λέει- στην αρχαία Ελλάδα έχει αρχίσει εδώ και 30 χρόνια, μάλιστα έχει στην κατοχή του σκελετικό υλικό και της Μεσοελλαδικής εποχής. Η μελέτη του στα ευρήματα του τάφου του Κεραμεικού οδήγησε πριν από πέντε χρόνια στο πόρισμα για το ακριβές μικρόβιο του λοιμού της Αθήνας που ήταν η σαλμονέλα, υπεύθυνη για την εκδήλωση τυφοειδούς πυρετού. Νωρίτερα, το 1995, είχε παρουσιάσει σε διεθνές συνέδριο στο Παρίσι τα συμπεράσματά του για την κατατομή των αρχαίων Ελλήνων, αποδεικνύοντας ότι αυτοί δεν διέφεραν από τους σύγχρονους.
