Στα παρακάτω παρουσιάζεται μία μέθοδος – διαδικασία λήψεως συλλογικών αποφάσεων μεταξύ ατόμων η οποία μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε περίπτωση, θέμα και επίπεδο, διαβουλεύονται άτομα με κοινό σκοπό και ισότιμη συμμετοχή.
Π.χ. σε μία πολυκατοικία μεταξύ των ενοίκων / ιδιοκτητών, σε μία επιχείρηση μεταξύ των συμ-μετόχων, σε ένα δημοτικό, νομαρχιακό ή υπουργικό συμβούλιο μεταξύ των συμβούλων, σε μία πολιτικής φύσεως ομάδα μεταξύ των Πολιτών κλπ.
Αυτονόητον είναι ότι η αυτή η μεθοδολογία λήψεως αποφάσεων δεν αφορά τις εξής περιπτώσεις:
– Επί προσωπικού επιπέδου.
– Όπου υπάρχει έλλειψη ζωτικού χρόνου και απαιτείται άμεσος δράσις. Π.χ. περιπτώσεις απρόκλητων επιθέσεων, εγκληματικών ενεργειών, εκδηλώσεων πυρκαγιάς κλπ. Σε τέτοιες περιπτώσεις εννοείται ότι έχουν προαποφασιστεί σχέδια δράσεως.
– Όπου υπάρχουν άτομα με μη ισότιμη συμμετοχή (π.χ. μία οικογένεια με μικρής ηλικίας παιδιά).
– Όπου υπάρχει ηγεμονικής – πυραμιδικής – προσωποπαγούς – προσωπολατρικής μορφής και δομής ομάδα ή κοινότητα. Και το κυριότερον…
– Όπου δεν υπάρχει θέληση.
Σκοπός της εφαρμογής της μεθόδου αυτής, είναι να καταδειχθεί ότι μπορούμε συζητώντας, να καταλήξουμε σε κάτι που διαχρονικώς διαφεύγει ειδικώς από εμάς τους Έλληνες. Να καταλήξουμε σε ΑΠΟΦΑΣΗ.
Η μέθοδος θα λέγαμε ότι λειτουργεί με έναν “μαγικό” (ας επιτραπεί η έκφραση) τρόπο. Εκκινώντας από διαφορετικές και ποικίλες απόψεις καταλήγει σε συμφωνία και μάλιστα πολλές φορές με απόλυτη πλειοψηφία. Μοναδικό κριτήριον επιτυχίας της μεθόδου είναι η τήρησις της διαδικασίας αυτής και ΤΙΠΟΤΕ άλλον, το οποίον έχει επιβεβαιωθεί στην πράξη σε ανάλογους πειραματισμούς.
Ας την δούμε λοιπόν.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΕΩΣ ΚΑΙ ΛΗΨΕΩΣ ΟΜΑΔΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
1. Ορίζεται συντονιστής ή προεδρεύων (όχι αρχηγός ή πρόεδρος) με αρμοδιότητες την τήρηση της διαδικασίας, των κανόνων και του χρόνου. Σε κάθε συνεδρίαση ο συντονιστής επιλέγεται είτε με κυκλικότητα είτε με κλήρωση. Αυτοί που κληρώνονται δεν συμμετέχουν στις επόμενες κληρώσεις μέχρις όλοι να διατελέσουν συντονιστές. Ο ρόλος του συντονιστή ανατίθεται απ’ ευθείας σε κάποιον που γνωρίζει, εάν οι υπόλοιποι δεν έχουν την σχετική εμπειρία.
2. Τίθεται το ζήτημα από τον εισηγητή και διευκρινίζεται το θέμα συζητήσεως. Εάν υπάρχουν και άλλα θέματα ορίζεται σειρά προτεραιότητος, είτε κατά σημαντικότητα, είτε κατά βολικότητα κατόπιν πλειοψηφικής αποδοχής, είτε κατόπιν κληρώσεως εάν δεν υπάρχει συμφωνία.
3. Ορίζεται η χρονική διάρκεια που έχει ο κάθε ομιλητής στην διάθεσή του. Αναλόγως του θέματος αυτή μπορεί να μεταβάλλεται αλλά πρέπει να τηρείται απ’ όλους. Συνήθως 3-7 λεπτά είναι αρκετά για αρχική τοποθέτηση ή δευτερομιλία.
