«μετὰ δέ σφι Θέτις γόου ἵμερον ὦρσε»
«Η Θέτις σήκωσε μέσα τους την επιθυμία για κλάμα»
Ιλιάδα Ψ 14
Ο Ίμερος είναι η προσωποποίηση της σφοδρής ερωτικής επιθυμίας και θεωρείται μία από τις θεότητες που ανήκουν στην ακολουθία της θεάς Αφροδίτης. Στην ακολουθία της θεάς εντάσσονται πολλές θεότητες όπως ο Έρωτας, ο Πόθος, η Πειθώ, ο Αντέρως, όλοι τους απαραίτητοι για την εκδήλωση της Ένωσης και Γέννησης στο εδώ υλικό πεδίο, όλων των πραγμάτων. Πως όμως συνδέονται ο Έρωτας, ο Πόθος, ο Ίμερος, η θεά Αφροδίτη, το κλάμα, με την αφύπνιση, με την ημέρα και την νίκη του φωτός;
Ας πάμε να ξετυλίξουμε το κουβάρι του μύθου και της ιστορίας μαςΑναζητώντας αρχικά την ετυμολογία της λέξης «Ίμερος» βρήκα πως προέρχεται από το ρήμα «ἱμείρω» που σημαίνει «ποθώ, θέλω πολύ». Περιγράφει εκείνη την κατάσταση κατά την οποία η σκέψη μας προσκολλάται σε κάτι, το σκεφτόμαστε έντονα, γινόμαστε μανιακοί να το αποκτήσουμε, γιατί το έχουμε βάλει ως στόχο. Είναι η επιθυμία κυρίως η ερωτική.
Αναζητώντας περισσότερα για την λέξη εντόπισα το κείμενο της κ. Δήμητρα-Μαρίλια Φούρλα η οποία αναφέρει σχετικά:
«Η λέξη είναι παλιά, ομηρική, και την συναντάμε στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια σε αρκετά σημεία. Στη ραψωδία Ψ, μετά το θάνατο του Πατρόκλου, οι Μυρμιδόνες ετοιμάζονται να αποδώσουν τιμές στο νεκρό. Η αγάπη προς τον πολεμιστή εκφράζεται και με το θρήνο. Γι’ αυτό η Θέτις τον ξεκινά και παρακινεί τους στρατιώτες του Αχιλλέα να έχουν πόθο για το θρήνο. (…μετὰ δέ σφι Θέτις γόου ἵμερον ὦρσε… Ἰλ. Ψ 14 – Η Θέτις σήκωσε μέσα τους την επιθυμία για κλάμα). Τι σχέση έχει ο ίμερος με το κλάμα;
Έχει, γιατί μέσα από την επιθυμία για το κλάμα, ανακουφίζεται η ψυχή από τον πόνο της απώλειας.
Ὁ ἵμερος ήταν και ο έρωτας, ο πόθος για το αγαπημένο πρόσωπο. Μάλιστα με αυτή τη σημασία βλέπουμε τη λέξη να χρησιμοποιείται ως κύριο όνομα στην αρχαιότητα. Κάπως σαν να λένε έναν άνδρα Έρωτα.
Είχαμε πολλές λέξεις στο λεξιλόγιό μας παράγωγες ή σύνθετες.
Ο ἱμερόφωνος είχε γλυκιά φωνή και ο ἱμερόεις ήταν θελκτικός. Το κομψό διάδημα για τα μαλλιά το έλεγαν ἱμεράμπυκα (ὁ ἱμεράμπυξ, τοῦ ἱμεράμπυκος), γιατί τραβούσε τα βλέμματα πάνω στην όμορφη κόμμωση. Ο δε ἱμεροδερκής έβλεπε με βλέμμα λάγνο, γεμάτο ερωτική επιθυμία.
Επειδή η λέξη περιέγραφε την ερωτική ορμή, μάλλον δήλωνε το δέσιμο με μάγια, το ξόρκι, για να μην μπορεί να αποδράσει το αντικείμενο του πόθου από τον ίμερο της αγάπης.
Ίμερο νιώθει κανείς για πρόσωπα και για έργα, αισθάνεται, δηλαδή, μια λαχτάρα μεγάλη και δυνατή να δημιουργήσει και να αγαπήσει.
Ο ίμερος μετουσιώνεται σε πράξη κι έτσι η λαχτάρα βρίσκει διέξοδο. Ο ίμερος μας κάνει να έχουμε στο μυαλό μας αυτό που θέλουμε. Γι’ αυτό άλλωστε το ἱμείρω είναι ετυμολογικά συγγενές με τη μέριμνα, τη φροντίδα που προϋποθέτει την ενασχόληση της ψυχής και του σώματος με όσα αγαπά».
Η λέξη Ίμερος και οι ιδιότητες της εχει αναλυθεί και από τον Σωκράτη. Μας λέει λοιπόν ο Σωκράτης στον Κρατύλο του Πλάτωνα:
«Οι αρχαιότεροι έλεγαν την ημέραν ι μ έ ρ α ν, άλλοι κατόπιν ε μ έ ρ α ν και οι σημερινοί
η μ έ ρ α ν. Αυτό το αρχαίο όνομα εκφράζει τη σκέψη εκείνου που έθεσε το όνομα.
Δηλαδή, επειδή το φ ώ ς έρχονταν ευχάριστο στους ανθρώπους έπειτα από το σκοτάδι και το επιθυμούσαν (ιμείρουσιν), γι’ αυτό το ονόμασαν ί μ έ ρ α ν από το Ί μ ε ρ ο ς (πόθος).
