Η ΚΑΤΑΣΤΕΡΙΣΗ ΤΟΥ ΟΡΦΕΑ

Ο Ορφέας υπήρξε μία από τις σημαντικότερες μορφές του Αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος και επηρέασε αποφασιστικά την φιλοσοφική σκέψη πάνω στην οποία στηρίχτηκαν όλοι οι Έλληνες στοχαστές και φιλόσοφοι της αρχαιότητας.

Έζησε στην απώτατη αρχαιότητα χαρακτηριζόμενος, αυτός μεταξύ όλων των αρχαίων σοφών “παλαιότατος”. Σχημάτισε ίσως το πρώτο συγκροτημένο σε συλλόγους φιλοσοφικό ρεύμα το οποίο έδρασε ως κίνημα αναμορφωτικό όλων των πτυχών του κοινωνικού ιστού στην Ελλάδα κατ’ ακέραιο αποτέλεσμα, αν και έδρασε και εκτός αυτής. Ο ίδιος ο Ορφέας εξημέρωσε την απορρυθμισμένη, επί των ημερών του, κοινωνία με την διδασκαλία του της λύρας την οποία επανέφερε αναβαθμισμένη, ενώ συνέστησε σε ιδιοφυές φιλοσοφικό σύστημα Κοσμογονία– Θεογονία– Οντογονία- Ψυχογονία.

Ο Ορφέας, όπως και «οι περί αυτόν», υπήρξαν όχι επινοητές αλλά  βελτιωτές και αναμορφωτές της αρχαϊκής κοινωνίας μέσω της όλης θεολογικής, φιλοσοφικής – επιστημονικής, πλατιάς διαφωτίσεως του λαού

Πλήθος θρύλων έχουν πλεχτεί για την φωτεινή σαγήνη της μουσικής του Ορφέα, ενώ πολλές παραστάσεις τον εικονίζουν ως μουσικό- λυράρη τριγυρισμένo από ζώα και στοιχεία της φύσεως γαληνεμένα. Η θέσμιση της έμμετρης μουσικής, ήταν, επίσης, μια επανάσταση πολιτισμική, θρησκευτική και γενικώς κοινωνική.

Η μουσική και οι ωδές με τις οποίες έθελγε ο Ορφεύς δεν ήταν απλώς «ωραία και ευχάριστα». Η Απολλώνιος κιθάρα- λύρα «ρυθμίζει την λειτουργία και την αρμονία των πόλων (δηλ. του άξονος) του Σύμπαντος (Κόσμου)»[i].

 

 

Η αιτία του θανάτου του δίνεται από τον Ερατοσθένη[ii] «Ομοίως ο ίδιος ο Ορφεύς δεν τιμούσε τον Διόνυσο (από τον οποίο προήλθε και η δόξα του), αλλά έκρινε ότι μέγιστος των θεών είναι ο Ήλιος, τον οποίον αποκαλούσε και Απόλλωνα…Γι’ αυτό εξοργίσθηκε ο Διόνυσος εναντίον του και έστειλε τις Βασσαρίδες, τις Βάκχες της Λυδίας και της Θράκης, οι οποίες τον διασπάραξαν και διεσκόρπισαν τα μέλη του μακρυά το ένα από το άλλο. Αλλά οι Μούσες, αφού τα συμμάζεψαν, τα έθαψαν στά Λείβηθρα, όπως λέγονται. Όμως επειδή δεν είχαν, δεν εύρισκαν, την λύρα του, για να την βάλουν στον τάφο του, ζήτησαν από τον Δία να την μετατρέψει σε αστερισμό, για να στηθεί ανάμεσα στα άστρα, αθάνατο σήμα, μνημόσυνο αιώνιο, εκείνου και αυτών των ίδιων των Μουσών….»[iii].