4. Ο εισηγητής ή εισηγητές του θέματος ομιλούν κατά προτεραιότητα και ακολουθούν οι υπόλοιποι, χωρίς να διακόπτουν ή να διακόπτονται, εκτός αν απαιτείται απολύτως κρίσιμη διευκρίνιση, σε κυκλική διάταξη και κατά προτίμηση αριστερόστροφη φορά. Ο εισηγητής μόνον δικαιούται παραπάνω χρόνο προκειμένου για την ολοκλήρωση της εισηγήσεως και μόνον εάν αυτό απαιτείται. Ο συντονιστής τηρεί τον χρόνο και παρεμβαίνει εάν παρατηρήσει κατάχρηση. Παρεμβαίνει και διακόπτει επίσης εάν παρατηρηθεί ανάπτυξη εκτός θέματος ή παραβίαση κάποιων κανόνων που αναπτύσσονται παρακάτω. Εάν ο συντονιστής αδρανεί ή αδιαφορεί για την τήρηση της διαδικασίας αναλαμβάνει κάποιος άλλος.
5. Συνήθως απαιτούνται 2 ή 3 κύκλοι προκειμένου να ωριμάσει η συζήτηση και να είναι έτοιμοι όσοι ομιλούντες κρίνουν να διατυπώσουν τελικές προτάσεις επί του ζητήματος. Κάθε πρόταση ακολουθείται από επιχειρήματα και προβολή πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων πάλι σε κυκλική διάταξη.
6. Επίσης μετά από 2 – 3 κύκλους η ομάδα μπορεί να προβεί σε λήψη αποφάσεως. Κάθε πρόταση τίθεται σε ψηφοφορία είτε δια βοής είτε δια ανατάσεως του χεριού. Ποτέ δεν διενεργείται μυστική ψηφοφορία. Κάθε Πολίτης – συμμετέχων οφείλει να αναλαμβάνει τις ευθύνες της αποφάσεως του.
7. Η απόφαση λαμβάνεται ως εξής:
* Με οριακή πλειοψηφία (50%+1) εάν υπάρχουν 2 εναλλακτικές λύσεις και εάν το θέμα είναι ελάσσονος σημασίας ή καθαρά διαδικαστικό. Εάν με την 1η ψηφοφορία δεν επέλθει πλειοψηφία και υπάρχουν παραπάνω από δύο εναλλακτικές, είτε απορρίπτονται οι μειοψηφούσες και επανέρχονται σε ψηφοφορία οι δύο πλειοψηφούσες, είτε κατοχυρώνεται η 1η πλειοψηφούσα με σχετική πλειοψηφία (π.χ. με 40% έναντι 35% και 25%). Η διαδικασία μπορεί να επαναληφθεί μέχρι 3 φορές.
* Σε θέματα πιο σοβαρά απαιτείται αυξημένη πλειοψηφία της τάξεως των 2/3 (66,6%). Εάν υπάρχουν παραπάνω από δύο εναλλακτικές και δεν υπάρξει με την 1η ψηφοφορία απόφαση των 2/3, τότε απορρίπτονται οι μειοψηφούσες και επανέρχονται σε ψηφοφορία οι δύο πλειοψηφούσες. Εάν μετά από 3 διαδικασίες ψηφοφορίας και εφ΄ όσον έχουν εξαντληθεί και ληφθεί υπ΄ όψιν όλα τα επιχειρήματα ακόμη και της ΕΛΑΧΙΣΤΗΣ ΜΕΙΟΨΗΦΙΑΣ τότε αναγκαστικά λαμβάνεται απόφαση έστω και με οριακή πλειοψηφία.
* Σε θέματα μείζονος σημασίας που ενδεχομένως δεν είναι εύκολη ή υπάρχει δυνατότητα υπαναχωρήσεως και περιθώριο επανορθώσεως απαιτείται ενισχυμένη πλειοψηφία της τάξεως των 3/4 (75%). Εάν υπάρχουν παραπάνω από δύο εναλλακτικές και δεν υπάρξει με την 1η ψηφοφορία απόφαση των 3/4, τότε απορρίπτονται οι μειοψηφούσες και επανέρχονται σε ψηφοφορία οι δύο πλειοψηφούσες, Εάν μετά από 3 διαδικασίες ψηφοφορίας και εφ΄ όσον έχουν εξαντληθεί και ληφθεί υπ΄ όψιν όλα τα επιχειρήματα ακόμη και της ΕΛΑΧΙΣΤΗΣ ΜΕΙΟΨΗΦΙΑΣ τότε αναγκαστικά λαμβάνεται απόφαση έστω και με οριακή πλειοψηφία.