Τώρα όμως, αφού πήρε τραγική μορφή, δεν μπορείς να εννοήσεις τι σημαίνει η ημέρα. Και όμως μερικοί νομίζουν ότι η ήμερα εξημερώνει τα πράγματα (ημέρα ποιεί ) και γι’ αυτό ονομάστηκε έτσι.
Εξάλλου ο ί μ ε ρ ο ς χρωστάει το όνομά του στο ρ που έλκει περισσότερο από κάθε άλλο την ψυχή γιατί ρέει, επειδή κινείται και επιζητεί τα πράγματα (ρει κινούμενος και εφιέμενος), και κατ’ αυτό τον τρόπο παρασύρει πολύ την ψυχή με την ορμή της ροής (έσιν ροής) για όλη λοιπόν αυτή τη δύναμη ονομάστηκε ίμερος .
Και τώρα ο πόθος πάλι σωστά ονομάζεται, επειδή σημαίνει ότι δεν προέρχεται από το παρόν, αλλ’ από κάτι που είναι κάπου άλλου και απών.
Γι’ αυτό ονομάστηκε και πόθος αυτό το ίδιο, το οποίον, όταν είναι παρόν εκείνο που επιθυμούμε, λέγεται ίμερος. Όταν όμως είναι απών, το ίδιο πράγμα λέγεται πόθος»
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Λέγεται πως, όποιος νιώσει το πρώτο ξύπνημα, αυτό που σιγά σιγά θα τον οδηγήσει στην πλήρη αφύπνιση, αυτό που θα του δείξει πως κοιμόταν όσο νόμιζε πως ήταν ξυπνητός, αυτός λοιπόν ο άνθρωπος περνάει την μεγάλη νύχτα της θλίψης.
Ένα διάστημα που βυθίζεται και απομακρύνεται από την κοινωνία.
Γιατί η συνειδητοποίησης πως όλα όσα έπραξε ανήκαν σε όνειρο βαραίνει αφόρητα την ψυχή. Θεωρεί αρχικά τα πάντα ανώφελα, ένα τίποτα.
Είναι βαριά τα πέπλα του ύπνου, αλλά μόνο όταν τα σηκώνουμε από πάνω μας καταλαβαίνουμε το βάρος.
Όσο μας σκεπάζουν δεν το νιώθουμε.
Έτσι, αφότου βγει αυτό το βάρος των πέπλων της ύπνωσης από την ψυχή μας, αυτή ελαφρύτερη από πριν, αδυνατεί να σχεδιάσει την πορεία της.
Το δώρο του Ιμέρου είναι το φως της ενθύμησής της.
Μια θύμηση που ψιθυρίζει στο αυτί της συνεχώς και επίμονα να ξεκινήσει από εκεί που είχε μείνει, από εκεί που τα παράτησε όλα κάποτε και κοιμήθηκε μέσα σε εκείνο το σκοτεινό δωμάτιο.
Εκεί ξεκινάει η ήμερα της ψυχής, μόλις θυμηθεί.
Εκεί έρχεται το κλάμα, ένα γοερό γεμάτο από λυγμό κλάμα. Είναι η απώλεια της ψεύτικης κτίσης εαυτού μας που το προκαλεί.
Ένας ποταμός από δάκρυα που ξεπλένει όλες τις πτώσεις της. Η κάθαρση της.
Από κείνο το ξυπνημό και μετά δεν υπάρχει γυρισμός.
Η νύχτα και το σκότος σβήνονται από κάθε ανάμνηση και ο μόνος πόθος πια είναι το φως της ημέρας.
Ο ίμερος της ψυχής για ροή, για συνέχεια, για κίνηση, «κινείται και επιζητεί τα πράγματα» (ρει κινούμενος και εφιέμενος), μας λέει ο Σωκράτης.
Κινείται και επιζητεί τα πράγματα, αναζητεί την συντροφιά θεών, την επιστροφή στο σπίτι της.
Αρχίζει η μέριμνα η «ενασχόληση της ψυχής και του σώματος με όσα αγαπά».
Κάτι που όπως μας λέει ο Σωκράτης: «δεν προέρχεται από το παρόν, αλλ’ από κάτι που είναι κάπου άλλου και απών».
Κάθε πρωί ξεκινά η ήμερα.
Κάθε πρωί ξυπνάμε.
Όμως η ήμερα αυτή τελειώνει με τον ερχομό του σκότους, την νύχτα.
Μια από τις ήμερες αυτές, για κάποιους δεν θα νυχτώσει ποτέ. Θα κρατήσει αιώνια.
Είναι τότε που θα ποθήσουμε τον Έρωτα για το Φως.
Που θα πετάξουμε τα βαριά πέπλα της ύπνωσης μας και θα συναντηθούμε την
α-νοησία μας.
Θα δούμε τις ασεβείς σκέψεις και τα χαώδη φθονερα λόγια μας πως λαμβάνουν χώρο στην δημιουργία του Διός και θα νιώσουμε ντροπή για τις ύβρεις που διαπράττει η ψυχή μας.
Θα είναι μεγάλη αυτή η νύχτα της αφύπνισης.
Πνιγηρή.
Είθε να μην αργήσει αυτή η μέρα που θα δώσει ξανά ροή στην ψυχή μας.
Είθε να θυμηθούμε «το μόνον της ζωής μας ταξίδιον» σύντομα.
Και να ξυπνήσουμε.
Γιώβη Βασιλική.
