Ο Ηράκλειτος, ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους όλων των εποχών και ο λιγότερο κατανοητός απ’ όλους, γεννήθηκε περίπου το 545 π.Χ. (δεν ξέρουμε πότε πέθανε διότι δεν είχε επαφή με τους άλλους ανθρώπους) στην Έφεσο της Μικράς Ασίας, από βασιλική γενιά, αλλά παραχώρησε τα οικογενειακά δικαιώματα στον αδελφό του.
Ο Διογένης Λαέρτιος αναφέρει ότι οι συμπολίτες του τον παρακάλεσαν να γράψει νόμους για την πολιτεία τους, αλλά εκείνος απέρριψε τις παρακλήσεις τους διότι είδε ότι στην πόλη «επικρατούσε η πονηρία». «Αποχωρήσας δε στο προαύλιο του ιερού της Αρτέμιδος, έπαιζε αστραγάλους (ζάρια) μαζί με τα μικρά παιδιά. Αφού δε εστάθησαν γύρω του οι Εφέσιοι, τους είπε: Γιατί παραξενεύεστε, ω κάκιστοι; δεν είναι καλύτερο να παίζω με τα παιδιά παρά να ζω ως πολίτης μαζί σας …» (Σκέφτομαι ότι ίσως γι’ αυτό αργότερα έγραψε το θρυλικό «Αιών παις έστι παίζων, πεττεύων, παιδός η βασιληίη»: «Ο Αιώνας είναι παιδί που παίζει με πεσσούε, η βασιλεία ανήκει στο παιδί…» το οποίο, κατά τη γνώμη μου, έχει παρερμηνευτεί από τους μεταγενέστερους και εννοεί κάτι τελείως διαφορετικό απ’ αυτό που νομίζουν).
Ηράκλειτος (Πηγή: Περιοδικό Strange, τεύχος 63, άρθρο «Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι και το αρχαίο ελληνικό κατεστημένο», Παντελής Γιαννουλάκης, σελίδα 29)
Ο Διογένης Λαέρτιος λέει ότι ο Ηράκλειτος καταλήφθηκε από μισσαθρωπία, δεν ήθελε να ζει μαζί με τους ανθρώπους, κατέφυγε στα όρη και στα άγρια βουνά, όπου ζούσε ολομόναχος τρώγοντας ρίζες και βότανα. «Υπήρξε δε άξιος θαυμασμού και από την παιδική του ηλικία, κατά την οποίαν, μικρό παιδί ακόμη, έλεγε όχι δεν γνώριζε τίποτε απολύτως, όταν όμως μεγάλωσε, έλεγε ότι τα είχε γνωρίσει όλα. Δεν υπήρξε δε ουδενός μαθητής, αλλά είπε όχι ερώτησε τον εαυτόν του και έμαθε τα πάντα από τον εαυτόν ίου…» Ο Ηράκλειτος έκανε την προσωπική του επανάσταση ενάντια στο περιβάλλον του, στους γονείς του, στην οικογένεια του, στην παράδοση, στην πολιτεία, στο κράτος, στους θεούς, στους άνδρες και στις γυναίκες, στην πολιτική, στα ήθη και στα έθιμα. Τα πάντα του προκαλούσαν αποστροφή και το μόνο καταφύγιο που έβρισκε ήταν στη φιλοσοφία. Παράτησε την οικογένεια του, την κοινωνική του θέση, όλων των ειδών τις φιλοδοξίες, πολιτικές και κοίνωνικές, ακόμη και τις ανέσεις του πολιτισμού, και αποσύρθηκε στο βουνό για να ζήσει ως ερημίτης, όπου δεν θα έβλεπε ποτέ κανέναν άνθρωπο και όπου κανένας άνθρωπος δεν θα τον έβλεπε, αναζητώντας εκείνη την ιδέα που κυβερνά τα πάντα, τον άνθρωπο, τη φύση, τον κόσμο και το σύμπαν. Τους χρόνιους συλλογισμούς και τα συμπεράσματά του τα κατέγραψε σε ένα ογκώδες βιβλίο με τον τίτλο -φυσικά- «Περί φύσεως».Ίσως τελικά να νοιαζόταν για την ανθρωπότητα, αφού θέλησε να της δωρίσει αυτόν τον συγγραφικό άθλο, κατέβηκε από το βουνό του, και πήγε και κατέθεσε το σύγγραμμα του στον ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο.
