Οι διάφορες ετυμολογικές προσεγγίσεις του ονόματός της θεάς στην αρχαία αλλά και στη σύγχρονη εποχή δε μπορεί παρά να είναι αποκαλυπτικές για τη φύση της θεάς, όπως αυτή έγινε αντιληπτή τόσο από τους αρχαίους, όσο και από τους σύγχρονους μελετητές. Ας πάμε να μάθουμε:
Στο όνομα λοιπόν Ἄ ρ τ ε μ ι ς ή στη δωρική του μορφή Ἄ ρ τ α μ ι ς έχει αναγνωριστεί η λέξη ἄ ρ τ α μ ο ς δηλαδή «σφαγέας», ετυμολογία που συνδέεται άμεσα με τη βίαιη φύση της θεάς και φυσικά τη στενή της σχέση με το θάνατο.
Άλλοι πιστεύουν ότι προέρχεται από τη λέξη ἀ ρ τ ε μ ή ς, το οποίο σημαίνει «σώος, ακέραιος, υγιής».
Δηλαδή το όνομα της Άρτεμης ετυμολογείται από το ἀρτεμής, επειδή η ίδια η θεά είναι άρτια, υγιής, αλλά και παρθένος, ή επειδή μπορεί να προσφέρει αλλά και να αφαιρέσει την υγεία, την αρτιμέλεια, ακόμη και τη ζωή από τους ανθρώπους, ιδιαίτερα από τις γυναίκες. Εδώ φαίνονται οι δύο όψεις της
Άρτεμης, καθώς αποδίδονται θετικές ιδιότητες στη θεά, η οποία είναι σκληρή και συχνά προκαλεί τον θάνατο.
Η αντίφαση αυτή μπορεί να ερμηνευτεί αν θεωρήσουμε πως η Άρτεμη ετυμολογείται από το ἄρταμος, δηλαδή σφαγέας, ως αυτή που προσφέρει ζωή και υγεία κατ’ ευφημισμόν, ή με την επικράτηση της ετυμολογίας από το ἀρτεμής και όχι το ἄρταμος.
Κάποιοι άλλοι ισχυρίζονται πως το όνομα Ἄρτεμις ετυμολογείται από το ἀ τ ρ ε μ ή ς, με μετάθεση του -ρ- (τρ > ρτ) στο ἀρτεμής, κι εστιάζουν στη σημασία του «τρέμω» παρουσιάζοντας έτσι ένα ακόμη χαρακτηριστικό της θεάς, τον θυμό, την οργή, δεδομένου ότι η Άρτεμη ήταν οξύθυμη, βίαιη κι εκδικητική.
Άλλες ετυμολογικές απόπειρες θέλουν το όνομα να προέρχεται από τη λέξη ἀ ρ τ ά ω, δηλαδή «στερεώνω, προσαρμόζω», ή από το ἄ ρ δ ω δηλαδή «ποτίζω», άρα «τρέφω», συνδέοντας έτσι την ετυμολογία του ονόματος της Άρτεμης με την ιδιότητά της ως τροφού και γονιμοποιού δύναμης.
Μερικοί μελετητές ετυμολογούν το όνομά της από το ἄ ρ τ ο ς, δευτερεύουσα μορφή του τύπου ἄ ρ κ τ ο ς, δηλαδή «αρκούδα».
Είναι γνωστή η σχέση της Άρτεμης με τα ζώα, και ιδιαίτερα με την αρκούδα, κάτι που επιβεβαιώνεται και από τη σχέση της με την Καλλιστώ και την Αταλάντη, ο μύθος των οποίων συνδέεται στενά με το ζώο, αλλά και από τη λατρεία της θεάς, στη Βραυρώνα και τη Μουνυχία.
Επιπλέον, ήδη από την αρχαιότητα επισημάνθηκε η σχέση του ονόματος της Άρτεμης με τη λέξη ἀ ή ρ και τ έ μ ν ω, συνδέοντας έτσι τη θεά με τον αέρα άρα και με τη σελήνη: Ἄρτεμις: «Ἡ θεός, ἀερότεμίς τις οὖσα, ἡ τὸν ἀέρα τέμνουσα· ἡ αὐτὴ γάρ ἐστι τῇ σελήνῃ».
Κατά τη στωική αλληγορία η Άρτεμη ισοδυναμεί με τη σελήνη και ο λόγος για τον οποίο η θεά εμφανίζεται στην Ιλιάδα να μάχεται ενάντια στην Ήρα είναι γιατί το φεγγάρι διαγράφει τις τροχιές του διασχίζοντας τον αέρα, τον οποίο συμβολίζει η Ήρα.
