Σήμερα θα προσπαθήσω να κάνω μία παράξενη και πρωτότυπη προσέγγιση, όσον αφορά τους Θεούς του Επίκουρου με βάσει όσων γράφω στο βιβλίο μου «Και εγεννήθει ένα καινούργιο έθνος η Ελλάδα».
Ως γνωστό για τον Μεγάλο Επίκουρο δεν υπήρχε τίποτε το μαγικό, το μεταφυσικό, το μυστικιστικό, το δεισιδαιμονικό. Απλά υπήρχαν κομμάτια της φυσικής επιστήμης που δεν μπορούσαν να κατανοηθούν εκείνους τους καιρούς. Φυσικά ορισμένα, δεν μπορούν να εξηγηθούν ούτε στην σημερινή τεχνολογική και παρακμιακή συνάμα, εποχή. Όμως αυτά τα κομμάτια της φυσικής επιστήμης στα μάτια των περισσοτέρων ανθρώπων εξηγούνται ως μυστικιστικά, πράγμα που τα εκμεταλλεύεται η εξουσία για να τρομοκρατεί τους υπηκόους της. Έτσι η εξουσία αρέσκεται στο να πασπαλίζει αυτά τα κομμάτια με την ομίχλη του μαγικού ή των θαυμάτων.
Αν πάρουμε το αυτοκίνητό μας και βγούμε στην Εθνική οδό, θα δούμε στο μπροστινό τζάμι του αυτοκινήτου μας να πέφτουνε διάφορα μυγάκια. Θα παρατηρήσουμε όμως και διάφορα έντομα να ξεφεύγουν από την σύγκρουσή με το αυτοκίνητό μας και σφαλτσαριστά να φεύγουν αριστερά και δεξιά του, παρασυρόμενα από τον άνεμο της κίνησης του αυτοκινήτου μας. Αυτά λοιπόν τα μυγάκια γλύτωσαν τον θάνατο, αλλά βίωσαν μία κατάσταση που δεν βίωσε κανένα άλλο μυγάκι που ευρίσκετο στους κάμπους ή στα βουνά. Δηλαδή μία ακαριαία αλλαγή της ατμόσφαιρας στην οποία κινούνταν. Και αν υποθέσουμε ότι είχαν συνείδηση, είναι βέβαιο ότι θα είχαν μία αλλαγή στον συνειδησιακό τους χώρο. Σίγουρα το αυτοκίνητο ήταν αυτό που έκανε τα μυγάκια να πάθουν αυτό το σοκ. Το αυτοκίνητο επέδρασε στον χώρο και δημιούργησε καινούργια δεδομένα.
Ακριβώς την ίδια συνειδησιακή ταραχή θα πάθαινε αν φέρναμε έναν άνθρωπο που ζει ακόμα, αν υπάρχει πια τέτοιος άνθρωπος, στις ζούγκλες της Αφρικής και τον τοποθετούσαμε στο κέντρο της Αθήνας. Για φανταστείτε πως θα μας έβλεπε; Τι σοκ θα πάθαινε; Με λίγα λόγια, όντως η τεχνολογία έφερε σ’ ένα διαφορετικό επίπεδο πραγματικότητας τον τρισδιάστατο κόσμο μας. Αλλά μόνο η τεχνολογία αλλάζει τα δεδομένα;
Όπως διαβάζουμε στο βιβλίο Festugiere « ο Επίκουρος και οι Θεοί του» Ο μεγάλος δάσκαλος μετείχε και σε όλες τις γιορτές της πόλης, αλλά και στα μυστήρια (τα μυστήρια τα αστικά και τας άλλας τελετάς μυούμενος γράφει ο Usener 169). Τι γινόντουσαν όμως μέσα στα μυστήρια αυτά; και πως τα αντιλαμβανόταν ο καθείς; Σ ‘ αυτές τις ερωτήσεις δεν μπορούμε να απαντήσουμε, παρά μόνο να πιθανολογήσουμε. Άραγε ο Επίκουρος, κατά την τέλεση των μυστηρίων, λέτε να είχε βρεθεί σ’ έναν κόσμο διαφορετικό; μήπως σ’ ένα ανώτερο επίπεδο των τριών διαστάσεων; Λέτε να θεάθηκε το εναργές; Λέτε αυτό το εναργές να το αντιλήφθηκε μ’ αυτόν τον τρόπο;
Μήπως θεάθηκε κάτι που δεν είναι ολοφάνερο στους υπόλοιπους ανθρώπους αλλά βυθισμένοι στην πλάνη τους το ενοράσονται με στρεβλό τρόπο; Ή παρουσιάζονται κατά καιρούς τα διάφορα φαινόμενα τα οποία τα ονομάζει η εξουσία ως θαύματα;
Είμαι απόλυτα σίγουρος ότι, ότι και να συνέβη μέσα στην ψυχή του Μεγάλου μας διδασκάλου, μας το μετέδωσε αυτούσιο. Είτε επέδρασαν τα μυστήρια αυτά, είτε όχι. Είτε δηλαδή, ακολουθήσουμε αυτή την εικασία, είτε όχι. Και ως ευγενική, δημοκρατική και ειλικρινή φυσιογνωμία που ήταν, είπε την αλήθεια. Γιατί και άλλοι είχαν μυηθεί στα μυστήρια αυτά. Αλλά ή ψέματα λέγανε ή είχαν διαφορετική αντίληψη του εναργές. Ή τέλος άσχετα από τα μυστήρια, η αναφορά τους περί ενός πνευματικού όντος, να ήταν εκ του πονηρού. Και ήταν και είναι εκ του πονηρού. Όπως τουλάχιστον μας απέδειξε η ιστορία. Τι είναι όμως αυτό το εναργές; Τι είναι αυτό το ολοφάνερο;