* Εάν δύο ή περισσότερες προτάσεις αναδεικνύονται ισοδύναμες και η ταυτόχρονη υλοποίηση της μιας δεν επηρεάζει τις άλλες, μπορούν να υλοποιηθούν όλες.
* Εάν μέρος / σκέλος μίας προτάσεως δεν έρχεται σε αντίθεση με την πλειοψηφούσα μπορεί να συμπεριληφθεί σ’ αυτήν, εφ’ όσον την βελτιστοποιεί και την συμπληρώνει, ακόμη και αν η υπόλοιπη πρόταση έχει απορριφθεί από τον 1ο γύρο.
* Εναλλακτικώς προτείνεται η διαδικασία της κληρώσεως στις εξής περιπτώσεις: όταν η διαδικασία της ψηφοφορίας κρίνεται ατελέσφορος ή δίδει πολύ μικρές διαφορές (κάτω του 3%) και μόνον σε ζητήματα διαδικαστικά (π.χ. εφαρμογή του ενός ή του άλλου τρόπου) ή απολύτως ελάσσονος σημασίας (π.χ. αν θα φυτευτεί το α΄ ή β΄ είδος θάμνων σε κάποια παρτέρια).
Εννοείται ότι δεν γίνεται κλήρωση σε σοβαρά ζητήματα. Δεν είναι δυνατόν να κληρωθεί επί παραδείγματι το αν θα συγκροτηθεί ή όχι κρατική τράπεζα. (Σημ. Εξαιρούνται οι σπάνιες εκείνες περιπτώσεις όπου η απόφαση της οριακής πλειοψηφίας δύναται να έχει καταστρεπτικά και ως επί το πλείστον μη αντιστρέψιμα αποτελέσματα για την οριακή μειοψηφία ή το αντίθετον. ΜΟΝΟΝ σε αυτήν την περίπτωση μπορεί να αφεθεί η απόφαση στα χέρια της ΤΥΧΗΣ Π.χ. Μία απόφαση για κατασκευή υδροηλεκτρικού φράγματος μπορεί να πλημμυρίσει κάποια χωριά. Εάν το 51% έχει πεισθεί για τα οφέλη του φράγματος, δεν μπορεί να επιβληθεί στο 49% που επιθυμεί την διατήρηση του τοπίου. Εάν λοιπόν είναι επιτακτικά αναγκαίο να παρθεί απόφαση, τότε μπορεί να προταθεί η κλήρωση).
8. Η απόφαση τηρείται απ΄ όλους, εκτός εάν η μη συμμετοχή των μη ψηφισάντων δεν την επηρεάζει.
Π.χ. Εάν η πλειοψηφία αποφασίσει την μονοδρόμηση ενός δρόμου λαμβανομένων υπ΄ όψιν των τεκμηριωμένων ενστάσεων ή παρεμβάσεων, αυτό πρέπει να γίνει αποδεκτό από όλους, ακόμη και αν θίγονται συμφέροντα κάποιων.
Εάν όμως η εφαρμογή ή μη μιας αποφάσεως δεν θίγει άλλους Πολίτες αυτή μπορεί να εφαρμόζεται κατά το δοκούν. Π.χ. η χρήση ή μη ζώνης ασφαλείας επηρεάζει αποκλειστικώς και μόνον τον ίδιο τον χρήστη και ανάγεται στην αυτοδιάθεση το ατόμου. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι αποφάσεις έχουν χαρακτήρα περισσότερο προτρεπτικό και όχι υποχρεωτικό.
9. Η απόφαση τηρείται απ΄ όλους εκτός από την περίπτωση που θίγει την ατομικότητα και αυτοδιάθεση του ατόμου. Η ατομικότητα και η αυτοδιάθεση εννοείται ότι δεν παραβιάζουν βασικές αρχές και αξίες.