Αυτή η κίνηση δεν φανερώνει κάποιο σεβασμό προς τη θεά ή τον ναό, όπως έχουν υποθέσει πολλοί, αλλά απλά στόχευε να διασώσει ίο σύγγραμμα αφού βιβλιοθήκες δεν υπήρχαν εκείνη την εποχή, και ο Ηράκλειτος δεν είχε φίλους ούτε επαφές με τους συνανθρώπους του.
Λέγεται όχι το σύγγραμμα αυτό περιείχε την απόκρυφη αλήθεια για το μυστήριο του κόσμου και του ανθρώπου, με όλες τις λεπτομέρείες, γραμμένο από έναν άνθρωπο που ξεπέρασε τον κόσμο και τον άνθρωπο, ο οποίος τα «είχε γνωρίσει όλα». Τα περισσότερα από τα λιγοστά αποσπάσματα του που έχουν διασωθεί, είναι σχεδόν ακατανόητα για τον μέσο αναγνώστη τους, και γι’ αυτό λένε ότι του δόθηκε ο χαρακτηρισμός «Ηράκλειτος ο Σκοτεινός».
Πολλοί έχουν πει όχι η περιφρόνηση του Ηράκλειτου για το ανθρώπινο είδος ήταν τέτοια που θέλησε να γράψει με τρόπο που δεν θα ήταν κατανοητός παρά μόνο από ελάχιστους.
Ο Ηράκλειτος υποστήριζε ότι η ανθρωπότητα είναι ένα τεράστιο κτήνος, ανόητα ή αμετανόητα υποκριτικό σκληρό και αδυσώπητο, ένα κτήνος επικίνδυνο και ηλίθιο, στο οποίο δεν αξίζει τον κόπο να προσπαθήσει κανείς να διδάξει οτιδήποτε.
Και ο Εμπεδοκλής (495-435 π.Χ.) έλεγε θλιμμένος: «Από τέτοια ύψη, από τέτοια δόξα, ξέπεσα σ’ αυτή τη δυστυχισμένη γη, και συμφύρομαι μ’ αυτά τα χυδαία δίποδα…»
Ηράκλειτος (Πηγή: Περιοδικό Strange, τεύχος 63, άρθρο «Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι και το αρχαίο ελληνικό κατεστημένο», Παντελής Γιαννουλάκης, σελίδα 30)
Εκτός από τις γνωστές του ρήσεις («Τα πάντα ρεί», «Πόλεμος πατήρ Πάντων», κλπ), που φανερώνουν μία σοφή εξέταση του κόσμου, οι πεποιθήσεις του Ηράκλειτου περιστρέφονται γύρω από το εξής: ο κόσμος μοιάζει να ποικίλει και να αποτελείται από πολλά ετερόκλητα στοιχεία, μόνο όμως στα μάτια των ανίδεων, γιατί στην πραγματικότητα εκείνο που ποικίλει είναι μόνον τα σχήματα ενός και μόνο στοιχείου: της φωτιάς (ή αλλιώς, της ενέργειας). Κατά τα άλλα, τίποτε δεν «είναι», αλλά τα πάντα «ρει».
Επίσης, τα πάντα προϋποθέτουν την ύπαρξη του αντιθέτου τους, όλα εναλλάσσονται αλλά στο βάθος είναι το ίδιο πράγμα. Η μεταλλαγή των αντιθέτων δημιουργεί τη ζωή και της δίνει τη σημασία της, κι αυτή η σημασία είναι η αιώνια πάλη μεταξύ των αντιθέτων. Αν οι αναλήψεις αυτές επεκταθούν στο θρησκευτικό ή θεολογικό επίπεδο, οδηγούν στον ολοκληρωτικό αθεϊσμό. Η εξουσία των θεών δεν υπάρχει, αφού τα πάντα αλλάζουν, κι αφού τα πάντα μεταλλάσσονται και πολεμούν και υπάρχουν χάριν σ’ αυτόν τον πόλεμο, τότε- και οι θεοί δεν υφίστανται ως άρχοντες της μοίρας των ανθρώπων και του κόσμου.
Η φωτιά μονοπωλεί τις ιδιότητες και τις εξουσίες τους. Οι θεοί δεν υπάρχουν, και τα αγάλματα τους δεν είναι τίποτε άλλο από απλά κομμάτια πέτρας, με τα οποία ειναί ανώφελη οποιαδήποτε συνομιλία ή προσευχή, και η θυσία ζώων είναι σκληρότητα και χάσιμο χρόνου. Κατά τη γνώμη μου, ο Ηράκλειτος έκανε λάθος να τα καταθέσει όλα αυτά γραμμένα στο ναό της Αρτέμιδος, δηλαδή τελικά στα χέρια των ιερέων, νομίζοντας ότι εκεί θα είχαν πρόσβαση σε αυτά όλοι οι ενδιαφερόμενοι. Το έργο του δεν διασώθηκε γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, διότι δεν το διέσωσαν εκείνοι στους οποίους ανατέθηκε από τον ίδιο να το διασώσουν.
