A) Αρχαίο κείμενο
«Καί Τραϊανός μέν ούτως απήλθε, καί ού πολλώ ύστερον αρρωστείν ήρχετο, καί εν τούτω οι κατά Κυρήνην Ιουδαίοι, Ανδρίαν τινα προστησάμενοι σφων, τους τε Ρωμαίους καί τους Έλληνας έφθειρον, καί τάς τε σάρκας αυτών εσιτούντο καί έντερα ανεδούντο τώ τε αίματι ηλείφοντο καί τά απολέμματα ενεδύοντο, πολλούς δέ καί μέσους από κορυφής διέπρον θηρίοις ετέρους εδίδοσαν καί μονομαχείν άλλους ηνάγκαζον, ώστε τάς πάσας δύο καί είκοσι μυριάδας απολέσθαι. Εν τε Αιγύπτω πολλά έδρασαν όμοια καί εν Κύπρω, ηγουμένου τινός σφισιν Αρτεμίωνος. Καί απώλοντο καί εκεί μυριάδες τέσσαρες καί είκοσι. Καί διά τούτ’ ουδενί Ιουδαίω επιβήναι αυτής έξεστιν, αλλά κάν ανέμω τις βιασθείς εις την νήσον εκπέση θανατούται. Αλλ’ Ιουδαίους μέν άλλοι τε καί Λούσιος υπό Τραϊανού πεμφθείς κατεστρέψαντο. Τραϊανός δέ παρεσκευάζετο αύθις ες τήν Μεσοποταμίαν στρατεύσαι, ως δέ τώ νοσήματι επιέζετο, αυτός μέν ες τήν Ιταλίαν ώρμησε πλείν, Πόπλιον δέ Αίλιον Αδριανόν εν τή Συρία κατέλιπε μετά τού στρατού. Ούτω μέν οι Ρωμαίοι τής τε Αρμενίας καί τής Μεσοποταμίας τής πλείονος τών τε Πάρθων κρατήσαντες μάτην επόνησαν καί μάτην εκινδύνευσαν καί γάρ καί οι Πάρθοι τον Παρθαμασπάτην απαξιώσαντες εν τώ σφετέρω τρόπω ήρξαντο βασιλεύεσθαι. Ενόσησε δέ Τραϊανός, ως μέν αυτός υπώπτευσεν, εκ φαρμάκου λήψεως, ως δέ τινές λέγουσιν, επισχεθέντος αυτώ τού αίματος ό κατ’ έτος κάτω διεχώρει. Εγένετο μέν γάρ καί απόπληκτος, ώστε καί τού σώματος τί παρεθήναι, τό δ’ όλον υδρωπίασε. Καί ες Σελινούντα τής Κιλικίας ελθών, ήν δή καί Τραϊανούπολιν καλούμεν, εξαίφνης απέψυξε, μοναρχήσας έτη δεκαεννέα καί μήνας έξ ημέρας τε πεντεκαίδεκα».
Πηγή: Cassius Dio Historiae Romanae (Xiphilini epitome)
Dindorff – Stephanus, page S241, line 1 – 27.
Β) Μετάφραση Κειμένου
Καί ο Τραϊανός αφενός από εκεί έτσι έφυγε, καί όχι πολύ ύστερα, άρχισε να αρρωσταίνει. Καί σε αυτό το διάστημα οι Ιουδαίοι που ζούσαν στην Κυρήνη, με κάποιον Ανδρία σαν αρχηγό τους, καί τους Ρωμαίους καί τους Έλληνες σκότωναν, καί τις σάρκες τους έτρωγαν καί στα έντερα βιαιοπραγούσαν καί με το αίμα αλείφονταν καί με τα ράκη ενδύονταν, καί αφετέρου πολλούς από την κορυφή μέχρι την μέση πριόνιζαν. στα θηρία άλλους παρέδωσαν, καί άλλους ανάγκαζαν να μονομαχούν, ώστε συνολικά χάθηκαν διακόσιες είκοσι χιλιάδες. Καί στην Αίγυπτο πολλά έκαναν όμοια καί στην Κύπρο, με αρχηγό τους κάποιον Αρτεμίωνα. καί χάθηκαν καί εκεί διακόσιες σαράντα χιλιάδες. Καί για αυτό δεν επιτρέπεται σε κανέναν Ιουδαίο να αποβιβασθεί σε αυτήν, αλλά καί αν εξαιτίας του ανέμου κάποιος αναγκασθεί να ξεπέσει στην νήσο θανατώνεται. Αλλά τους Ιουδαίους αφενός καί άλλοι καί ο Λούσιος, σταλείς από τον Τραϊανό τους κατέστρεψαν. Από την άλλη ο Τραϊανός προετοιμαζόταν αφενός αμέσως να εκστρατεύσει στην Μεσοποταμία, όμως πιεζόταν από το νόσημα, ώστε αυτός αφενός άρχισε να πλέει στην Ιταλία, αφετέρου άφησε τον Πόπλιο Αίλιο Αδριανό στην Συρία με τον στρατό. Έτσι αφενός οι Ρωμαίοι καί την Αρμενία καί την Μεσοποταμία την περισσότερη καί τους Πάρθους μάταια νίκησαν, κόπιασαν καί μάταια κινδύνευσαν. καί γιατί καί οι Πάρθοι τον Παρθαμασπάτη ανέτρεψαν καί άρχισαν να κυβερνώνται κατά τον τρόπο τους. Αφετέρου νόσησε ο Τραϊανός, όπως αυτός αφενός υποπτεύθηκε, από την λήψη φαρμάκου, όπως αφετέρου άλλοι λένε, όταν σταμάτησε σε αυτόν το αίμα το οποίο κατ’ έτος κάτω προχωρούσε. γιατί αφενός έπαθε καί αποπληξία, ώστε καί όταν κάτι στο σώμα παρακάθησε, το σύνολο από την άλλη έπαθε υδρωπικία. Καί στην Σελινούντα της Κιλικίας όταν ήλθε, την οποία καί Τραϊανούπολη καλούμε, ξαφνικά ξεψύχησε, αφού βασίλευσε δεκαεννέα έτη, έξι μήνες καί δέκα πέντε ημέρες.
