Παρακάτω, δημοσιεύεται το υπόμνημα το οποίο κατέθεσε στη χτεσινή (22 Μαρτίου) συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, εκ μέρους της Πρωτοβουλίας Πολιτών, ο Ευάγγελος Μπεξής.
ΥΠΟΜΝΗΜΑ
Ο βωμός των 12 θεών στην αρχαία αγορά των Αθηνών, ένα από τα αρχαιότερα μνημεία της πόλης, αποτελούσε ορόσημο και εθεωρείτο ουσιαστικά το κέντρο της πόλης, εφόσον χρησιμοποιείτο ως αφετηρία για τη μέτρηση όλων των αποστάσεων στην Αττική. Ήταν η «Πλατεία Συντάγματος» της αρχαίας Αθήνας. Σήμερα καλύπτεται κατά τα 9/10 του, από τα έργα του σιδηροδρόμου ενώ μόνο ένα μικρό τμήμα του, η νοτιοδυτική γωνία είναι ορατή. Είναι αυτός ο βωμός που κατά τον Θουκυδίδη (Ιστοριών VI, 54, 6-7) ιδρύθηκε το 522 π.Χ από τον Ιππία. Όπως μας πληροφορεί η αρχαιολόγος Σοφία Αλιφέρη, «ο Πίνδαρος, προφανώς αναφερόμενος στον Βωμό, στον διθύραμβό του για τους Αθηναίους, καλεί τους Ολύμπιους Θεούς σε χορό κοντά στον ευώδη, πολυσύχναστο ομφαλό της πόλεως στην ιερή Αθήνα, στην ξακουστή, περίτεχνα διακοσμημένη αγορά». Αλλά έρχεται και ο Παυσανίας να μας δώσει μια ακόμα σημαντική πληροφορία αναφέροντας τον και ως «Βωμό του Ελέους», που χρησίμευε ως απαραβίαστο άσυλο των ικετών.
Ο ομφαλός της Αθήνας λοιπόν σήμερα, ο βωμός των ικετών του κάθε ανήμπορου και αδικημένου, ένα σύμβολο όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά για όλη την ανθρωπότητα απειλείται με κατάχωση κάτω από αδιευκρίνιστες και χωρίς χρονικό πλαίσιο έναρξης και περάτωσης εργασιών ενέργειες, κάτω από μία εντελώς ασαφή και μονοδιάστατη οπτική εξεύρεσης λύσης επί του θέματος, όπως πληροφορούμαστε όλον αυτόν τον καιρό από τα Μ.Μ.Ε. Η λύση της κατάχωσης που προβάλλεται ως η πλέον ενδεδειγμένη λοιπόν είναι αναμφισβήτητο γεγονός πως αποτελεί μία πρόχειρη και βιαστική απόφαση . Και θα ήταν χρήσιμο επί του προκειμένου να μας απαντήσει το Κ.Α.Σ πόσα αρχαιολογικά μνημεία στην Ελληνική επικράτεια που καταχώθηκαν με την ίδια πρακτική και τακτική, αναδείχθηκαν μετά την κατάχωση τους. Εάν η απάντηση σας είναι από ελάχιστα έως ΚΑΝΕΝΑ, τότε δεν βλέπουμε τον λόγο που σε αυτήν την περίπτωση θα μπορούσε να συμβεί κάτι διαφορετικό, από την στιγμή μάλιστα που η προβαλλόμενη θέση περί καταχώσεως συνοδεύεται και από τα επιχειρήματα του τύπου θα προχωρήσουμε «όταν βρεθούν τα λεφτά». Συνεπώς γίνεται αντιληπτό από πού πηγάζουν οι ανησυχίες και φόβοι μας. Η πρόσφατη δε ανασκαφή αποδεικνύει την περιορισμένη καταστροφή των μνημείων στο σημείο αυτό από την εσκεμμένη τοποθέτηση των ραγών του τρένου σε υψηλότερο επίπεδο παλαιότερα, που αν λογιστεί ως προγενεστέρα προσπάθεια κατάχωσης που πραγματοποιήθηκε χάριν των έργων του 1891 πάλι για να περάσουν οι γραμμές του τρένου, γίνεται αντιληπτό πώς μετά από 120!! ακριβώς χρόνια, και μόνο χάριν της ανάγκης και όχι μιας οργανωμένης αρχαιολογικής έρευνας για την αποκάλυψη του, με μόνο κριτήριο την βελτίωση των σιδηρογραμμών, έρχεται στο φώς αυτό το εξέχουσας σημασίας εύρημα που άλλως θα περίμενε ποιος ξέρει πόσους αιώνες ακόμα για να αποκαλυφθεί σύμφωνα πάντα με τα γεγονότα και τις μέχρι τώρα πρακτικές. Τα υπόλοιπα δε στοιχεία που παραθέτουν οι αρμόδιοι είναι διαφωτιστικά για την σημερινή κατάσταση του βωμού: Η διάνοιξη χανδάκων για τη θεμελίωση των τοίχων του σιδηροδρόμου το 1891 κατέστρεψε μερικώς τον περίβολο του βωμού και έφερε στο φως μικρά τμήματά του. Η συνέχειά του αποκαλύφθηκε κατά τις ανασκαφές της Αγοράς το 1934. Άρα τώρα είναι η χρυσή ευκαιρία για να βγει στο φώς ολόκληρος ο βωμός των 12 θεών, ολόκληρος ο ομφαλός της Αθήνας.