Ο Λουκρήτιος στο περίφημο ποίημά του «περί της φύσεως των πραγμάτων» μας αναφέρει, με τα δεδομένα της εποχής του, και για την εξέλιξη των ειδών! και για την εξέλιξη του ανθρώπου! Και συγκεκριμένα μας αναφέρει για τους πρώτους ανθρώπους ότι, «Κι οι άνθρωποι που ζούσαν πάνω στην Γη ήσαν πιο σκληροί απ’ ότι εμείς, πράγμα φυσικό, γιατί ήταν γνήσια παιδιά μιας μάνας -γης σκληρής: …» Επίσης ο Επίκουρος στην επιστολή προς Ηρόδοτο μας λέει ότι «Τίποτα δεν γίνεται από το τίποτα. Διότι, διαφορετικά, το κάθε πράγμα θα γινόταν από το καθένα και δεν θα υπήρχε η ανάγκη σπερμάτων. Και αν αυτό που χάνεται καταστρεφόταν έως την ανυπαρξία, όλα τα πράγματα θα είχαν εξαφανιστεί, αφού δεν θα υπήρχαν αυτά στα οποία θα διαλύονταν.» Όσον αφορά, τόσον την εξέλιξη των ειδών όσον και του ανθρώπου, θέλω να σας ερωτήσω: άραγε σταματάει στον άνθρωπο, η εξέλιξη των ειδών; Και ο άνθρωπος είναι το τελειότερο ον της εξέλιξης; Μήπως υπάρχουν και πιο λεπτότερα όντα; Όντα με άτομα, όχι τόσο συμπαγή όσο τα δικά μας; Και μήπως αυτά τα όντα δεν ζουν εδώ στην γη, αλλά στα υπερκόσμια, ως άφθαρτα και μακάρια; Άραγε αυτό είναι το εναργές; μήπως αυτοί είναι οι θεοί για τον Επίκουρο; Λέτε αυτούς να συνάντησε κατά τα μυστήρια και μας το είπε με όλη την ειλικρίνεια που τον διακατείχε; Μπορεί.
Αλλά τα δεδομένα που έχουμε μέχρι στιγμής μας λένε ότι οι Θεοί του είναι καμωμένοι από λεπτά άτομα τα οποία περνούν μέσα στο μυαλό μας γι’ αυτό η γνώση που έχουμε γι’ αυτούς είναι εναργής. Και θα πρέπει να γεννιούνται από σπέρματα, με βάσει του τίποτα δεν γίνεται από το τίποτα. Και αφού γεννιούνται και δεν πεθαίνουν, θα είναι πολλοί. Και ακόμα, αυτά τα όντα θα πρέπει να είναι ανθρωπόμορφα, διότι αν αντιλαμβανότανε διαφορετική μορφή σίγουρα θα μας την είχε αναφέρει.
Τι ρόλο όμως παίζουν τα όντα αυτά; Μα μας το λέει με σαφήνεια. Κανέναν! Διότι αν έπαιζαν, τόσο στην ζωή μας όσον και στον κόσμο, δεν θα ήταν μακάρια… αλλά θα ήταν ασθενή όντα. Δηλαδή ελλειμματικά σαν και εμάς. Και μας αναφέρει συγκεκριμένα ότι «Το μακάριο και άφθαρτο ον ούτε το ίδιο έχει έγνοια, ούτε με άλλους ασχολείται. Κατά συνέπεια ούτε οργίζεται ούτε κάνει χάρες. Διότι αυτά είναι γνωρίσματα ασθενούς όντος» Έτσι αυτά τα όντα είναι παράδειγμα προς μίμηση. Η μακαριότητά τους είναι ο στόχος του κάθε σοφού, αλλά και για τους υπόλοιπους είναι το παράδειγμα ώστε να ζούμε ωραία. Και κατ’ αυτόν τον τρόπο μας αναφέρει ότι «μπορούμε να ζούμε ως θεοί ανάμεσα στους ανθρώπους ή όταν ζούμε πρέπει να χαιρόμαστε όπως οι Θεοί ( Επίκουρος προς μητέρα Δ.Ο 113)»
Άσχετα όμως μ’ αυτήν, την όντως σωστή υπόθεση, περί της αλλαγής του τρισδιάστατου κόσμου μας, γεγονός είναι πως ο μεγάλος Επίκουρος ήταν συνεπής με τις ιδέες του. Και τις συνδύασε με κάτι, που μπορεί να βιώνουνε μερικοί κατά καιρούς όταν μας λένε ότι ενορασόνται «μετα»φυσικά φαινόμενα, τραβώντας την κουρτίνα της δεισιδαιμονίας.
Μπάμπης Πατζόγλου
(Επίκουρος)