Π.χ. Έστω ότι λαμβάνεται απόφαση να μην πωλούνται στα σχολικά κυλικεία κάποια είδη τροφών για λόγους υγείας. Αυτό πρέπει να γίνει αποδεκτό και σεβαστό από όλους. Εάν όμως κάποιος θέλει να τρώει αυτές τις τροφές χωρίς να τις πουλάει, είναι αποκλειστικώς δικό του ατομικό ζήτημα. Τώρα βεβαίως το ποιό είναι και πώς καθορίζεται το όριο βρώσεως κάποιων τροφών εξαρτάται από το αν παραβιάζονται ή όχι οι αρχές της Ελευθερίας, της Δικαιοσύνης κλπ. (Δείτε π.χ. το ακραίο παράδειγμα του καννιβαλισμού. Εννοείται ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να επικαλύπτεται ή υποστηρίζεται καθ΄ οιονδήποτε τρόπο.)
10. Η μέθοδος αυτή λειτουργεί άριστα όταν ο αριθμός των διαβουλευομένων δεν υπερβαίνει τα 10 άτομα. Με σχετική εμπειρία μπορεί να λειτουργήσει πολύ καλά μέχρι 15-20 άτομα. Για πρακτικούς λόγους όπως είναι η καλύτερη, πιο βολική και ήρεμη διαβούλευση καθώς και η πολύ πιο γρήγορη έκδοση αποφάσεως, αν οι Πολίτες που συμμετέχουν στην διαβούλευση είναι πολλοί σε αριθμό, μπορούν να χωρίζονται σε ομάδες των 10 ατόμων να αποφασίζουν και να εκλέγουν εκπρόσωπο να ανακοινώσει την απόφασή τους στις άλλες ομάδες. Με την σειρά τους οι εκπρόσωποι διαβουλεύονται εκ νέου για την τελική απόφαση. Αυτό το σύστημα απαιτεί σαφώς περισσότερο συντονισμό και εκπαίδευση, αλλά δίνει την δυνατότητα να διαβουλευτούν σε κοινό χώρο μέχρι και 1000 Πολίτες (100 ομάδες των 10 από όπου θα προέλθουν 100 εκπρόσωποι) χωρίς οχλοβοή και με άμεσα αποτελέσματα.
ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΕΩΣ
Προκειμένου να τελεσφορήσει οποιαδήποτε διενέργεια διαβουλεύσεως πρέπει να τηρούνται ορισμένοι κανόνες.
1. Σε διαβούλευση τίθενται ζητήματα / θέματα τα οποία αφορούν τα κοινά, το σύνολον των Πολιτών ή μέρος αυτού και όχι ζητήματα ατομικά. Ατομικά ζητήματα που ενδεχομένως επιδρούν στο σύνολο τίθενται στα δικαστήρια. Ως «θέμα» εννοείται οτιδήποτε προβάλλει ως πρόβλημα και απαιτεί λύση. Δεν νοούνται και δεν τίθενται σε διαβούλευση θέματα φιλοσοφικού / θρησκευτικού τύπου. Π.χ. Μπορεί να τεθεί σε διαβούλευση, η κατασκευή ενός τεχνικού έργου, η συγγραφή ενός βιβλίου, η συμμετοχή ή όχι σε πολεμικές ενέργειες, η ίδρυση ή μη ενός σωματείου, η παραχώρηση ενός δρόμου για διενέργεια μίας πολιτιστικής εκδηλώσεως, κλπ. Όμως, ΔΕΝ μπορεί να τεθεί σε διαβούλευση το αν υπάρχει ή όχι Θεός, το αν θα ασπαστούμε την τάδε ή την δείνα φιλοσοφική θέση και λοιπά παρόμοια.
2. Ισηγορία. Κάθε Πολίτης-συμμετέχων δικαιούται τον αυτόν χρόνο προκειμένου να διατυπώνει και αναπτύσσει τις απόψεις του χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υποχρεούται και να τον εξαντλεί πλήρως. Είναι σχεδόν βέβαιον ότι κάποιοι θα έχουν να πουν περισσότερα από άλλους. Αυτοί οφείλουν να συμπυκνώνουν τις απόψεις τους ή να τις αναπτύσσουν σε δεύτερο και τρίτο γύρο, (δευτερολογία, τριτολογία κλπ.).
