Άλλος όρος παρεμφερής που χρησιμοποιήται είναι η λέξη ανέλιξη, η οποία προέρχεται από το ρήμα ενελίσσω σημαίνει (σύμφωνα με τα λεξικά) το περιτύλιξη, περιστροφή. Υπάρχουν όμως και άλλες απόψεις αποκρυφιστών κατά τις οποίες, η όλη τροχιά της ουσίας της Φύσεως αποτελεί έναν κύκλο και ότι σκοπός της Φύσεως είναι να επανέλθουν οι ουσίες της στην αρχική κατάσταση εκ της οποίας προήλθαν. Συνεπώς, κατά την άποψη αυτήν, της εξελίξεως θα ακολουθήσει μια ανέλιξη των δυνάμεων της ουσία της Φύσεως (δηλαδή μια προς τα πίσω πορεία τους) ώστε να επανέλθουν στο σημείο από το οποίο ξεκίνησαν.
Ο νόμος της εξελίξεως έχει ως αποτέλεσμα την επέκταση της διαιωνίσεως των μορφών και την εμφάνιση των παραγωγικών τους δυνάμεων από την ανεκδήλωτη κατάσταση στην εκδηλωμένη με συνέπεια οι αΐδιες ουσίες, οι οποίες συνιστούν τις μορφές, να ωθούνται σε ακατάπαυστη και ατελεύτητη εκδήλωση των δυνάμεών([1]) τους, οι οποίες βρίσκονται σε ανεκδήλωτη κατάσταση, δια των μορφών. Συνεπώς ο νόμος της εξελίξεως συντελεί ώστε να έχουμε την εκδήλωση στο παραγώγων των τριών πρωταρχικών νόμων (Κινήσεως, Ζωής, Ενέργειας) των δυο αϊδίων ουσιών και αυτά τα παράγωγα είναι νέοι νόμοι των ουσιών με μεγαλύτερη δυναμικότητα οι οποίοι ήταν σε ανεκδήλωτη κατάσταση στις αΐδιες ουσίες.
Σε αυτήν την αύξηση των δυναμικοτήτων των ουσιών και την εμφάνιση νέων νόμων οφείλονται όλα τα γεγονότα που συντελούνται στους άπειρους Κόσμους. Τα γεγονότα αυτά παρουσιάζουν τις αΐδιες ουσίες να εκδηλώνουν συνεχώς νέες δυναμικότητες και να συνιστούν εντελέστερες μορφές. Η εκδήλωση νέων μεγαλυτέρων δυναμικοτήτων (δηλαδή νέων νόμων) έχει ως αποτέλεσμα οι ουσίες αυτές να μη μπορούν πλέον να επανέλθουν σε προγενέστερες καταστάσεις μικρότερης δυναμικότητας, γιατί εκείνο που εκδηλώθηκε δεν μπορεί να επανέλθει σε ανεκδήλωτη κατάσταση. Σ’ αυτόν ακριβώς τον Νόμο της Εξελίξεως οφείλεται η εμφάνιση και η λειτουργία του πνεύματος καθώς και η χωρίς πέρας εξέλιξη του. Σ’ αυτόν ακριβώς τον Νόμο της Εξελίξεως οφείλεται η εμφάνιση των ιδεών καθώς και η χωρίς πέρας εξέλιξή τους. Σχετικά ο θείος Πυθαγόρας έλεγε ότι την εξέλιξη την νοούμε με την «ατελεύτητη επέκταση των αριθμών» γιατί, όπως έλεγε, «ένας αριθμός οσονδήποτε μεγάλος και αν είναι αν του προστεθεί μια μονάδα γίνεται ακόμα μεγαλύτερος». Αυτό σημαίνει ότι η εξέλιξη είναι άπειρη και ατελεύτητη στον άπειρο χρόνο και δεν υπάρχει περίπτωση επιστροφής ούτε προς αριθμούς μικρότερους (παρά την προσθήκη μονάδων σ’ αυτούς) ούτε περίπτωση επαναφοράς στην αρχική κατάσταση από την οποία ξεκίνησε το Σύμπαν. Μέσα στην ουσία της μη νοητικής Φύσεως υπάρχουν άπειροι και ατελεύτητοι δυνάμεις (δηλαδή Νόμοι της Φύσεως) οι οποίες θα εκδηλωθούν μελλοντικά ατελεύτητα στο άπειρο χρόνο. Αντίστοιχα στην Νοητική Πνευματική Φύση υπάρχουν άπειροι και ατελεύτητοι δυνάμεις, δηλαδή άπειροι και ατελεύτητοι τύποι των ιδεών, οι οποίοι θα εκδηλωθούν μελλοντικά ατελεύτητα στο άπειρο χρόνο. Αυτή η άπειρη ατελεύτητη εκδήλωση δυνάμεων και ιδεών στο άπειρο χρόνο αποτελεί το θείο μυστικό των ουσιών της Φύσεως το οποίο τις χαρακτηρίζει αϊδιες και ατελεύτητες στις εκδηλώσεις τους στο άπειρο χρόνο.
