Του Κώστα Σωτηρόπουλου για την καθημερινή
Πώς ορίζεται η ευτυχία με τον πιο απλό τρόπο; Οι επιστήμονες από διάφορους κλάδους των ανθρωπολογικών και οικονομικών σπουδών κατέληξαν εδώ και χρόνια ότι το σημείο σύγκλισης των περισσότερων θεωρήσεων της έννοιας της ευτυχίας είναι η «συναίσθηση της ευχαρίστησης» του ανθρώπου.
Θυμάμαι όταν ως φοιτητής έλεγα σε κάποιους τότε πανεπιστημιακούς «διανοούμενους» ότι η τέχνη δημιουργείται από την ανάγκη «ευχαρίστησης του καλλιτέχνη» –στην ευρεία έννοιά της– και εν τέλει επικροτείται και θαυμάζεται από το κοινό όταν δημιουργεί και σε αυτό ανάλογη «ευχαρίστηση», διαρρήγνυαν τα ιμάτιά τους, διαμαρτυρόμενοι για την «απλοϊκή» μου προσέγγιση, που άφηνε έξω τις πρωτοποριακές μορφές της τέχνης, οι οποίες αδιαφορούσαν για την αποδοχή τους από το κοινό και είχαν ως πηγή τον «βαθύ προβληματισμό» του δημιουργού τους! Καλά κρασιά…
Απαντούσα πως εάν ο «βαθύς προβληματισμός» γεννούσε έργο, αδιαφορώντας για το εάν αυτό θα προκαλούσε «δυστυχία», τότε δεν επρόκειτο για τέχνη αλλά για εγκληματική επιβουλή. Ακόμα και η οποιαδήποτε καλλιτεχνική αποτύπωση της ανθρώπινης δυστυχίας σαφώς αποτελεί προειδοποίηση για τη στάση ζωής που οδηγεί σε αυτήν τη δυσάρεστη κατάσταση, άρα αποτελεί και προτροπή για την ευτυχία.
Σήμερα διαβάζουμε πως το μάθημα της ευτυχίας έχει ενταχθεί στο διδακτικό πρόγραμμα, σε περισσότερα από 200 πανεπιστήμια στις ΗΠΑ. Στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ που πρωτοπόρησε και σε αυτόν τον τομέα, υπήρξαν δυο νεαροί καθηγητές ο Tal Ben-Shahar και ο Shawn Achor οι οποίοι διαπίστωσαν ότι τα κρούσματα κατάθλιψης στις ΗΠΑ δεκαπλασιάστηκαν από την εποχή του κραχ (1929), με έξαρση ανάμεσα στους νέους, αφού άρχιζαν πια από την ηλικία των 15 ετών, αντί των 30 ετών που ήταν προηγουμένως.
Ο κύριος φυσικά κορμός δυστυχισμένων ήταν και είναι οι 40άρηδες. Ο Tal Ben- Shahar ο αποκαλούμενος πλέον και «δάσκαλος της ευτυχίας» και συγγραφέας μεταξύ άλλων και του βιβλίου «Happier» έδινε έξι συμβουλές ευτυχίας:
- Να είσαι ανθρώπινος,
- Η ευτυχία βρίσκεται στην ύπαρξη νοήματος στη ζωή σου,
- Η ευτυχία δεν βρίσκεται στον τραπεζικό λογαριασμό,
- Απλοποίησε τη ζωή σου,
- Φρόντισε για ένα υγιές σώμα,
- Δείχνε την ευγνωμοσύνη σου όποτε μπορείς.
Οπαδός του Επίκουρου και αυτός.
Από τον Ιανουάριο του 2005 που κυκλοφόρησε το «ΤΙΜΕ» με τίτλο «Τι κάνει τον εγκέφαλο να ευχαριστιέται; Οι ερευνητές φτάνουν τώρα πιο κοντά», δημοσιεύτηκαν μέχρι σήμερα πολλές επιστημονικές μελέτες, που διατυπώνουν με σαφήνεια πως η ανθρώπινη ευτυχία είναι «μετρήσιμο μέγεθος» και η σχετική κλίμακα προκύπτει από απλά ερωτηματολόγια και μαθηματικές εξισώσεις που έχουν ως μεταβλητές τις απαντήσεις των ερωτούμενων. (Αν θέλετε ψάξτε στο διαδίκτυο την ορολογία «happiness-calculator» και θα πάρετε μια ενδεικτική εικόνα για την κλίμακα της ευτυχίας σας).
