Κανείς δεν γνωρίζει το μέγεθος της εκκλησιαστικής περιουσίας αφού τόσο οι μονές όσο και τα 10.000 νομικά πρόσωπα που απαρτίζουν την Ελλαδική Εκκλησία έχουν το προνόμιο της μη λογοδοσίας.
Αποφασισμένη να καταστήσει την Εκκλησία σημαντικό «αιμοδότη» του προγράμματος εξυγίανσης της οικονομίας και των κοινωνικών της μέτρων εμφανίζεται η κυβέρνηση.
Ηδη ο υπουργός Οικονομικών, Γ. Παπακωνσταντίνου, ανακοίνωσε την έκτακτη αύξηση του ΕΤΑΚ, του μοναδικού φόρου που πληρώνει η Εκκλησία, ενώ έχει προαναγγείλει την πρόθεσή του να φορολογήσει την ακίνητη εκκλησιαστική περιουσία με το φορολογικό νομοσχέδιο.
Ο Νόμος 3427 του 2005 απάλλαξε την Εκκλησία από τον φόρο υπερτιμήματος και από το τέλος συναλλαγών επί ακινήτων. Ηταν το τελευταίο… αντίδωρο από τη «Δεξιά του Κυρίου».
Παράλληλα, όπως προκύπτει και από τη συνάντηση που είχε ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου με τον Αρχιεπίσκοπο Ελλάδος Ιερώνυμο, κατόπιν διαλόγου στο πλαίσιο ειδικών επιτροπών, θα επιχειρηθεί να συστηματοποιηθεί το κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο που επιτελεί η Εκκλησία και να ενταχθεί στον ευρύτερο σχεδιασμό κοινωνικής πολιτικής, από τον οποίο δεν θα λείπουν ούτε οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Απόπειρα να εμπλέξει την Εκκλησία στις κοινωνικές της πολιτικές είχε κάνει και η προηγούμενη κυβέρνηση, χωρίς όμως να ολοκληρώσει τον σχεδιασμό της.
Και αν ενδεχομένως το δεύτερο σκέλος του κυβερνητικού σχεδίου το βλέπουν με θετικό μάτι αρκετοί ιεράρχες, αφού μια τέτοια σχέση δύναται να συσφίξει ακόμα περισσότερο τις σχέσεις και την αλληλεξάρτηση Εκκλησίας και κράτους, για το σκέλος της φορολόγησης της εκκλησιαστική περιουσίας δεν γίνεται ούτε λόγος. Ηδη οι πρώτες αντιδράσεις της ιεραρχίας, με αφορμή την αύξηση του ειδικού τέλους ακινήτων, ήταν έντονες.
Το θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας και της φορολόγησής της επανέρχεται συχνά στην επικαιρότητα, όμως μέχρι σήμερα όλες οι κυβερνήσεις κινούνται ακριβώς προς την αντίθετη κατεύθυνση, χαρίζοντας φοροαπαλλαγές τόσο στην κεντρική διοίκηση της Εκκλησίας όσο και στα νομικά της πρόσωπα και στις μονές.
Ποια είναι ακριβώς η εκκλησιαστική περιουσία κανείς δεν φαίνεται να γνωρίζει, ούτε και η Ελλαδική Εκκλησία. Οι πληροφορίες χάνονται μέσα σε ένα πολυδαίδαλο πλαίσιο, αφού τόσο οι μονές όσο και τα περίπου 10.000 νομικά πρόσωπα, που απαρτίζουν διοικητικά την Ελλαδική Εκκλησία, έχουν το προνόμιο της αυτοδιαχείρισης και της μη λογοδοσίας, ούτε καν στην κεντρική διοίκηση της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Καταγραφή
Από παλαιότερες προσπάθειες καταγραφής έχει δημιουργηθεί η εικόνα ότι η εκκλησιαστική περιουσία ξεπερνάει τα 1,3 εκατ. στρέμματα. Από αυτά 732.000 είναι βοσκότοποι, 367.000 δασικές εκτάσεις και 189.000 γεωργικές. Περίπου 400.000 στρέμματα χαρακτηρίζονται ως «διακατεχόμενα», αφού γι’ αυτές τις εκτάσεις δεν υπάρχουν τίτλοι ιδιοκτησίας.
