Οι τρεις αρχιτέκτονες εμπνεύστηκαν από ένα φλέγον ζήτημα της ελληνικής πραγματικότητας, αυτό της αστεγίας, και η λύση που πρότειναν έλαβε την πρώτη θέση.
«Πώς μπορεί η Αρχιτεκτονική να απευθυνθεί στους άστεγους;» ήταν το κύριο ερώτημα του διαγωνισμού με τίτλο«Tiny Home Community Competition», που προκήρυξε ο αμερικανικός οργανισμός «Activate14», μια πρωτοβουλία του Αμερικάνικου Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής και του Κέντρου για την Αρχιτεκτονική και το Ντιζάιν, με στόχο την ενίσχυση του κοινωνικού ρόλου της Αρχιτεκτονικής.
Όπως μεταδίδει το ΑΠΕ, το θέμα του διαγωνισμού αφορούσε στη δημιουργία ενός τύπου κατοικιών με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά (προκατασκευασμένες, βιώσιμες, οικονομικά προσιτές λύσεις) που θα φιλοξενήσουν τους άστεγους της πόλης Ράλεϊ, στη Βόρεια Καρολίνα.
«Στην Ελλάδα βλέπουμε καθημερινά το ζήτημα της αστεγίας που έθιγε ο διαγωνισμός και γι” αυτό επιλέξαμε να δηλώσουμε συμμετοχή και να δουλέψουμε επάνω σε ένα πρόβλημα σοβαρό σε ελληνικό και σε παγκόσμιο επίπεδο»
Ζητήθηκε δε από τους συμμετέχοντες να καταθέσουν ιδέες για τον σχεδιασμό δώδεκα μικρών σπιτιών,έκτασης δώδεκα τετραγωνικών μέτρων το καθένα, σε ένα οικόπεδο που βρίσκεται στα περίχωρα του Ράλεϊ.
Η φιλοσοφία του διαγωνισμού ήταν, ότι τα σπίτια αυτά θα έχουν μεταβατικό χαρακτήρα, προκειμένου να είναι ο ενδιάμεσος κρίκος ανάμεσα στην αστεγία και στη μόνιμη διαμονή, και άρα να στεγάσουν όσους δεν έχουν πού να μείνουν, συμβάλλοντας παράλληλα στην αποκατάσταση των σχέσεων των αστέγων με τον κοινωνικό ιστό.
Η Μαρία Χριστούλια, ο Αλέξανδρος Βαλσαμίδης και ο Στρατής Σκοπελίτης, συνιδρυτές της αρχιτεκτονικής ομάδας «Riza3architects» και μέλη της εταιρείας «ΑΕΝΑΟΣ Α.Τ.Ε.», υπέβαλαν συμμετοχή και κατάφεραν να λάβουν το πρώτο βραβείο ανάμεσα σε 100 και πλέον προτάσεις από όλον τον κόσμο.
Όπως ανέφερε η κριτική επιτροπή για την ελληνική πρόταση, «αυτό ήταν ένα έργο που θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά». Και αναλύοντας το σκεπτικό της επισήμαινε: «Αυτό το πρότζεκτ είχε τον καλύτερο συνδυασμό της οργάνωσης του χώρου, της χρήσης των κατάλληλων κατασκευαστικών μεθόδων και υλικών και του άρτιου σχεδιασμού των μονάδων κατοικίας. Η προσέγγιση του θέματος ήταν ευαίσθητη στην κλίμακα και τη σύσταση της κοινότητας και σκεφτήκαμε ότι θα τονώσει τη γειτονιά. Οι σχεδιαστές παρουσίασαν μια ισχυρή αίσθηση αστικής ευαισθησίας στις ανάγκες του ατόμου και της κοινωνίας».
«Στην Ελλάδα βλέπουμε καθημερινά το ζήτημα της αστεγίας που έθιγε ο διαγωνισμός και γι” αυτό επιλέξαμε να δηλώσουμε συμμετοχή και να δουλέψουμε επάνω σε ένα πρόβλημα σοβαρό σε ελληνικό και σε παγκόσμιο επίπεδο» παρατηρεί μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Στρατής Σκοπελίτης.
Οι αρχιτέκτονες δεν είχαν τη δυνατότητα να επισκεφθούν το Ράλεϊ, ωστόσο μέσα από τη διερεύνηση της ιστορίας, των τοπικών παραδόσεων, της κοινωνικής δομής και των κλιματολογικών συνθηκών της περιοχής διαπίστωσαν ότι παρουσιάζει πολλά κοινά σημεία με την Ελλάδα. Και μπορεί ο διαγωνισμός να αφορούσε στη δημιουργία μιας κοινότητας αστέγων στη Βόρεια Καρολίνα, ωστόσο, όπως εξηγεί ο κ. Σκοπελίτης, η νικητήρια πρόταση θα μπορούσε να έχει εφαρμογή και στην Ελλάδα και να δώσει λύσεις στα κοινωνικά προβλήματα της χώρας.