Το γιατί, είναι εύκολο κανείς να το φανταστεί. (Τα αποσπάσματα που διασώθηκαν είναι όντως «σκοτεινά», όχι διότι είναι ακατάληπτα ή βαθυστόχαστα σε βαθμό απρόσιτο, όπως λένε οι ανόητοι μελετητές του, αλλά διότι α) πολλά από αυτά είναι γραμμένα σε μυστικιστικό κώδικα (στη λεγόμενη «μυστική γλώσσα των πουλιών»), συχνά κωδικοποιημένα όχι από τον ίδιο αλλά από τους μεταγενέστερους που τα χρησιμοποίησαν -κυρίως οι Πλωτίνος, Πορφύριος, Πρόκλος, Ευσέβιος, κ.ά., β) έχει χαθεί η αληθινή σημασία κάποιων λέξεων που χρησιμοποιεί, σε πολλά από αυτά, καθώς και η αρχαϊκή στίξη που χρησιμοποιεί, η οποία έχει υποστεί διαστρεβλωτική επέμβαση -κάτι το οποίο σχολιάζει και ο Αριστοτέλης, γ) βασικά, θα ήταν πιο κατανοητά αν είχαμε τα συμφραζόμενα, δηλαδή το υπόλοιπο σύγγραμμα).
Κανείς δεν έγραψε σχεδόν τίποτε για τον Ηράκλειτο, και αν δεν έγραφε γι’ αυτόν μερικές γραμμές ο Διογένης Λαέρτιος, και αν δεν αναφέρονταν σε κάποια αποσπάσματα του έργου του μια χούφτα όμοιοι του φιλόσοφοι μέσα στους αιώνες, δεν θα ξέραμε όχι μόνο τίποτε για τη σκέψη του, αλλά δεν θα ξέραμε ούτε καν ότι υπήρξε ποτέ ένας τέτοιος σοφός άνθρωπος. Αντίθετα, ξέρουμε με όλες τις λεπτομέρείες τα πάντα για τις ερωτικές περιπέτειες του Δία, ή για το πώς σκότωναν ο ένας τον άλλον σε ατέρμονες μάχες οι αρχαίοι μας πρόγονοι.
Η αποκλειστικά φυτική διατροφή του στα άγρια βουνά, προκάλεσε στον Ηράκλειτο υδρωπικία, δηλαδή ο οργανισμός του γέμισε νερό και φούσκωσε. Προσπαθώντας να γιατρευτεί, σκέφτηκε ότι έπρεπε να προκαλέσει μεγάλη θερμότητα στο σώμα του για να εξατμιστεί η εσωτερική υγρασία Έτσι, πήγε σε μία στάνη και θάφτηκε μέσα σε κοπριές βοδιών, αλλά δεν κατάφερε τίποτε και πέθανε με φριχτούς πόνους.
Έχοντας μετατραπεί σε έναν γιγάντιο σβώλο από κοπριά, του επιτέθηκαν τα σκυλιά και τον κατασπάραξαν. Η φιλοσοφία ρεί και δεν μένει, όπως τα πάντα, έτσι η φιλοσοφία μεταλλάχθηκε σε κοπριά βοδιών και τροφή για τους σκύλους, σκορπώντας σκοτεινά αποσπάσματα για να βασανίζουν τις επόμενες γενεές… Ο φιλόσοφος Γοργίας έγραφε: «Ουδέν υπάρχει. Και αν υπάρχη τι, δεν δύναται να ννωσθή. Και αν ακόμη ννωσθή δεν δύναται να μεταδοθεί δια του λόγου».
Ο Ηράκλειτος κατάφερε να το μεταδώσει με τον γραπτό λόγο, οπότε στη ρήση του Γοργία θα πρέπει να προστεθεί: «Αν μεταδοθεί δια του λόγου, δεν δύναται να διασωθεί δια τις επόμενες γενεές…»
http://www.apologitis.com/gr/ancient/filosof-dioks.htm#ΚΑΤΑΔΙΚΕΣ
Πηγή: GREEK SURNAMES
