Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ιδιαίτερα καλός στο να προσαρμόζεται σε διαφορετικές συνθήκες φωτός. Για παράδειγμα, όταν βάλετε τα γυαλιά ηλίου σας: στην αρχή, η αλλαγή απόχρωσης είναι αισθητή, μετά από λίγο όμως τα χρώματα αρχίζουν να φαίνονται και πάλι “κανονικά”.
Το ίδιο συμβαίνει, επίσης, καθώς γερνάμε. Οι φακοί των ματιών των ηλικιωμένων γίνονται προοδευτικά πιο κίτρινοι. Ωστόσο, δεν προσέχουν αυτή την αλλαγή (δεν βλέπουν τα χρώματα πιο κιτρινισμένα), γιατί ο εγκέφαλός τους διορθώνει αυτή τη διαφορά.
Πώς θα προσαρμοζόταν, όμως, ο εγκέφαλός σας στα χρώματα, σε ένα εντελώς νέο περιβάλλον· ένα που δεν υπάρχει στη Γη; Δείτε πώς μπορεί να φαίνονται τα χρώματα σε άλλους πλανήτες, σύμφωνα με τους ειδικούς.
«Όποιο κι αν είναι το μέσο χρώμα, αυτό θα καταλήξει να φαίνεται γκρι», εξηγεί ο Michael Webster, επιστήμονας γνωσιακής όρασης (cognitive vision) στο Πανεπιστήμιο της Νεβάδα, στο Ρίνο.
Σύμφωνα με την έρευνα του Webster, όταν κάποια μέρα αρχίσουν οι αστροναύτες ταξιδεύουν σε άλλους πλανήτες, θα αναλάβει ο ίδιος μηχανισμός· αυτός που διορθώνει την επίδραση των κιτρινισμένων φακών και των γυαλιών ηλίου. Ανάλογα με το ποια θα είναι τα κυρίαρχα χρώματα στο νέο περιβάλλον, ο εγκέφαλος ενός εξερευνητή του διαστήματος θα προσαρμοστεί για να τα αντιλαμβάνεται πιο ουδέτερα. Πάρτε για παράδειγμα τον Άρη.
«Η πρόβλεψή μου είναι ότι όταν οι άνθρωποι βρεθούν στον Άρη, με την πάροδο του χρόνου ο Κόκκινος Πλανήτης θα πάψει να τους φαίνεται κόκκινος», λέει ο ίδιος. Αντίθετα, το σκουριασμένο έδαφος του Άρη θα αρχίσει να φαίνεται πιο καφέ ή πιο γκρίζο. Και ο αρειανός ουρανός της ώχρας θα αρχίσει να φαίνεται πιο μπλε – όχι το ίδιο μπλε με αυτό της Γης, αλλά πολύ λιγότερο πορτοκαλί απ’ όσο μας φαίνεται τώρα.
Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι με την πάροδο του χρόνου, θα βλέπουμε όλους τους εξωγήινους ουρανούς μπλε. Το πως θα βλέπουμε θα εξαρτηθεί από το κυρίαρχο χρώμα του φωτός που διέρχεται από την ατμόσφαιρα, σε σχέση με τα κυρίαρχα χρώματα του τοπίου. Το αντίθετο του πορτοκαλί στον τροχό των χρωμάτων είναι το μπλε, επομένως οι ψυχρότεροι τόνοι αυτοί θα γίνουν πιθανότατα πιο εμφανείς, καθώς ο εγκέφαλος του παρατηρητή πηγαίνει προς το ουδέτερο. Αν μπορούσατε, όμως, να ταξιδέψετε -για παράδειγμα- σε έναν εξωπλανήτη με μωβ βλάστηση και χρυσό ουρανό, τότε ο εγκέφαλός σας θα μπορούσε να προσαρμοστεί διαφορετικά.
Το διανοητικό σας χρωματικό φίλτρο δεν περιορίζεται στην απόχρωση· εκτελεί προσαρμογές και όσον αφορά την ένταση. Σε έναν πλανήτη με περιορισμένη φυσική παλέτα χρωμάτων, ο εγκέφαλός σας θα συντονιστεί σε πολύ λεπτές αλλαγές των χρωματικών τόνων. Σιγά σιγά, θα αρχίζατε να βλέπετε τα “ξεθωριασμένa” χρώματα πιο ζωντανά, και το αντίστροφο. «Αν ζούσατε σε ένα εξαιρετικά πολύχρωμο περιβάλλον, στην πραγματικότητα θα περιορίζατε την αντίληψή σας για την ένταση», λέει ο Webster. Και όταν επιστρέφατε στη Γη, το διανοητικό σας σετ αντίληψης χρωμάτων, θα επέστρεφε τελικά στις “εργοστασιακές ρυθμίσεις”.