Στην καταστέριση της λύρας του Ορφέα αναφέρεται και ο Πλούταρχος στο έργο του «Φυσικά. Περί Ποταμών» λέγοντας: «….αφού διεσπάραξαν τον Ορφέα οι γυναίκες, έρριξαν τα μέλη του στον ποταμό Έβρο. Κι ενώ η κεφαλή του θνητού εκείνου με την πρόνοια των θεών μετεμορφώθη σε δράκοντα, η λύρα του έγινε αστερισμός όπως το θέλησε ο Απόλλων…..»[iv]

 

 

Σχετικώς προς την παλαιότητα του Ορφέα έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις: 

1/ Η χρονολόγηση της Αργοναυτικής Εκστρατείας, στην οποία έλαβε μέρος ο Ορφέας, είναι ένα στοιχείο που θα μπορούσε να ληφθεί υπόψη. Ο Αθαν. Σταγειρίτης στην ΩΓΥΓΙΑ δίδει χωρίς αιτιολόγηση το έτος 1360 ή 1350 π.Χ.

2/ Από το «Πάριον Χρονικόν» ή «Πάριον Μάρμαρον»[vi] δίδονται δύο χρονολογίες ως εξής:

Η χρονολογία αυτή «ΧΗΔ» (σ.σ.ΧΗΔ=1110 + 264 (π.Χ. : έτος κατασκευής της πινακίδος) = 1374 π.Χ. είναι απολύτως ασύμβατη προς τα δεδομένα της αρχαιότητος, τόσο των Ελευσινίων Μυστηρίων, όσο, βέβαια, και της βασιλείας του Ερεχθέως, που είναι συνδεδεμένος με την εισαγωγή της λατρείας της Αθηνάς, θεάς των Πελασγών πρώτων κατοίκων των Αθηνών, και είναι δεύτερος βασιληάς της τότε πόλεως, που διήνυε το αρχικό γεωργοκτηνοτροφικό στάδιο. Ο Ερεχθεύς έζευξε πρώτος, σύμφωνα με τον μύθο, τα βόδια στο άροτρο. Αλλά και οι παράμετροι όλου του σχετικού με εκείνον μύθου ανάγονται σε παλαιότατες πεποιθήσεις και ψυχοδιανοητικούς τρόπους. Παραδείγματος χάριν, η οφιοειδής μορφή του σώματός του, ο ρόλος της Γαίας στην κυοφορία κ.λπ.

Η δεύτερη χρονολογία δίνεται πάλι από το Πάριον Χρονικόν[vii] του 264 π.Χ.:

Συμφωνα με το Πάριον Χρονικόν έχομε την διαδοχή: ο Ορφεύς, του Οιάγρου και της Καλλιόπης που ύμνησε την αρπαγή της Κόρης το 1399 π.Χ., γεννά τον Μουσαίο που ίδρυσε τα Ελευσίνια, ο δε Μουσαίος γεννά τον Εύμολπο που μυήθηκε από τον Ορφέα το 1374 π.Χ. και όλα αυτά σε 25 μόλις χρόνια!

Πάντως το αναφερόμενο από τον Αθ. Σταγειρίτη, ποίημα του Ευμόλπου,  επικαλούμενο ως πηγές τον Στράβωνα και τον Παυσανία,[viii] αφορά την έναρξη της λατρείας της Ίσιδος στην Αττική και όχι την πολύ παλαιότερη αυτής λατρεία της Δήμητρας, της οποίας τα Μικρά (εν Άγραις) Μυστήρια ετέλεσε στην Αθήνα ο γιός του Ορφέως Μουσαίος. Λέγει ο Αθ. Σταγειρίτης για τον ιδρυτή των Μυστηρίων:«κατά δε την Ελλάδα νομίζεται ο Ιερός ποιητής Ορφεύς, πρώτος τούτου του καταστήματος· επειδή άλλος προ αυτού δεν γνωρίζεται…».

