Πλάι στις κρυμμένες σε επάλληλα στρώματα αρχαίες πόλεις σε όλη την Ελλάδα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Αργος, Θήβα, Πάτρα, Αρτα κ.λπ.), η χαρακτηρισμένη ως «πόλη της αρχιτεκτονικής της Μεσογείου», τα Χανιά, φιλοξενούν στα βάθη τους πέντε χιλιάδες χρόνια Ιστορίας.
Το άδυτο ή δεξαμενή καθαρμών και ο τοιχογραφημένος πεσσός, το μοναδικό ορατό σημείο της ανασκαφής στη Σπλάντζια
Οι παλαιότερες ενδείξεις κατοίκησης ανάγονται στη Νεολιθική Περίοδο (3500 π.Χ.) και είναι τεκμηριωμένη η ύπαρξη μινωικού ανακτόρου εφάμιλλου της Κνωσού το 3000 π.Χ.
Ο ΛΟΦΟΣ
Ενα από τα σπουδαιότερα ευρήματα της ελληνοσουηδικής ανασκαφής είναι το περίφημο «Σφράγισμα του Δεσπότη». Φέρει μοναδική παράσταση στη μινωική τέχνη: πολυώροφο κτιριακό συγκρότημα σε παραθαλάσσιο λόφο, ταυτόσημο με τον λόφο του Καστελιού, όπου ανακαλύφθηκε. Κέρατα καθοσιώσεως κοσμούν τις στήλες και στη μεσαία και ψηλότερη δεσπόζει μορφή νεαρού άντρα
Μέσα σε 21 ανασκαφές, όλες σε εξέλιξη, που βρίσκονται στο κέντρο των Χανίων (στα υπόγεια πολυκατοικιών, δίπλα σε εκκλησίες, κάτω από έναν πολυσύχναστο δρόμο κ.τ.λ.), αναδύεται σιγά σιγά η τεκμηριωμένη πεποίθηση ότι «η Δυτική Κρήτη υπήρξε ισχυρό κέντρο που είχε φτάσει στο επίπεδο της Κνωσού», όπως μας εξήγησε η διευθύντρια της ΚΕ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και αναπληρώτρια γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων, Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, καθώς μας ξεναγούσε με εμφανή αφοσίωση και αγάπη στις μνήμες της αρχαίας Κυδωνίας (Χανιά).
Μες στη βροχή του περασμένου Σαββάτου, ξεκινάμε την περιήγησή μας από την ανασκαφή «Βακαλουνάκη», που ξεκίνησε το 1973 και επιβεβαιώνει την ύπαρξη μινωικού ανακτόρου στον λόφο Καστέλι στο κέντρο των Χανίων. Εκεί βρέθηκε το μεγαλύτερο μέρος γραμμικής γραφής Α του αρχείου των Μινωιτών, που αποτελείται από 90 πινακίδες, δισκία με ιδεογράμματα και πήλινα σφραγίσματα.
Προχωρώντας μερικά μέτρα, στην απέναντι μεριά του δρόμου, βρισκόμαστε στην επόμενη ανασκαφή που μόλις πριν από λίγες μέρες έφερε στο φως ένα εύρημα που ενθουσίασε τους αρχαιολόγους: μια επιγραφή της γραμμικής γραφής Β που φέρει ένα όνομα. Σε συνδυασμό με τα διάσπαρτα οστά ζώων και μιας γυναίκας που ανακαλύφθηκαν πλάι, ίσως φωτίσει με μια νέα διάσταση τα τελετουργικά των αρχαίων Μινωιτών.
Φτάνουμε στην υποδειγματική ελληνοσουηδική ανασκαφή της πλατείας Αγίας Αικατερίνης (με στέγαστρο και γυαλί που επιτρέπει το φως), η οποία καλύπτει σχεδόν 5.000 χρόνια ιστορίας των Χανίων.
Σε μια ευτυχή συνύπαρξη πολιτισμών, λίγο πιο πέρα, μέσα στον ενετικό ναό του Αγίου Ρόκκου, είναι ορατή κάτω από γυαλί μια εστία που χρονολογείται γύρω στο 1280 π.Χ., ενώ οι πρωιμότερες ενδείξεις χρήσης του χώρου ανάγονται 1.400 χρόνια πριν, στην πρωτομινωική περίοδο (2600-2300 π.Χ.).
Καθώς απομακρυνόμαστε σχετικά από το κέντρο των Χανίων, φτάνουμε σε ομαδικό τάφο που χρονολογείται στα τέλη 4ου με μέσα 3ου αιώνα π.Χ. και ανήκει αρχιτεκτονικά στον τύπο των τάφων της Αλεξάνδρειας. Τάφοι δεκαπέντε ατόμων από τρεις οικογένειες -μάλλον έμποροι από την Αλεξάνδρεια-, τα κτερίσματά που τους συνόδευαν και τα ονόματά τους αναγραμμένα με κάρβουνο βρέθηκαν σε βάθος 5,80 μέτρων. Ανάμεσά τους η πιο στολισμένη από όλους με χρυσά κοσμήματα η λεχώνα Σωσίμα του Παγκλέος ή «Η ωραία Αλεξανδρινή».
Μερικά μέτρα πιο πέρα, συναντούμε ένα πολυφυλετικό και διαχρονικό νεκροταφείο (ανάλογο δείγμα υπάρχει μόνο στην Κνωσό), όπου συνυπάρχουν διαφορετικοί αρχιτεκτονικά τάφοι πολεμιστών των μινωικών και των μυκηναϊκών χρόνων και το οποίο σώθηκε τελευταία στιγμή από την παγκόσμια κοινότητα των αρχαιολόγων από το να μετατραπεί σε πολυώροφο κτίριο.
Είκοσι ένα σημεία-ανασκαφές μες στην πόλη συγκεντρώθηκαν και αποτυπώθηκαν με φωτογραφίες και κείμενα στην έκδοση «Χανιά (Κυδωνία)» (στα ελληνικά και στα αγγλικά, εκδ. υπουργείο Πολιτισμού και της εταιρείας JTI), η οποία θα διατεθεί δωρεάν στους Χανιώτες, σε σχολεία και μουσεία στην Ελλάδα, για να γνωρίσουν το παρελθόν τους.
Σοφία Στυλιανού
[email protected]