Ορισμένες εκτιμήσεις θέλουν την αξία της εκκλησιαστικής περιουσίας, μαζί με αυτήν των μονών, μόνο σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη να προσεγγίζει τα 2 δισ. ευρώ και άλλες την ανεβάζουν ακόμα και στα 15 δισ. ευρώ. Αξίζει να προστεθεί ότι 1.300 είναι τα ακίνητα που διαχειρίζεται η Εκκλησία της Ελλάδος, από τα οποία το 2008 είχε έσοδα 20 εκατ. ευρώ.
Μέχρι σήμερα κάθε προσπάθεια φορολόγησης της εκκλησιαστικής περιουσίας έπεσε στο κενό, ενώ την ίδια ώρα ο κρατικός προϋπολογισμός καλείται να καταβάλει κάθε χρόνο εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για τη μισθοδοσία και τις συντάξεις των κληρικών. Για το 2010 ο λογαριασμός θα φτάσει τα 315 εκατ. ευρώ. Επιπλέον, από τα στοιχεία του προϋπολογισμού προκύπτουν και άλλες επιχορηγήσεις προς την Εκκλησία ύψους 8 εκατ. ευρώ.
Η μισθοδοσία των κληρικών από το ελληνικό Δημόσιο προκύπτει από νόμο του 1945, ο οποίος, όμως, προέβλεπε ως αντιστάθμισμα την υποχρέωση της Εκκλησίας να καταβάλει ως φόρο το 35% επί των ακαθάριστων εισπράξεων των ναών. Αυτός ο φόρος καταργήθηκε το 2003, αφού ουσιαστικά δεν αποδιδόταν. Μέχρι τότε αποτελούσε κοινό μυστικό ότι ποσοστό μέχρι και 90% των εσόδων δηλωνόταν ως χορηγίες και απαλλασσόταν από την επιβολή φόρου.
Σταδιακά, όμως, η Εκκλησία απαλλάχθηκε από κάθε υποχρέωση φόρου. Μία από τις πρώτες πρωτοβουλίες που πήρε η ΝΔ, αφότου ανέλαβε τη διακυβέρνηση το 2004, ήταν η κατάργηση του φόρου 10% που επιβάρυνε τα μισθώματα από την εκμίσθωση γαιών και οικοδομών. Ο φόρος κάλυπτε ακίνητα εμπορικού χαρακτήρα. Η Εκκλησία έχει απαλλαγεί από τον φόρο μεγάλης ακίνητης περιουσίας, ενώ υπήρξαν διαμαρτυρίες από μονές για την υποχρέωσή τους να πληρώσουν το ενιαίο τέλος ακινήτων.
Τελικά το ενιαίο τέλος ακίνητης περιουσίας δεν πλήρωσε κανένας άλλος παρά μόνο η κεντρική οικονομική υπηρεσία της Εκκλησίας και ανήλθε σε 800.000 ευρώ.
Επίσης με τον νόμο 3427/05 αποφασίστηκε η απαλλαγή της Εκκλησίας από τον φόρο υπερτιμήματος και από το τέλος συναλλαγών επί ακινήτων, ενώ πλήθος φοροαπαλλαγών ισχύει για τις μονές του Αγίου Ορους.
ΚΥΚΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΑΚ
Να δώσουμε για το γενικό καλό, αλλά να μην παγιωθεί η εισφορά
Στροφή από την κυβέρνηση για τον τριπλασιασμό του ETAK στα ακίνητά της προσδοκά η Eκκλησία, η οποία για την επίτευξη του στόχου της «ποντάρει» σε δύο παράγοντες: αφενός στην καλή προσωπική σχέση του Aρχιεπισκόπου Iερώνυμου με τον πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου, αφετέρου στο επιχείρημα ότι δεν είναι δυνατόν να φορολογείται με διαφορετικό τρόπο από τα άλλα Nομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου.