3/Μία πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη για τον υπολογισμό της ηλικίας των Ορφικών Ύμνων και συνεκδοχικώς της ιστορικότητας του Ορφέα και τον προσδιορισμό της εποχής κατά την οποία αυτός έζησε έχει διατυπωθεί από τον Έλληνα αστρονόμο Κων. Χασάπη η οποία δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως από τον Ιω. Πασσά στο βιβλίο του «ΤΑ ΟΡΦΙΚΑ»[ix].  Η μελέτη αυτή στηρίζεται στον Ορφικό Ύμνο XXXIV ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ και ειδικά στον στίχο 21«μίξας χειμώνος θέρεός τ’ ίσον αμφοτέροισιν». Ο Κων. Χασάπης υπολόγισε αστρονομικώς τον χρόνο κατά τον οποίο συνέβη αυτή η ισότητα των εποχών. Ο υπολογισμός αυτός, του οποίου η παράθεση βρίσκεται στο ως άνω βιβλίο, έδωσε 2 χρονολογίες: Η πρώτη το 1.366 π.Χ. Η δεύτερη το 11.835 π.Χ. Ο Κων. Χασάπης θεώρησε την δεύτερη «αναντιρρήτως απορριπτέα διότι μεταθέτει τα γεγονότα κατά 10.369 έτη προς το απώτερον παρελθόν κατά το οποίον ουδεμία ένδειξις υπάρχει και επομένως πιθανότης διά να εγράφησαν οι ύμνοι». Αξιοσημείωτη είναι η αντίθετη θέση του Ιω. Πασσά[x] ο οποίος θεωρεί ότι η δεύτερη χρονολογία πρέπει να ληφθεί σοβαρώς υπ’ όψιν διότι «το έτος 11.835 συμβιβάζεται με τα λεχθέντα εις τον Σόλωνα από τον Αιγύπτιον ιερέα της Ίσιδος, εις Σάιν, όπως αναφέρει ταύτα ο Πλάτων εις τον ‘’Τίμαιον” και εις τον ‘’Κριτίαν” και συμφώνως προς την οποίαν, κατά την ομολογίαν του Αιγυπτίου ιερέως οι Έλληνες φέρονται ως παλαιότεροι των Αιγυπτίων κατά 9.000 έτη». Περαιτέρω ο Ιω. Πασσάς αναφέρει και άλλα σοβαρά επιχειρήματα που συνηγορούν στην ύπαρξη πανάρχαιου πολιτισμού στον Ελλαδικό χώρο, όπως π. χ. τα ευρήματα του σπηλαίου Φράγχθι της Ερμιονίδος όπου «ανεκαλύφθη πολιτισμός πέραν των 25.000 ετών».

Πράγματι στο σπήλαιο αυτό ευρέθησαν σημαντικά στοιχεία πολιτισμού χρονολογηθέντα από την ανώτερη Παλαιολιθική Εποχή (40.000- 10.000 π.Χ.) έως την Νεολιθική (7.000- 3000 π.Χ.) όπως: εργαλεία Μηλίου, δηλαδή Μινυακού,  οψιδιανού, πήλινα σκεύη, αγαλματίδια και κοσμήματα που φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ναυπλίου. Σε πλείστα μέρη της Ελλάδος, άλλωστε, ως γνωστόν, έχουν ευρεθεί στοιχεία και αποδείξεις υπάρξεως πανάρχαιου πολιτισμού. Όσον αφορά στην παραδοχή του Αιγυπτίου ιερέως προς τον Σόλωνα τον Αθηναίο (7^ος -6^ος αι. π.Χ.), αυτή ανάγει τον πολιτισμό των Ελλήνων σε παλαιότατες εποχές: 9.000 χρόνια προ του Aιγυπτιακού πολιτισμού. Ως αφετηρία του Αιγυπτιακού πολιτισμού θεωρείται η προδυναστική περίοδος: 5.400 π.Χ.- 3.000 π.Χ., εποχή κατά την οποία, σύμφωνα με τον Αιγύπτιο ιστορικό Μανέθωνα (280 π.Χ.) ανεπτύχθησαν στην Αίγυπτο η ιερογλυφική γραφή, λίθινα εργαλεία, θρησκευτικές πεποιθήσεις περί αθανασίας της ψυχής κ.λπ. Ο Αιγυπτιακός πολιτισμός εξελίχθηκε περαιτέρω κατά την πρωτο-δυναστική περίοδο: 3.000- 2.575 π.Χ. Τις πολιτιστικές αυτές περιόδους ορίζει ο Μανέθων στα «Αιγυπτιακά» συνδυάζοντας ιστορικά γεγονότα με τις 30 βασιλικές δυναστείες. Το συμβατικό αυτό σύστημα αποδέχονται και οι σύγχρονοι ιστορικοί.