Στα καθέκαστα μέρη των κόσμων η αμέριστη ή συνεχής ουσία εμφανίζεται με διαφορετικές δυναμικότητες και ιδιαίτερα όταν ευρίσκεται ως Συνθετικός Λόγος([2]) των μορφών του Απείρου. Η διαφορετική δυναμικότητα της συνεχούς ουσίας οφείλεται στην συλλειτουργία της με την ατομική ουσία με την οποία συγκροτεί τις μορφές. Η λειτουργία των μορφών συντελεί ώστε οι δύο ουσίες να αλληλοεπηρεάζονται και αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των δυναμικοτήτων τους. Όταν οι μορφές αυτές αποσυντίθενται η μεν Αμέριστη Ουσία παύει να είναι Συνθετικός Λόγος τους και η δυναμικότητά της εξισούται με την δυναμικότητα της εκτός των μορφών ευρισκομένης συνεχούς ουσίας η δε Μεριστή Ουσία συμμετέχει στην συγκρότηση άλλων μορφών. Η εξίσωση αυτή της δυναμικότητας της Αμέριστης Ουσίας με την λοιπή εκτός των μορφών Αμέριστη Ουσία αυξάνει την δυναμικότητα της συνεχούς ουσίας στην περιοχή που βρισκότανε η αποσυντεθείσα μορφή και αυτό συντελεί στην εξέλιξη αυτού του τμήματος του κόσμου. Η φράση του Ηρακλείτου «τα πάντα ρει» τον νόμο της εξελίξεως ασφαλώς υπονοεί.
Οι Πυθαγόρειοι θεωρούσαν την εξέλιξη ως και ατελεύτητη στον άπειρο χρόνο. Σχετικά δεχόντουσαν ότι Σύμπαν προήλθε από την μονάδα και διαρκώς εξελίσσεται, όπως οι αριθμοί προέρχονται από την μονάδα και αν σε έναν αριθμό, οσονδήποτε μεγάλο, προσθέσουμε την μονάδα γίνεται ακόμα μεγαλύτερος.
Οι Στωικοί δέχονται την συνεχή εξέλιξη των κόσμων. Συγκεκριμένα επανερχόμενοι στο ενεργό δημιουργικών στοιχείο του Ηρακλείτου, το πυρ, ως την πρώτη αρχήν του παντός και αφού απόδωσαν σε αυτό τις θείας Ιδιότητες του ορθού λόγου της σοφίας και της προνοίας παραδέχονται, όπως και οι προαναφερθέντες φιλόσοφοι, την αρχήν της κατά περιόδους γενέσεως, εξελίξεως και εξαφανισμού του κόσμου.
Τέλος, οι Νεοπλατωνικοί φιλόσοφοι, κατ’ αντίθεση προς το Εβραϊκό και Χριστιανικό δόγμα περί της εφ’ άπαξ εκ του μηδενός δημιουργίας του κόσμου υπό του Θεού, αποδέχονται σύστημα εξελίξεως το οποίο φέρει την σφραγίδα μιας θεωρίας που έχει προέλευση εξ Ανατολών. Η θεωρία αυτή αποδέχεται ότι ο κόσμος εκπηγάζει εκ του Θεού ως ακτινοβολία της θείας δυνάμεως, η δε ψυχή που έπεσε σε αυτόν τον κόσμο για να δοκιμασθεί με δική της ελευθέρα βούληση έχει ως αποστολή να ελευθερώνει όλο και περισσότερο τον εαυτό της από τα δεσμά της ύλης με το να πραγματοποιεί το αγαθό και να εξαγνίζει κατ’ αυτόν τον τρόπο τον εαυτό της και έτσι να επανέλθει στην θεία πηγή εκ της οποίας απέρρευσε
Η δράση του Νόμου της εξελίξεως