Κυρίες και κύριοι αρμόδιοι
Κατόπιν των ανωτέρω και με βάση το γεγονός ότι η σημασία του βωμού των 12 θεών είναι μεγάλης σημασίας για αναμφισβήτητους λόγους με τεκμηρίωση και σύμφωνη γνώμη Ελλήνων και ξένων αρχαιολόγων, βάσει και της υπάρχουσας σχετικής βιβλιογραφίας από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα και όχι ένα εύρημα ήσσονος σημασίας και τώρα βάσει των υπαρχουσών συνθηκών είναι μοναδική ευκαιρία να σωθεί και να αναδειχθεί άμεσα, αλλά μαζί και η συνολική εικόνα της αρχαίας αγοράς των Αθηνών μετά την πλήρη ανασκαφή του αρχαιολογικού χώρου που βρίσκεται σήμερα κάτω από τις σιδηροτροχιές και τον περιβάλλοντα αυτές χώρο που σήμερα δεν είναι επισκέψιμος, αλλά και αφημένος στην τύχη του, από τον ηλεκτρικό σταθμό του Θησείου έως και αυτόν του Μοναστηρακίου, αλλάζει κυριολεκτικά πρόσωπο και προσθέτει στην Εθνική μας πολιτιστική κληρονομία ένα μεγάλο θησαυρό άγνωστων και γνωστών οικοδομημάτων της αρχαιότητας με σημαντικότατα και πολλαπλά οφέλη προτείνουμε τα κάτωθι:
1. Προσωρινή παράταση τεσσάρων(4) μηνών για την έκδοση τελεσίδικης απόφασης για το μείζον θέμα της τύχης του βωμού και καμία εργασία στον χώρο των σιδηρογραμμών και του βωμού, μέχρις ότου προταθούν και άλλες εναλλακτικές προτάσεις πέραν της μοναδικής που προβάλλεται, αυτής της καταχώσεως, και να επιλεχθεί μετά από προσεκτική διαδικασία και όχι πρόχειρη όπως τώρα λύση, η καταλληλότερη πρόταση. Όλες οι προτάσεις θα συνοδεύονται από κοστολόγηση και σαφή χρονικά όρια έναρξης και περάτωσης εργασιών, καθώς και από πλήρη σχεδιασμό έργου.
2. Η συγκοινωνία θα εκτελείται κανονικά μέσω της μίας γραμμής που και σήμερα εξυπηρετεί κανονικά τις ανάγκες του κοινού στον άξονα Πειραιάς-Ομόνοια. Η συγκοινωνιακή δε αυτή αρτηρία σαφώς και δεν αποτελεί τον μοναδικό τρόπο συγκοινωνίας Αθήνας-Πειραιά αφού και με πολλαπλά άλλα μέσα οι πολίτες εξυπηρετούνται στις μετακινήσεις τους προς αυτές τις κατευθύνσεις, αλλά και δεν είναι και η μοναδική περίπτωση λειτουργίας μίας σιδηροδρομικής γραμμής, αντί για δύο, για ένα χρονικό διάστημα, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη.