Με βάση τα λεχθέντα από τον Αιγύπτιο ιερέα προς τον Σόλωνα και αν λάβουμε υπ’ όψη ότι ο Αιγυπτιακός πολιτισμός της προδυναστικής περιόδου θα πρέπει, το πιθανότερο, να ωρίμασε περί το μέσον της, υπόθεση κατά προσέγγιση βέβαια, προκύπτει χρονολογία  πλησίον της δεύτερης (απορριφθείσης) χρονολογίας του Κων. Χασάπη δηλαδή το έτος 11.835 π.Χ. αφού:

Βασίζεται στην έμμεση αναφορά του Πλάτωνος στον Τέλειο Αριθμό ή Μέγα Ενιαυτό («Πολιτεία» 546 c, «Τίμαιος» 38a – 39d). Ως «τέλεο Ενιαυτό»  θεωρεί ο Πλάτων (με αρκετή ασάφεια πάντως) το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα σε δύο πανομοιότυπες θέσεις όλων των ουρανίων σωμάτων (απλανών και πλανητών) στον ουράνιο θόλο. Στην «Πολιτεία» ο Πλάτων υπολογίζει τον τέλειο αριθμό σε 36.000 χρόνια (= 12.960.000 ημ.=36.000 χρόνια των 360 ημερών, ή 1°/100 έτη κατά τον Ίππαρχο). Σήμερα η περίοδος του Μεγάλου Ενιαυτού (για τους απλανείς) υπολογίζεται αστρονομικώς σε 25.920 έτη. Ως γνωστόν, ο άξων της Γης διερχόμενος από το κέντρο της και εκτεινόμενος προς Β. και Ν., τέμνει την γήινη σφαίρα στα σημεία του γεωγραφικού Β και Ν πόλου αντιστοίχως, προεκτεινόμενος δε συναντά τον Β ουράνιο πόλο σε σημείο κοντά στον σχετικά λαμπρό αστέρα ‘’α” της «Μικράς Άρκτου» (AlphaUrsaeMinoris) και αντιστοίχως στον αμυδρό αστέρα ‘’σ” του «Οκτάντος» στον Ν ουράνιο πόλο. Ο AlphaUrsaeMinoris είναι ο γνωστός μαςΠολικός Αστέρας που χρησιμοποιήθηκε για χιλιάδες χρόνια για τον προσανατολισμό στην ναυσιπλοΐα.

Γνωρίζουμε επίσης ότι η Γη κατά την περιστροφή της ταλαντεύεται, ο δε άξονάς της σχηματίζει με την πάροδο των αιώνων 2 νοητούς συμμετρικούς κώνους με κοινή κορυφή το κέντρο της Γης και γενέτειρα τον άξονά της που εκτείνεται στο άπειρο. Αυτή η γενέτειρα τέμνει την ουράνιο σφαίρα σε 2 παράλληλους συμμετρικούς κύκλους πάνω στην περιφέρεια των οποίων βρίσκονται τα πολικά σημεία Βορρά και Νότου. Για το Β ημισφαίριο που μας ενδιαφέρει ο πολικός αστέρας είναι ο AlphaUrsaeMinoris. Λόγω της μεταπτώσεως του άξονος της Γης, τα σημεία τομής της ουράνιας σφαίρας από τον γήινο άξονα κινούνται κυκλικά στον Β και Ν ουράνιο θόλο, χρειάζονται δε, όπως ήδη αναφέρθηκε, 25.920 χρόνια για μία πλήρη περιφορά. Έτσι, ενώ σήμερα για το Β ημισφαίριο «πολικός αστήρ» είναι ο AlphaUrsae Minoris, σύμφωνα με τους αστρονόμους μετά 5.500 έτη θα είναι ο ‘’α” Κηφέως, μετά 8.000 έτη ο ‘’α” Κύκνου και μετά πάροδο περίπου 12.000 ετών θα είναι ο λαμπρός αστέρας ‘’α” Λύρας – ο Βέγας (Vega).

---