H επιτροπή… αγώνα που συγκροτήθηκε την Πέμπτη από τον Aρχιεπίσκοπο Iερώνυμο, τον μητροπολίτη Iωαννίνων Θεόκλητο, τον Nαυπάκτου Iερόθεο, τον Eλασσόνος Bασίλειο, τον διευθυντή των Oικονομικών Yπηρεσιών Aντώνιο Zαμπέλη και τον νομικό σύμβουλο Θεόδωρο Παπαγεωργίου έπιασε αμέσως δουλειά.
Στόχος είναι η άμεση συνεννόηση με τον υπουργό Oικονομικών Γιώργο Παπακωνσταντίνου, ώστε να τροποποιηθεί επί το ευνοϊκότερον το 0,3% που υποχρεούται να καταβάλει η Eκκλησία ως φόρο της ακίνητης περιουσίας της.
Hδη, ως πρώτη κίνηση, επιδόθηκε προς τον υπουργό επιστολή της Iεράς Συνόδου με τις θέσεις της Eκκλησίας για τη φορολόγηση των ακινήτων της.
Συνεργάτες του Aρχιεπισκόπου τονίζουν: «δεν είπαμε να μη δώσουμε χρήματα για το κοινό καλό. Eίναι δύσκολη οικονομική συγκυρία και πρέπει όλοι να συμβάλλουμε. Ωστόσο, όπως φαίνεται, ο τριπλασιασμός του ETAK έχει μόνιμο χαρακτήρα και δεν εντάσσεται μέσα στο πλαίσιο της έκτακτης εισφοράς, προκειμένου να δοθεί το επίδομα κοινωνικής αλληλεγγύης».
Εστάλη «μήνυμα»
Oπως τονίζουν εκκλησιαστικές πηγές, σε περίπτωση που χαθεί μια μάχη, δεν πρέπει να χαθεί και ο πόλεμος. Tονίζουν δηλαδή ότι ακόμη κι αν τελικά επιβληθεί ο αυξημένος φόρος, αυτό θα πρέπει να μείνει ως άπαξ εισφορά και να μην παγιωθεί, και εκεί θα πρέπει να εστιαστούν οι προσπάθειες της Eκκλησίας.
Oι καλά γνωρίζοντες πάντως επιμένουν ότι η Eκκλησία περιμένει «αντίδωρο», προκειμένου να αποδεχτεί την καταβολή φόρου. Tο μήνυμα εστάλη και από τη Διαρκή Iερά Σύνοδο την Πέμπτη, με σαφήνεια: το 60% των ακινήτων για τα οποία η Eκκλησία καταβάλλει ETAK είναι δεσμευμένα.
Hδη από τον περασμένο Aύγουστο η Eκκλησία είχε αρχίσει κύκλο επαφών, προκειμένου να αποδεσμευτούν οικόπεδα-φιλέτα στην Aττική και στη Θεσσαλονίκη. Mάλιστα, σε συζήτηση που είχε γίνει με την ηγεσία του τότε YΠEXΩΔE, είχαν τεθεί, σύμφωνα με πληροφορίες, επί τάπητος οι εκκρεμότητες που αφορούσαν σε οικόπεδα, τα οποία βρίσκονται στη Bουλιαγμένη και στη Λίμνη Bουλιαγμένης, στη λεωφόρο Aλεξάνδρας δίπλα στο παλιό γήπεδο του Παναθηναϊκού, στην οδό Δεινοκράτους στο Kολωνάκι -όπου παλιότερα υπήρχε και επιθυμία της Eκκλησίας να ανεγείρει ξενοδοχείο-, στη λεωφόρο Συγγρού και στην Kηφισιά.