«Όποιο κι αν είναι το μέσο χρώμα, αυτό θα καταλήξει να φαίνεται γκρι.»
Τι θα γινόταν όμως αν, αντί να περιμένουμε τα μάτια και το μυαλό των αστροναυτών να προσαρμοστούν σε έναν νέο πλανήτη, εφευρίσκαμε μια συσκευή που να φιλτράρει αυτόματα το περιβάλλον για αυτούς; Η Derya Akkaynak, μηχανικός και ωκεανογράφος στο Πανεπιστήμιο της Χάιφα στο Ισραήλ, και το εργαστήριό της, εργάζονται επάνω σε ένα παρόμοιο πρόβλημα. Με την έρευνά της, όμως, να λαμβάνει χώρα λίγο πιο κοντά στο σπίτι: σε θαλάσσια περιβάλλοντα, αντί στο διάστημα.
Η Akkaynak συν-ανέπτυξε έναν αλγόριθμο, τον “Sea-thru”, ο οποίος προσαρμόζει τα χρώματα στις εικόνες και τα βίντεο που λαμβάνονται κάτω από το νερό, έτσι ώστε να τα κάνει να φαίνονται σαν να έχουν τραβηχτεί στη στεριά. Το πρώτο βήμα είναι να γίνει η διόρθωση για το φυσικό μπλε φίλτρο του νερού.
Τα αμιγή σώματα νερού, θα φαίνονταν μπλε ακόμη και σε άλλους πλανήτες. Αυτό συμβαίνει επειδή το νερό φιλτράρει τα υπόλοιπα χρώματα του ορατού φωτός: «Βασικά, μεταβάλλει το λευκό φως σε μπλε», λέει η ίδια.
Όμως, τα περισσότερα σώματα νερού δεν είναι αμιγή. Αντίθετα, είναι γεμάτα με σωματίδια αλατιού, πράσινο φυτοπλαγκτόν, ιζήματα και άλλα αντικείμενα που σκιάζουν τα σωματίδια του φωτός· τα φωτόνια. Για τον λόγο αυτό, τα αντικείμενα εμφανίζονται με διαφορετικά χρώματα, αναλόγως του βάθους και του τύπου του νερού από τα οποία παρατηρούνται. Το μοντέλο της Akkaynak λαμβάνει υπόψη του αυτούς τους παράγοντες, ώστε να προσαρμόσει τις εικόνες σε μια “ματιά της ξηράς”.
Υποθετικά, αν γνωρίζατε τη σύνθεση της ατμόσφαιρας και των ωκεανών ενός εξωγήινου πλανήτη, θα μπορούσατε να προβλέψετε πώς θα αλληλεπιδράσει, το φως, μαζί του. Στη συνέχεια, θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε αυτές τις πληροφορίες για να δημιουργήσετε ένα αλγοριθμικό φίλτρο, το οποίο να “διορθώνει” τα χρώματα του περιβάλλοντος· κάτι που θα μπορούσε, για παράδειγμα, να εγκατασταθεί στην ζελατίνα τους κράνους μιας διαστημικής στολής.
Βέβαια, μέχρι να πάμε (και να παραμείνουμε για ένα ικανό χρονικό διάστημα) σε κάποιον άλλο πλανήτη, είναι αδύνατο να γνωρίζουμε πως θα μας φανεί η διαδικασία προσαρμογής σε μια εξωγήινη χρωματική παλέτα. Για μία ακόμη φορά, όμως, η βαθιά θάλασσα μπορεί να προσφέρει μια καλή προσέγγιση. Όπως περιγράφει, η Akkaynak, την εμπειρία της από κατάδυση σε βάθος μεγαλύτερο των 30 μέτρων (αρκετά βαθιά ώστε όλο το κόκκινο φως να φιλτραριστεί): «Όλα έμοιαζαν κίτρινα -όχι μπλε- πιθανώς επειδή προσπαθούσα να αντισταθμίσω την έλλειψη κόκκινου. Αλλά γενικά, φαινόταν τρελό.»
