Επιστροφή στην παράδοση, η απάντηση στην παγκοσμιοποίηση

Η κρίση της παγκοσμιοποίησης είναι δεδομένη και πανθομολογούμενη: Κυρίαρχη μεν, αμφισβητούμενη δε. Η εποχή του θριάμβου της –η δεκαετία του 1990 έχει λάβει τέλος.

Ο «πόλεμος» της Δύσης με το Ισλάμ αποσυνθέτει την ιδεολογική της ομοιογένεια. Η ανάδυση της Κίνας και η επανεμφάνιση της Ρωσίας, υπονομεύουν την αυτοκρατορία. Η οικολογική κρίση απειλεί εκ βάθρων το βιομηχανιστικό οικοδόμημα. Τέλος εμφανίζονται και πάλι μετά από δεκαετίες εναλλακτικές κοινωνικές απόπειρες, με επίκεντρο τη Λατινική Αμερική.

Ωστόσο, ενώ η κρίση της παγκοσμιοποίησης επιταχύνεται είναι προφανές το έλλειμμα των εναλλακτικών προτάσεων απέναντί της. Στη φάση της συρρίκνωσης και της αποσύνθεσης των αντισυστημικών κινημάτων, που είχαν αναδειχθεί στη δεκαετία του 1960 επιβίωσαν, στη Δύση, δύο κατηγορίες οργανώσεων, είτε οι παλαιομαρξιστικές –και παλαιοαναρχικές– είτε οι λεγόμενες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.

Οι πρώτες επιβιώνουν με τη θέληση και την επιθυμία να επιστρέψουν στο «παλιό καλό παρελθόν», είτε της Οκτωβριανής είτε της Ισπανικής επανάστασης. Και είναι απολύτως φυσικό, στις περιόδους της κρίσης οι άνθρωποι και τα κινήματα «ταμπουρώνονται» στις παλιές βεβαιότητες και οι παντοειδείς αιρέσεις επιβιώνουν ευκολότερα, προσφέροντας μια στέγη στον άξενο κόσμο του μεταμοντερνισμού και του νεο-φιλελευθερισμού.

Οι δεύτερες έχουν μεταβληθεί σε μηχανισμούς μιας «εναλλακτικής παγκοσμιο­ποίησης» και συμπληρώνουν την νέο-φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση με μια διορθωτική φιλανθρωπική ή οικολογική διάσταση.

Όμως τα αντιπαγκοσμιοποιητικά κινήματα και οι νέες κοινωνικές απόπειρες που –ιδιαίτερα στη Λατινική Αμερική– αναζητούν το δρόμο τους, έχουν ανάγκη από εναλλακτικές προτάσεις που να υπερβαίνουν με θετικό τρόπο τα αδιέξοδα των παλιότερων εμπειριών και δεν φυλακίζονται στον «ουνιβερσαλισμό» των «Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων» και των διαφόρων «διεθνιστικών» αιρέσεων. Δεν μπορούν «να περπατήσουν» αναμασώντας τις εμπει­ρίες του παρελθόντος, διότι κάνοντας κάτι τέτοιο όχι απλώς φυλακίζονται σε παρωχημένα σχήματα, αλλά αναιρούν τον ίδιο το ριζοσπαστικό χαρακτήρα τους.

Διότι, σήμερα, το βασικό στοιχείο του συστήματος είναι η παγκοσμιοποιητική του διάσταση, η ραχοκοκαλιά του συγκροτείται από τις πολυεθνικές εταιρείες, το σύστημα παραγωγής και διανομής είναι διεθνοποιημένο και παγκόσμιο, τα σύμβολά του είναι η κοκα-κόλα τα μακ ντόναλντς και η Μάικροσοφτ. Η αποτελεσματική πάλη ενάντιά του προϋποθέτει επομένως στην κατεδάφιση της παγκοσμιοποιητικής του διάστασης. Ο νεοφιλευθερισμός είναι το απαραίτητο συμπλήρωμα αυτής της διάστασης και όχι το αντίστροφο!

Αν λοιπόν το αντιπαγκοσμιοποιητικό κίνημα μεταβληθεί σε «κίνημα εναλλακτικής παγκοσμιο­ποίησης», όπως θέλουν οι σοσιαλδημοκράτες και οι Μ.Κ.Ο., τότε παίζει στο γήπεδο του «εχθρού», διότι η παγκοσμιοποίηση δεν μπορεί –στη σημερινή φάση– παρά να είναι νεο-φιλελεύθερη! Το σημερινό καπιταλιστικό-ιμπεριαλιστικό σύστημα μπορεί να υπάρξει μόνον ως παγκοσμιοποιημένο. Και αυτό σημαίνει ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων, εμπορευμάτων και ανθρώπων. Αν λοιπόν στη λογική ενος ψευδο-διεθνισμού, το κίνημα από μία υποτιθέμενη «εναλλακτική σκοπιά» προσπαθεί να κατεδαφίσει κάθε υπόλειμμα αντίστασης, εθνικής, περιφερειακής, θρησκευτικής, πολιτισμικής, τότε στην πραγματικότητα μεταβάλλεται στον «εναλλακτικό» τροχό του παγκοσμιοποιητικού οικοδομήματος.