Επίσης, διαπιστώθηκε πως η «συναίσθηση της ευτυχίας» μειώνει την πιθανότητα προβλημάτων υγείας και έτσι οι ευτυχείς έχουν κατά 35% μεγαλύτερες πιθανότητες να ζήσουν –και να χαρούν– περισσότερα χρόνια (έρευνα του Τμήματος Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας, του University College του Λονδίνου, 2011). Ακόμα και ενώ η γονιδιακή μας κληρονομιά έχει τη δική της βαρύτητα στη «συναίσθηση της ευτυχίας», οι κυρίαρχοι παράγοντες που την καθορίζουν παραμένουν οι διαπροσωπικές σχέσεις, η υγεία, η προσαρμοστικότητα στις αλλαγές και η σχέση με τον εαυτό μας.
Επίσης, η «απώλεια» αποκτά μεγαλύτερη σημασία για την έλλειψη ευτυχίας από το «κέρδος», αφού τελικά και στον άνθρωπο λειτουργεί ακόμα το ζωικό ένστικτο, δηλαδή το γνωστό στους βιολόγους από μελέτες σε ζώα, πως «μια απώλεια μπορεί να κοστίσει στο άτομο το μέλλον του, ενώ ένα κέρδος ή μια επιτυχία το βοηθούν προσωρινά και λίγο». Χαρακτηριστικό συστατικό ευτυχίας μάλιστα είναι η προσδοκία, αφού παρατηρήθηκε ότι «σε πολλές περιπτώσεις οι άνθρωποι φτάνουν σε ύψιστο βαθμό ευτυχίας όχι όταν αποκτούν κάτι, αλλά όταν συνειδητοποιούν ότι πρόκειται να το αποκτήσουν». Αλήθεια ζωής έγραψε ο Μανώλης Φάμελλος με το τραγούδι του
«Η ευτυχία είναι αυτό που περιμένουμε να ‘ρθει…» Γι’ αυτό και η πραγματική πίστη σε μια μέλλουσα ζωή καθιστά τους ανθρώπους πιο πράους και πιο ανθεκτικούς στις δυσκολίες της επιβίωσης, αλλά και σε αρκετές περιπτώσεις πιο ακραίους σε επιλογές, όταν αυτές έχουν την «επίσημη ευλογία» του δόγματος στο οποίο πιστεύουν, οπότε εκστασιασμένοι από την προσδοκία της μεταθανάτιας ανταμοιβής γίνονται πειθήνια όργανα της εμπνέουσας φανατισμό πολιτικοθρησκευτικής ιεραρχίας.
Όταν λοιπόν τον Ιανουάριο 2008 –πριν τον πάρει από κάτω η κορύφωση της οικονομικής κρίσης– ο Γάλλος Πρόεδρος Σαρκοζί ζήτησε βοήθεια από δυο νομπελίστες οικονομολόγους έτσι ώστε η ευτυχία να συμπεριληφθεί στις σχετικές μετρήσεις με την οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία στη Γαλλία, ανέτρεπε πια και στην πολιτική πρακτική το αξίωμα της σύγχρονης πολιτικής οικονομίας πως «η έννοια της ευτυχίας είναι υπερβολικά υποκειμενική και επομένως είναι δύσκολο να υπολογιστεί και να μετρηθεί».
Κάλεσε τον πολέμιο της άκρατης ελευθερίας των αγορών και του άπληστου νεοφιλελευθερισμού της Σχολής του Σικάγου, Αμερικανό Joseph Stiglitz (Nobel Οικονομικών 2001), και τον βραβευμένο για τις εργασίες του για την οικονομία στις αναπτυσσόμενες χώρες, Ινδό Amartya Sen (Nobel Οικονομικών 1998), για να μετρήσουν επιστημονικά την «Ακαθάριστη Εθνική Ευτυχία» (ΑΕΕ) που θα έπρεπε να συμπληρώνει την εικόνα για ένα κράτος και τους πολίτες του, δίπλα στο γνωστό «Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν» (ΑΕΠ). Από τότε δεν ξανακούσαμε για την «ΑΕΕ» ενώ κοντεύουμε να πάθουμε παράκρουση με το «ΑΕΠ» και τα επί τοις εκατόν του ελλείμματα και χρέη.
«Ευτυχείτε!» –όπως δικαίως μας φώναζε ο μακαρίτης Άλκης Στέας από την παλιά ελληνική τηλεόραση– «Ευτυχείτε!» γιατί τη σήμερον, μόνο αυτό αποτελεί άμυνα στην καφρίλα των ανεγκέφαλων και είναι ουσιαστική επαναστατική πράξη ζωής. «Ευτυχείτε!» για να ανεβάσουμε όλοι μαζί τους δείκτες της «ΑΕΕ» και τότε ποιος μας πιάνει…
Πηγή: Καλά Νέα