3. Ελευθερία απόψεων. Κάθε Πολίτης έχει το δικαίωμα να εκφράζει όποια άποψη θεωρεί ορθή λαμβάνοντας υπ΄ όψιν του ότι εάν συμπαρασύρει με δόλο και κακή σκοπιμότητα σε λήψη αποφάσεως κατά των αρχών και λειτουργίας της Πολιτείας θα υφίσταται κυρώσεις. Σημειωτέον ότι Ελευθερία δεν σημαίνει ασυδοσία και έλλειψη αρχών.
4. Στην διαβούλευση δεν πρέπει να εκδηλώνονται ούτε επευφημίες ούτε αποδοκιμασίες διότι μπορούν να συμπαρασύρουν τον Δήμο (διαβουλευομένους) σε λανθασμένη απόφαση. Επευφημίες και αποδοκιμασίες έχουν νόημα σε αγώνες, θεατρικές παραστάσεις, ρητορικούς λόγους κλπ.
5. Κάθε ομιλητής οφείλει να διατυπώνει την άποψή του με σαφήνεια, και να την τεκμηριώνει χωρίς να ξεφεύγει από το θέμα. Απόψεις εκτός θέματος δεν οδηγούν σε λύση. Η διαβούλευση δεν είναι συζήτηση τύπου καφενείου ούτε πεδίον εντυπωσιασμού.
6. Στην διαβούλευση δεν επιτρέπονται αναφορές σε προσωπικά ζητήματα καθώς και προσωπικές αντιπαραθέσεις εκτός εάν αυτές άπτονται άμεσα του θέματος. Π.χ. Δεν μπορεί κάποιος να βάλλει κατά κάποιου άλλου επειδή έχει προσωπική διαφορά και να μην αντιπαρατίθεται με επιχειρήματα στην άποψή του. Έχει το δικαίωμα αλλά και την ταυτόχρονη υποχρέωση όμως, να το κάνει, εάν στην αντίθετη άποψη υποκρύπτονται ιδιοτελή συμφέροντα. Π.χ. εάν κάποιος επιμένει στην διάνοιξη ενός δρόμου που έχει πολλά μειονεκτήματα και αυξημένο κόστος μόνο και μόνο επειδή ο δρόμος αυτός θα διέρχεται από το κτήμα του ανεβάζοντας την εμπορική του αξία αυτό πρέπει να αποκαλυφθεί και συνεκτιμηθεί στην λήψη της αποφάσεως. Αυτό βεβαίως λειτουργεί και αντιστρόφως. Δηλαδή δεν σημαίνει ότι επειδή ο δρόμος εξυπηρετεί κάποιον, έστω και αν είναι ένας, δεν πρέπει να πραγματοποιηθεί το έργο εφ’ όσον έχει κριθεί αναγκαίο.
7. Στην διαβούλευση δεν επιτρέπονται αντιπαραθέσεις πάνω σε άλυτα θρησκευτικά και φιλοσοφικά ζητήματα. Τέτοιου είδους αντιπαραθέσεις μπορούν κάλλιστα να αναπτύσσονται σε φιλοσοφικά συμπόσια και συνεστιάσεις. Όπως βεβαίως αυτονόητον είναι, ότι απορρίπτονται προτάσεις που εμπεριέχουν «μεταφυσικού τύπου» στοιχεία. Π.χ. Αν το θέμα είναι να αποφασιστεί «τρόπος απεμπλοκής από ένα διπλωματικό επεισόδιο» δεν μπορεί μία πρόταση να στηρίζεται στην «επέμβαση εξωγήινων δυνάμεων».
ΕΥΡΥΜΑΧΟΣ ΣΕΡΕΤΗΣ
Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός
Το παρόν άρθρο αποτελεί μέρος μίας ολοκληρωμένης συλλογικής πολιτικής προτάσεως και είναι βασισμένο στην “μεθοδολογία Λήψης Αποφάσεων” του φίλου και συναγωνιστή Αλεξάνδρου.
http://demo.kratia.gr/ebooks/DemocraticMethodology.pdf
Ευπρόσδεκτη οποιαδήποτε πρόταση βελτιστοποιήσεως.
Πηγή: ηλ.τα.