Η ελληνική πρόταση Οι αρχιτέκτονες σχεδίασαν μια κοινότητα που ανοίγεται στην κοντινή γειτονιά και υποστηρίζει τη σύνδεση με τον αστικό ιστό. Η κοινότητα απαρτίζεται από τέσσερις γειτονιές, με τρία σπίτια η κάθε μία. Το κοινόχρηστο κτίριο τοποθετείται κεντρικά στο οικόπεδο και στεγάζει μια κουζίνα, ένα χώρο δραστηριότατων, ένα χώρο μελέτης – βιβλιοθήκη, αποδυτήρια και μπάνια. Γύρω από τα κτίρια βρίσκονται περιβόλια, την καλλιέργεια των οποίων θα αναλάβουν οι κάτοικοι.
Ταυτόχρονα η διάταξη των κοινόχρηστων χώρων του κτιρίου καθώς και η σχέση τους με το δρόμο είναι τέτοια, ώστε να εξισσοροπεί την έκθεση στο δημόσιο μάτι και να προστατεύει τους χρήστες από το να θεωρηθούν ως ιδρυματοποιημένος πληθυσμός.
Οι μονάδες κατοικίας που είναι μια επανερμηνεία του τυπικού αμερικάνικου σπιτιού, παρέχουν ένα χώρο για ύπνο, ξεκούραση και φαγητό και ένα πολύ μικρό wc. Επιπλέον χώρο προσφέρει μια σοφίτα, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε ως εναλλακτικός χώρος ύπνου είτε ως αποθηκευτικός χώρος. Το σπίτι συμπληρώνει μια βεράντα/ κατώφλι που διευρύνει οπτικά το χώρο του σπιτιού και ταυτόχρονα δημιουργεί το χώρο εισόδου. Η σκίαση της κατοικίας γίνεται με ξύλινες περσίδες, που συμβάλλουν και στην ιδιωτικότητα του χώρου.
Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στη δυνατότητα ένταξης της προκατασκευασμένης κατοικίας στο εκάστοτε περιβάλλον. Έγινε λοιπόν μια προσπάθεια να δοθεί μια απάντηση στο πρόβλημα της ένταξης ενός τυποποιημένου προϊόντος σε ένα τόπο με τρόπο που να δίνει την αίσθηση της μονιμότητας.
Έπρεπε να βρεθεί το κατάλληλο συνδετικό μέσο που θα σταθεροποιήσει την τυποποιημένη κατασκευή στο χώρο που θα εγκατασταθεί. Έτσι κατέληξε να δημιουργηθεί ένας φέρων οργανισμός που αποτελείται από έναν «εξωσκελετό» (μια μεταλλική βάση και δύο παράλληλα πλευρικά συρματοκιβώτια), και λειτουργεί σαν νάρθηκας στον προκατασκευασμένο μαλακό πυρήνα.
«Η κατασκευή αυτή, σαν το καβούκι της χελώνας, προστατεύει τον μαλακό ξύλινο πυρήνα από τις κλιματολογικές συνθήκες, της δίνει βάρος και στιβαρότητα, καθώς και περαιτέρω θερμομόνωση στο κέλυφος», τονίζει ο κ. Σκοπελίτης.
Τα συρματοκιβώτια δημιουργούν παράλληλους τοίχους και γεμίζονται με πέτρες ή αδρανή υλικά της περιοχής. Τα ιδιαίτερα αυτά στοιχεία χαρίζουν ευελιξία στην κατασκευή δίνοντας την δυνατότητα της ένταξης σε οποιοδήποτε περιβάλλον αφού το περιεχόμενο τους είναι κάθε φορά το εκάστοτε τοπικό υλικό. Ο εξωσκελετός αυτός έχει τη δυνατότητα της διαφορετικής άρθρωσης μεταξύ των μελών του με τρόπο που ευνοεί τη δημιουργία διαφορετικών διατάξεων και μορφών.
Με αυτό τον τρόπο η μικρή μονάδα αναπτύσσεται δημιουργώντας το κοινόχρηστο κτίριο επιφάνειας 140 τ.μ. Μάλιστα, πρόταση των αρχιτεκτόνων είναι το γέμισμα να κάνουν οι ένοικοι των σπιτιών, προκειμένου να αισθανθούν ότι συμμετέχουν στη διαδικασία δημιουργίας των κατοικιών τους. Ο μαλακός πυρήνας της κατασκευής, παραδίδεται έτοιμος στο χώρο εγκατάστασης στη μορφή ενός κλειστού κιβωτίου, και μετά τη σύνδεσή του με τον εξωσκελετό αναδιπλώνεται και παίρνει την τελική του μορφή.
Όλα τα κτίρια της κοινότητας έχουν σχεδιαστεί σύμφωνα με τις αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, έχουν χαμηλό κόστος και μπορούν να αποθηκευτούν, να μεταφερθούν, να αναπτυχθούν σε μεγαλύτερες κατόψεις και να μετασχηματιστούν κατά τρόπο τέτοιο, ώστε να μειώσουν το ενεργειακό τους αποτύπωμα σχεδόν στο μηδέν. Παρ’όλο που πρόκειται για ένα τυποποιημένο προϊόν καταφέρνει να δίνει την αίσθηση της εστίας στους χρήστες- άστεγους.
Το χαμηλό κόστος και η πρωτοτυπία της ελληνικής πρότασης έχουν οδηγήσει τους διοργανωτές του διαγωνισμού και τη δημοτική αρχή της πόλης στην αναζήτηση χρηματοδότησης, προκειμένου η κοινότητα να κατασκευαστεί και να φιλοξενήσει τους άστεγους της περιοχής.