Γενικά μπορούμε να πούμε ότι ο νόμος της εξελίξεως συντελεί ώστε α) να έχουμε την εκδήλωση νέων παραγώγων των τριών πρωταρχικών νόμων (Κινήσεως, Ζωής, Ενέργειας) των δυο αϊδίων ουσιών([3]) και αυτά τα παράγωγα είναι νέοι νόμοι των ουσιών με μεγαλύτερη δυναμικότητα οι οποίοι ήταν σε ανεκδήλωτη κατάσταση στις αΐδιες ουσίες, β) ότι η Αμέριστη (Συνεχής) ουσία στα καθέκαστα μέρη των κόσμων εμφανίζεται με διαφορετικές δυναμικότητες και ιδιαίτερα όταν ευρίσκεται ως Συνθετικός Λόγος των μορφών του Απείρου γιατί η διαφορετική δυναμικότητα της συνεχούς ουσίας οφείλεται στην συλλειτουργία της με την ατομική ουσία με την οποία συνθέτει τις μορφές. και γ) στις μορφές έχει ως αποτέλεσμα την επέκταση της διαιωνίσεως τους με συνέπεια την εμφάνιση νέων και τελειότερων μορφών. Σε αυτήν την αύξηση των δυναμικοτήτων των αϊδίων ουσιών και την εμφάνιση νέων νόμων οφείλονται όλα τα γεγονότα που συντελούνται στους άπειρους Κόσμους. Τα γεγονότα αυτά παρουσιάζουν τις αΐδιες ουσίες να εκδηλώνουν συνεχώς νέες δυναμικότητες και να συνιστούν εντελέστερες μορφές. Η εκδήλωση νέων μεγαλυτέρων δυναμικοτήτων (δηλαδή νέων νόμων) έχει ως αποτέλεσμα οι ουσίες αυτές να μη μπορούν πλέον να επανέλθουν σε προγενέστερες καταστάσεις μικρότερης δυναμικότητας, γιατί εκείνο που εκδηλώθηκε δεν μπορεί να επανέλθει σε ανεκδήλωτη κατάσταση.
Στον Νόμο της Εξελίξεως οφείλεται η εμφάνιση και η λειτουργία του πνεύματος καθώς και η χωρίς πέρας εξέλιξη του. Σ’ αυτόν ακριβώς τον Νόμο της Εξελίξεως οφείλεται η εμφάνιση των ιδεών καθώς και η χωρίς πέρας εξέλιξή τους. Σχετικά ο θείος Πυθαγόρας έλεγε ότι την εξέλιξη την νοούμε με την «ατελεύτητη επέκταση των αριθμών» γιατί, όπως έλεγε, «ένας αριθμός οσονδήποτε μεγάλος και αν είναι αν του προστεθεί μια μονάδα γίνεται ακόμα μεγαλύτερος». Αυτό σημαίνει ότι η εξέλιξη είναι άπειρη και ατελεύτητη στον άπειρο χρόνο και δεν υπάρχει περίπτωση επιστροφής ούτε προς αριθμούς μικρότερους (παρά την προσθήκη μονάδων σ’ αυτούς) ούτε περίπτωση επαναφοράς στην αρχική κατάσταση από την οποία ξεκίνησε το Σύμπαν. Μέσα στην ουσία της μη νοητικής Φύσεως υπάρχουν άπειροι και ατελεύτητοι δυνάμεις (δηλαδή Νόμοι της Φύσεως) οι οποίες θα εκδηλωθούν μελλοντικά ατελεύτητα στο άπειρο χρόνο. Αντίστοιχα στην Νοητική Πνευματική Φύση υπάρχουν άπειροι και ατελεύτητοι δυνάμεις, δηλαδή άπειροι και ατελεύτητοι τύποι των ιδεών, οι οποίοι θα εκδηλωθούν μελλοντικά ατελεύτητα στο άπειρο χρόνο. Αυτή η άπειρη ατελεύτητη εκδήλωση δυνάμεων και ιδεών στο άπειρο χρόνο αποτελεί το θείο μυστικό των ουσιών της Φύσεως το οποίο τις χαρακτηρίζει αϊδιες και ατελεύτητες στις εκδηλώσεις τους στο άπειρο χρόνο.
[1] Στο σημείο αυτό πρέπει να διασαφηνισθεί ότι δεν πρέπει να συγχέεται η έννοια της δυνάμεως με την έννοια της ενεργειας η οποία είναι ο νόμος της ουσίας της μοναδος. Δυνάμεις είναι η ποσοτική αύξηση των νόμων της Ενέργειας, της Κινήσεως και της θερμότητας.
[2] Συνθετικός Λόγος των μορφών είναι ο παράγων εκείνος που συγκρατεί τα άτομα της αμέριστης ουσίας στις μορφές δηλαδή ο παράγων που συνθέτει τις μορφές του απείρου. Ο παράγων αυτός είναι η αμέριστη ή συνεχής ουσία.
[3] Για περισσότερες λεπτομέρειες ιδέ στα θέματα 19 «περί Φύσεως» και 27 «Πυθαγόρειος Αριθμολογία».
Πηγή: ΛΥΚΟΜΙΔΗΣ