Επιπλέον είναι γνωστή η σχέση της θεάς με τον αέρα. Η Άρτεμη έστελνε ή συγκρατούσε τους ανέμους, κι επομένως επηρέαζε όσους ταξίδευαν στη θάλασσα. Μάλιστα στην περίπτωση του Αγαμέμνονα, η θεά, είτε στέλνοντας αντίθετους ανέμους είτε αναστέλλοντάς τους, εμπόδισε για καιρό το ταξίδι του στόλου των Αχαιών ενάντια στην Τροία.
Άλλωστε και το όνομα της αντίστοιχης Diana στη Ρώμη έχει παρόμοια ετυμολογία από το dius, το οποίο σημαίνει «θεϊκός» αλλά και «ουρανός».
Επίσης έχει προταθεί η ετυμολόγηση του ονόματος από το επιτατικό πρόθεμα αρι– και τη λέξη Θέμις, και τέλος κάποιοι βρίσκουν ετυμολογική σχέση ανάμεσα στο όνομα της θεάς και αυτό της Αρέθουσας.
Υπάρχουν στον μύθο κοινά στοιχεία ανάμεσα στη Νύμφη και τη θεά, καθώς και οι δύο έπεσαν θύματα της ερωτικής καταδίωξης του ποταμού Αλφειού.
Μάλιστα η Αρέθουσα άλλοτε ταυτίζεται με την Άρτεμη, άλλοτε παρουσιάζεται ως ακόλουθός της.
Στον Κρατύλο του Πλάτωνα μας δίνεται η εξής ετυμολογία:
“Άρτεμις φαίνεται ότι σημαίνει την α κ ε ρ α ι ό τ η τ α (αρτεμές) και την α ξ ι ο π ρ έ π ε ι α γιατί αγαπά την παρθενιά. Ίσως όμως γ ν ώ σ τ η της α ρ ε τ ή ς (αρετής Ίστορα) ονόμασε την θεά ο δημιουργός του ονόματος της, και ίσως γιατί ε μ ί σ η σ ε την γ ο ν ι μ ο π ο ί η σ η (άροτον μισησάσης) της γυναίκας από τον άνδρα, ή για κάποιαν απ’ αυτές τις αιτίες ή και για όλες μαζί δόθηκε το όνομα στην θεά απ’ εκείνον που το έβαλε”.
Φαίνεται λοιπόν ότι οι ετυμολογικές δοκιμές αναδεικνύουν τις διάφορες εκφάνσεις της προσωπικότητας της ολύμπιας θεάς.
Εγώ, βαθιά μέσα μου, θα κρατώ μαζί με τις άλλες ετυμολογίες τον αναγραμματισμό ΑΡΤΕΜΗ- ΜΗΤΕΡΑ.
Γιατί η μητέρα για όποιον τολμήσει να πειράξει τα τέκνα της γίνεται «σφαγέας».
Γιατί η μητέρα είναι αυτή που μας κρατάει «σώους, ακέραιους και υγιής».
Γιατί η μητέρα μας «στερεώνει, μας προσαρμόζει», σε αυτήν την ζωή.
Γιατί η μητέρα μας «ποτίζει», άρα «τρέφει».
Γιατί ο θυμός και η οργή της μητέρας κάνει άπαντες να «τρέμουν».
Γιατί την πρώτη πνοή «αήρ» από αυτήν την πήραμε.
Άρτεμις: Η μητέρα που γέννησε και ας μίσησε όπως λέγεται την γονιμοποίηση.
ΧΑΙΡΕ ΘΕΑ!
ΧΑΙΡΕ ΜΗΤΕΡΑ!
ΝΑΜΑ ΚΑΙ ΜΑΝΑ ΠΑΝΤΟΣ ΖΏΝΤΟΣ ΟΝΤΟΣ!
*Έρευνα και συλλογή πληροφοριών έγινε από την Γιώβη Βασιλική. Βασισμένο σε άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στο μπλογκ μου Μυθική Αναζήτηση τον Σεπτέμβριο του 2021 με τον τίτλο :”ΘΕΑ ΑΡΤΕΜΙΣ: ΑΡΕΤΗΣ ΙΣΤΟΡΑ”
Επίσης πληροφορίες όπως και αυτούσια αποσπάσματα συλλέχθηκαν από την ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ:” Ἄρτεμις Βραυρωνία, Ἄρτεμις Ὀρθία: η φύση της θεάς και οι λατρείες της”της Πενίδου Αθανασίας.