Η ΚΑΤΑΓΕΓΡΑΜΜΕΝΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΤΗΣ
Διαχειρίζεται 1.300 ακίνητα και πέρυσι είχε έσοδα 20 εκατ. ευρώ
K λειστές προσφορές για την εκμίσθωση του κτιρίου που στέγαζε άλλοτε το υπουργείο Παιδείας δέχεται έως τις 19 Νοεμβρίου η Εκκλησιαστική Κεντρική Υπηρεσία Οικονομικών (ΕΚΥΟ).
Η επανεκτίμηση πολλών ακινήτων της Ελλαδικής Εκκλησίας μετά τη λήξη μακροχρόνιων μισθώσεων, η οποία ξεκίνησε πριν από έναν χρόνο με τη συνεργασία 2 τραπεζών, αναμένεται να αποφέρει νέα κέρδη για την Εκκλησία.
Το ακίνητο «φιλέτο» της Μητροπόλεως παραμένει χωρίς ενοικιαστή μετά τη μεταφορά του υπουργείου στο Μαρούσι και τα περίπου 700.000 ευρώ που έρρεαν ετησίως στο «ιερό» ταμείο αποτελούν παρελθόν. Ωστόσο, η μίσθωσή του αναμένεται να είναι συμφέρουσα, καθώς το συμβόλαιο με το υπουργείο Παιδείας ήταν παλιό και για πολλά χρόνια δεν γινόταν αναπροσαρμογή με τις τρέχουσες τιμές.
Σύμφωνα με πληροφορίες, το ποσό που ζητούσε αρχικά η ΕΚΥΟ για να παραχωρήσει το ακίνητο σε νέο ενοικιαστή ήταν 2 εκατ. ευρώ ετησίως. Η υψηλή τιμή απομάκρυνε τους υποψήφιους επενδυτές και -με βάση τις ίδιες πηγές- η νέα προσφορά, η οποία ξεκίνησε πριν από λίγες ημέρες, έχει πέσει στα 1,8 εκατ. ευρώ. Το κτίριο που στέγαζε το υπουργείο Παιδείας είναι περίπου 9.500 τ.μ.
Σύμφωνα με εισήγηση που έκανε πρόσφατα ο μητροπολίτης Ιωαννίνων Θεόκλητος, ο συνολικός αριθμός των ακινήτων που διαχειρίζεται η ΕΚΥΟ σε όλη την Ελλάδα ανέρχεται σε 1.300.
Κατά την περσινή χρονιά τα έσοδα από ακίνητα έφτασαν περίπου τα 20 εκατ. ευρώ. Από τα 1.300 που διαχειρίζεται η ΕΚΥΟ, τα 440 είναι για επαγγελματική χρήση, τα 260 κατοικίες και τα 600 οικόπεδα.
Χρυσοφόρα είναι αυτήν τη στιγμή δύο ακίνητα στην Αθήνα. Το ένα είναι το ξενοδοχείο «Ηλέκτρα», επί της οδού Μητροπόλεως, το οποίο αποφέρει στα… άγια ταμεία περίπου 1 εκατ. ευρώ τον χρόνο και το άλλο το υπουργείο Εσωτερικών στην πλατεία Κλαυθμώνος, το οποίο νοικιάζεται προς περίπου 500.000 ευρώ ετησίως. Ωστόσο, και μικρότερα ακίνητα δεν είναι ήσσονος οικονομικής σημασίας.
Σύμφωνα με τις διακηρύξεις εκμίσθωσης, η αρχική τιμή για την εκμίσθωση γραφείων και θέσεων στάθμευσης στη Λεωφόρο Συγγρού ήταν στα 5.800 ευρώ μηνιαίως, ενώ για γραφεία άλλου ορόφου στο ίδιο κτίριο ζητούνταν 5.400 ευρώ, με χρονική διάρκεια μίσθωσης τα 12 έτη.
Σε άλλο σημείο της Αθήνας, στην οδό Βεντήρη, δίπλα στο «Χίλτον», η αρχική τιμή εκκίνησης για ένα γραφείο 5ου ορόφου είχε οριστεί στα 3.500 ευρώ μηνιαίως.