Σε αυτό το κείμενο, ο Δίων Κάσσιος περιγράφει την εκστρατεία του Ρωμαίου αυτοκράτορα Τραϊανού, εναντίον των Πάρθων καί της Αρμενίας, κατά την διάρκεια της οποίας οι Εβραίοι βρήκαν ευκαιρία να σφάξουν τετρακόσιες εξήντα χιλιάδες Έλληνες στην Κυρηναϊκή καί την Κύπρο, αλλά καί να κάνουν παρόμοια αίσχη καί στην Αίγυπτο. Τα γεγονότα είναι άγνωστα στους σημερινούς ιστορικούς ή αποσιωπώνται, ενώ ο χρόνος που έγιναν τοποθετείται στο 115 – 117.
Το ερώτημα όμως το οποίο τίθεται είναι ποιός είναι ο Δίων Κάσσιος καί ποιός είναι ο Ιωάννης Ξιφιλίνος, ο οποίος έκανε την «Επιτομή». Επίσης μία σχετική «Επιτομή» έκανε καί ο Ιωάννης Ζωνναράς, για τον οποίο επίσης θα παραθέσω κάποια στοιχεία.
Τα στοιχεία είναι τα εξής.
1) Ο Δίων Κάσσιος ήταν ιστορικός, ο οποίος έζησε στα μέσα του δευτέρου με αρχές του τρίτου μεταχριστιανικού αιώνα. Το ακριβές έτος γέννησής του είναι άγνωστο. Καταγόταν από την Νίκαια της Βιθυνίας. Ο Κόμμοδος τον έκανε συγκλητικό στην Ρώμη καί ο Περτίναξ το 193μ.α.χ.χ., τον όρισε πραίτορα. Έγινε ύπατος για πρώτη φορά περί το 205 ή κατ’ άλλη εκδοχή το 223 – 224. Ήταν με τον Καρακάλλα στην Νικομήδεια το 214 – 215, ενώ ο Μακρίνος τον διόρισε επιμελητή της Σμύρνης καί της Περγάμου το 218 – 219, ενώ γύρω στο 221 υπηρέτησε στην Ασία, το 223 στην Αφρική ως λεγάτος ή ανθύπατος. Το 224 – 225 υπηρετεί ως λεγάτος στην θέση του στρατηγού στην Δαλματία καί τα έτη 226 – 228 στην ίδια θέση στην Άνω Παννονία. Ύπατος για δεύτερη φορά ως συνάρχοντας του αυτοκράτορα το 229.
Έγραψε την «Ρωμαϊκή Ιστορία» σε ογδόντα βιβλία, στην οποία εξιστορεί την Ρωμαϊκή Ιστορία ως το 229.
Από αυτά τα ογδόντα(80) βιβλία, τα πρώτα 35 χάθηκαν, τα βιβλία 36 – 54 σώζονται ολόκληρα, τα 55 – 60 σώζονται σε σημαντικό ποσοστό, τα 61 – 78 χάθηκαν, ενώ τα 79 – 80 σώζονται εν μέρει.
Συνολικώς δηλαδή χάθηκαν 53 βιβλία από τα 80 του Δίωνος Κασσίου καί σώζονται 27, από τα οποία 19 ακέραια καί 8 σε μεγάλο ή μικρό μέρος. Θεωρείται ο άριστος των ιστορικών της εποχής του, αν καί κατηγορείται για ευπιστία σε ορισμένα σημεία του έργου του, όπως για τα προφητικά όνειρα της ανόδου του Σεπτιμίου Σεβήρου στον θρόνο.
2) Ιωάννης Η΄ Ξιφιλίνος
Έζησε τα έτη 1.005 – 1.075 καί ήταν πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως τα έτη 1.064 – 1.075. Έγραψε μία «Επιτομή» στην Ρωμαϊκή Ιστορία του Δίωνος Κασσίου, από την οποία προέρχεται το συγκεκριμένο απόσπασμα. Επίσης «επιτομή» έγραψε καί ο Ζωνναράς.
3) Ιωάννης Ζωνναράς
Λαϊκός που έγινε μοναχός καί ο οποίος έγραψε μία «Επιτομή» της ιστορίας του κόσμου μέχρι την εποχή του Μανουήλ Α΄ Κομνηνού, στην οποία διασώζει καί στοιχεία του Δίωνος Κασσίου. Δεν ξέρουμε τα ακριβή έτη της γέννησης καί του θανάτου του. Ξέρουμε όμως ότι έζησε από τα τέλη του ενδεκάτου έως τα τέλη του δωδεκάτου μεταχριστιανικού αιώνα καί μακροημέρευσε.
Αυτό το κείμενο είναι πολύ σημαντικό καί πρέπει να διαδοθεί όσο το δυνατόν περισσότερο.
Για να μαθαίνουν οι αγνοούντες καί να εμπεδώνουν οι γνωρίζοντες.
Με εξαίρετη τιμή
Αντίοχος Αχαρνεύς
(Άρθρο μου όπως δημοσιεύθηκε στον «Στόχο» την Πέμπτη 21 Ιουνίου 2.006μ.α.χ.χ., στην σελίδα 15, με το ψευδώνυμό μου Αντίοχος Αχαρνεύς)