Γι αυτό το κίνημα βρίσκεται σήμερα σε ένα σταυροδρόμι. Δεν μπορεί να συνεχίσει να προχωράει με τις παλιές ιδεολογίες, με τις παλιές αντιλήψεις, δεν μπορεί να συντάσσεται με την «καλή  παγκοσμιοποίηση».

 Όλες οι αυθεντικές εναλλακτικές απόπειρες –στη Βενεζουέλα, τη Βολιβία κ.λπ. – αντιστρατεύονται κατ΄ εξοχήν την παγκοσμιοποίηση. Το ίδιο συμβαίνει με όλα τα κινήματα των χωρών του Τρίτου Κόσμου, της Ινδίας, της Παλαιστίνης, των Ζαπατίστας. Αλλά και στην Ευρώπη τα μόνα αυθεντικά και πλειοψηφικά κινήματα –όπως η καταψήφιση του Σχεδίου Ανάν στην Κύπρο ή του Ευρωσυντάγματος στη Γαλλία– στρέφονται ευθέως κατά της παγκοσμιοποίησης.

Οι οπαδοί της «εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης», όπως φάνηκε και στο πρόσφατο «Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ» που οργανώθηκε στην Αθήνα, οδηγούνται σε ιδεολογικό και οργανωτικό αδιέξοδο. Δεν μπορείς να είσαι εναντίον της παγκοσμιοποίησης και…υπέρ του σχεδίου Ανάν στην Κύπρο, ή υπέρ της εισόδου της Τουρκίας στην Ε.Ε, ευθυγραμμιζόμενος πλήρως με τους Αμερικανούς και τις πολυεθνικές και από την άλλη πλευρά να αντιμάχεσαι αποτελεσματικά την εισβολή των Αμερικάνών στο Ιράν.

Είναι ανάγκη λοιπόν οι αντιπαγκοσμιοποιητικές δυνάμεις να συγκροτήσουν μια αυθεντική εναλλακτική πρόταση έναντι του κυρίαρχου μοντέλου, και αυτή προϋποθέτει την αποδόμηση της παγκοσμιοποίησης.  την συγκρότηση ενός μοντέλου που να στηρίζεται στην απόρριψη της λογικής της ανάπτυξης, της οικολογικής καταστροφής, της υπερσυγκέντρωσης. και να προωθεί τη μετάβαση σε μια αποκεντρωμένη, οικολογικά βιώσιμη, κοινωνικά δίκαιη και δημοκρατική κοινωνία. Αυτό προϋποθέτει μια διπλή κίνηση, την στήριξη και την ενίσχυση των εγχώριων παραδόσεων και ταυτοτήτων και παράλληλα την σύνδεσή τους με τις εμπειρίες άλλων λαών και παραδόσεων.

Τα «υλικά» έχουν συσσωρευτεί από όλες τις απόπειρες και εμπειρίες του παρελθόντος. Όμως η σύνθεση πρέπει να είναι πρωτότυπη, απορρίπτοντας παλιούς διαχωρισμούς και αποκλεισμούς.

Το Άρδην στην δεκάχρονη διαδρομή του, έχει προσπαθήσει να συνδεθεί με την παράδοση του λαού μας, αποφασιστικό στοιχείο για την διαμόρφωση μίας πλειοψηφικής εναλλακτικής πρότασης, και ταυτόχρονα να διατηρήσει τη σύνδεση με την παγκόσμια εμπειρία, έτσι ώστε να μην αποκλειστούμε σε μια στενή τοπική και εθνική παράδοση. Όπως τόσες φορές έχουμε επαναλάβει, ή μόνη αυθεντική διέξοδος στο δίλημμα, παράδοση ή εκσυγχρονισμός, είναι ο εκσυγχρονισμός της παράδοσής μας.

Το αφιέρωμα που ακολουθεί προσπαθεί να ανιχνεύσει από την διεθνή εμπειρία και προβληματισμό τις κατευθύνσεις για τη διαμόρφωση μιας εναλλακτικής οικουμενικής πρότασης, που τόσο πολύ χρειαζόμαστε σήμερα. Πλέον το «αντιπαγκοσμιοποιητικό» δεν αρκεί. Γι’ αυτό και κάποιοι επιστρέφουν ανοικτά στην παγκοσμιοποίηση, έστω και «εναλλακτική», ενώ κάποιοι άλλοι, όπως εμείς, αναζητούμε ένα εναλλακτικό μοντέλο απέναντι στην παγκοσμιοποίηση καθ’ εαυτή.