Απαλλαγή Αγ. Ορους Οι μονές του Αγίου Ορους απαλλάσσονται από τον φόρο εισοδήματος από οικοδομές, τον φόρο μεγάλης ακίνητης περιουσίας και το τέλος ακίνητης περιουσίας. Το 1990 είχαν απαλλαγεί από τον φόρο αυτόματου υπερτιμήματος, το 1973 από τον φόρο κληρονομιάς, ενώ στον καταστατικό χάρτη του Αγίου Ορους αναφέρονται μια σειρά τελωνειακές απαλλαγές.
ΓΗ ΠΟΥ ΚΑΤΕΧΕΙ
Η εκκλησιαστική περιουσία ξεπερνάει το 1,3 εκατ. στρέμματα. Από αυτά 732.000 είναι βοσκότοποι, 367.000 δασικές εκτάσεις και 189.000 γεωργικές. Περίπου 400.000 στρέμματα χαρακτηρίζονται ως «διακατεχόμενα».
MIΣΘΟΔΟΣΙΑ
Ο κρατικός προϋπολογισμός για τη μισθοδοσία και τις συντάξεις των κληρικών για το 2010 προβλέπει 315 εκατ. ευρώ. Επιπλέον, από τα στοιχεία του προκύπτουν και άλλες επιχορηγήσεις προς την Εκκλησία ύψους 8 εκατ. ευρώ.
ΔΩΡΑ ΚΑΙ… ΑΝΤΙΔΩΡΑ
Ζητάει μεγαλύτερη συμμετοχή στα κοινοτικά προγράμματα
Δώρα και αντίδωρα ελπίζουν ότι θα ανταλλάξουν κυβέρνηση και Εκκλησία από τη διαδικασία των επιτροπών που συμφωνήθηκε μεταξύ του πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου και του Αρχιεπισκόπου Ελλάδος Ιερώνυμου.
Η Εκκλησία έχει μια σειρά από αιτήματα που εδώ και χρόνια ζητούν ανταπόκριση, καθώς επίσης και ένα σταθερό αίτημα για μεγαλύτερη συμμετοχή στα κοινοτικά προγράμματα. Από την άλλη πλευρά η κυβέρνηση φαίνεται να ενδιαφέρεται μέρος του κοινωνικού έργου της εκκλησίας να ενταχθεί σε ένα δίχτυ κοινωνικών πολιτικών, στο οποίο πέρα από φορείς τους Δημοσίου να εντάσσονται και άλλοι φορείς με κοινωφελές και φιλανθρωπικό έργο ακόμα και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.
Ηδη η προηγούμενη κυβέρνηση είχε ανοίξει τον δρόμο προς αυτήν την κατεύθυνση, αφενός επιτρέποντας στην Εκκλησία και στις μονές να προχωρούν σε μακροχρόνιες εκμισθώσεις της περιουσίας τους μέχρι και 99 ετών, όσο δηλαδή και οι φορείς του Δημοσίου, και από την άλλη με τη δυνατότητα που έδωσε για πρόσβαση σε κοινοτικά κονδύλια ύψους 30 εκατ. ευρώ. Η σχετική προγραμματική συμφωνία που υπογράφηκε αφορούσε κονδύλια από το Δ’ ΚΠΣ.
Την ίδια ώρα στο πλαίσιο της καλύτερης αξιοποίησης της περιουσίας της, η Ελλαδική Εκκλησία διεκδικεί την επίλυση μιας σειράς εμποδίων για την εκμετάλλευση ακινήτων, όπως για παράδειγμα στον Καρέα ή στη Ριζάρειο Σχολή. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κεντρική Υπηρεσία Οικονομικών της Εκκλησίας της Ελλάδος έχει προχωρήσει σε σύμβαση με θυγατρικές real estate δύο μεγάλων τραπεζών, οι οποίες έχουν αναλάβει ρόλο συμβούλου σε θέματα ακίνητης περιουσίας.
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΒΟΝΑΤΣΟΥ – ΗΛΙΑΣ ΜΑΡΟΥΤΣΗΣ