3. Πρόταση μας είναι και μέσα στην γενικότερη αντίληψη περί ενοποιήσεως των αρχαιολογικών χώρων, η υπογειοποίηση των σιδηρογραμμών, όχι όμως πάνω στον υπάρχοντα άξονα των νυν γραμμών Μοναστηράκι-Θησείο, αλλά κάτω από την οδό Ερμού, σε βάθος μετρό. Με αυτόν τον τρόπο κι μέσα σε σαφή χρονικά πλαίσια, με την λογική πάντα απόκλιση, επιτυγχάνουμε την πλήρη ενοποίηση της Αρχαίας Αθηναϊκής αγοράς, την από τώρα ανάδειξη του βωμού, καθώς και όλων των άλλων σημαντικών οικοδομημάτων της αρχαιότητας, αφού παράλληλα με την έναρξη λειτουργίας της γραμμής μετρό πλέον, ΘΗΣΕΙΟ-ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ, ξηλώνονται οριστικά οι ράγες και αναδεικνύεται η ενοποιημένη αρχαία αγορά των Αθηνών, με ακόμα μεγαλύτερες προοπτικές επεκτάσεως τόσο προς την Ποικίλη στοά, όσο και προς τις άλλες κατευθύνσεις. Μέχρι την έναρξη λειτουργίας της νέας γραμμής μετρό, η συγκοινωνία θα διεξάγεται κανονικά μέσω της σημερινής γραμμής στον έναν άξονα της, με εναλασσόμενη κυκλοφορία.
Αξιότιμες κυρίες και κύριοι
Ολοκληρώνοντας την πρόταση μας θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε ότι μέχρι σήμερα έχουμε στα χέρια μας πάνω από 3.500 υπογραφές από την Ελλάδα και όλον τον κόσμο, Ελλήνων και αλλοδαπών, που διαμαρτύρονται έντονα για το ενδεχόμενο κατάχωσης του σημαντικότατου αυτού μνημείου, υπογραφές που μέρα με την ημέρα αυξάνουν σε αριθμό,και μπορούμε ανά πάσα στιγμή όταν ζητηθούν να σας καταθέσουμε. Το κλίμα δυσαρέσκειας μεγενθύνεται καθώς και η δυσφορία για την αντιμετώπιση των αρχαιοτήτων από το Ελληνικό κράτος, φτάνοντας μάλιστα αρκετοί να δικαιολογούν και την παραμονή των γλυπτών του Παρθενώνος στο Βρετανικό αρχαιολογικό μουσείο και γενικότερα να απαξιούν και να θεωρούν αναποτελεσματικό τον τρόπο που λειτουργεί το Υπουργείο Πολιτισμού στην Ελλάδα, ως ανάξιο να προστατεύει να μια τόσο μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά, που βέβαια είναι και κληρονομιά της ανθρωπότητας. Σε αυτές τις δύσκολες στιγμές που περνάει η πατρίδα μας σας καλούμε πρώτιστα να αναλογισθείτε με αίσθημα εθνικής ευθύνης, το πώς θα δείξουμε τον καλύτερο μας εαυτό. Είναι στο δικό σας χέρι και μόνο, να πράξετε το ορθό, διασώζοντας τον βωμό των 12 θεών και όλες τις υπόλοιπες αρχαιότητες, λαμβάνοντας την απόφαση της μη καταχώσεως, αλλά αυτήν της άμεσης αναδείξεως και να ξεκινήσουν συντομότερα τα έργα υπογειοποίησης στον άξονα της οδού Ερμού, με προφανή κέρδη σε όλα τα επίπεδα.
Η είδηση δε και μόνο της απόφασης σας, που όσο το δυνατόν συντομότερο τόσο και το καλύτερο θα είναι, για την ενοποίηση της Αρχαίας Αθηναϊκής αγοράς το σίγουρο είναι πως πέρα από το τι θα ελκύσει το αρχαιολογικό ενδιαφέρον παγκοσμίως και την άμεση συμπαράσταση και συμπαράταξη του επιστημονικού κόσμου, είναι σε θέση να συγκεντρώσει και την οικονομική υποστήριξη των τόσο στο εσωτερικό της χώρας, όσο και στην Ομογένεια, των Φιλελλήνων αλλά και άλλων οργανισμών και φορέων, κάτι που όπως καλά γνωρίζετε έχει συμβεί και στο παρελθόν με την ανοικοδόμηση της στοάς του Αττάλου και την οικονομική υποστήριξη της εν Αθήναις Αμερικάνικης αρχαιολογικής σχολής, προκειμένου να αποπερατωθεί το σημαντικότατο αυτό έργο μέσα στον ίδιο αυτό αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Αθηναϊκής αγοράς.
Με εκτίμηση
Ευάγγελος Γ. Μπεξής
Αρχαιολόγος
ΕΚ ΜΕΡΟΥΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΣΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΒΩΜΟΥ ΤΩΝ 12 ΘΕΩΝ.
