Πολύ συχνά καλούνται τεχνολόγοι, φιλόσοφοι και μελλοντολόγοι να προβλέψουν, πώς θα εξελιχθεί η επιστήμη και η τεχνολογία στις επόμενες δεκαετίες και τι πρέπει να προσδοκούμε στο μέλλον. Για να κρίνουμε τη δυνατότητα και την ποιότητα τέτοιων προβλέψεων, εφόσον δεν περιορίζονται σε γενικότητες και ασάφειες, αρκεί να ρίξουμε μια ματιά σε προβλέψεις που έγιναν σε παλαιότερες εποχές από έγκυρους επιστήμονες: Όλες ήταν αποτυχημένες, από τη στιγμή που ξέφευγαν από μια γραμμική προέκταση αυτών που αποτελούσαν μέρος της συλλογικής αντίληψης. Αναφέρουμε εδώ μερικά κραυγαλέα παραδείγματα:
- «… όσα βιβλία κι αν τυπωθούν, η καλλιτεχνική γραφή δεν θα υποχωρήσει ποτέ, γιατί τα έντυπα βιβλία δεν θα μπορέσουν να συναγωνιστούν σε ποιότητα τα χειρόγραφα …» Giovanni Tritemio (1492), λίγο μετά την εφεύρεση της τυπογραφίας.
- «Δεν είναι δυνατόν να πετάξουν μηχανές με μεγαλύτερο βάρος από τον αέρα», δήλωσε το έτος 1895 ο William Thomson, αργότερα λόρδος Kelvin, πρόεδρος της Royal Society. Δεν έζησε για να γνωρίσει τα τεράστια αεροπλάνα που κυκλοφορούν σήμερα στον αέρα.
- «Αυτές οι ακτίνες του κ. Ραίντγκεν θα αποδειχθούν μεγάλη απάτη!» Ο ίδιος λόρδος Kelvin το έτος 1896. Εδώ μπορούμε να υποθέσουμε ότι παίζει ρόλο και ο συναδελφικός φθόνος!
- «Αυτή η συσκευή έχει τόσες ελλείψεις ώστε πρέπει να θεωρείται ακατάλληλη ως μέσο επικοινωνίας. Αυτό το πράγμα δεν έχει καμία αξία!» Η εταιρία συμβούλων Western Union Finance Services, το έτος 1876 για το τηλέφωνο του Graham Bell.
- «Όχι κύριέ μου, μπορεί οι Αμερικάνοι να χρειάζονται το τηλέφωνο, αλλά εμείς στην Αγγλία δεν το χρειαζόμαστε! Έχουμε πολλούς κλητήρες!» Ο Sir William Preece, αρχιμηχανικός της βρετανικής τηλεγραφικής εταιρίας το έτος 1896 προς τον Graham Bell, όταν ο τελευταίος ήθελε να κάνει επίδειξη της τηλεφωνικής συσκευής του.
- «… αποδεδειγμένα δεν έχει οποιαδήποτε τεχνική ή επιστημονική αξία» Έκθεση κοινοβουλευτικής επιτροπής στη Μεγάλη Βρετανία για τον ηλεκτρικό λαμπτήρα του Edison.
- «Δεν θα υπάρξουν ποτέ πάνω από ένα εκατομμύριο αυτοκίνητα, δεν θα βρεθούν τόσοι σωφέρ να τα οδηγήσουν». Gottlieb Daimler, εφευρέτης αυτοκινήτου και διευθυντής της εταιρίας Mercedes-Benz, το έτος 1901.
- «Το άλογο θα συνεχίσει να υπάρχει, το αυτοκίνητο είναι μόνο ένας νεωτερισμός, μια μόδα!» Απάντηση ενός προέδρου της Michigan Savings Bank στην ερώτηση κάποιου δικηγόρου το έτος 1903, αν αξίζει να επενδύσει χρήματα σε μετοχές της Ford Motor Co.
- «Τα αεροπλάνα είναι ενδιαφέροντα παιχνίδια, αλλά δεν έχουν στρατιωτική σημασία» Στρατάρχης Ferdinand Foch, 1917, καθηγητής στρατηγικής, Ecole Superieure de Guerre.
- «Το κουτί που παίζει ασύρματα μουσική, δεν φαίνεται να έχει εμπορική αξία. Ποιος θα πλήρωνε για μηνύματα που στέλνονται στον αέρα;» Ο David Sarnoff στη δεκαετία του 1920, όταν του ζητήθηκε να συμμετάσχει σε εταιρία κατασκευής ραδιοφώνων.
- «Η ατομική ενέργεια δεν μπορεί να αξιοποιηθεί, ούτε ενεργειακά, ούτε στρατιωτικά» Nikola Tesla, εφευρέτης ηλεκτρικών συστημάτων.
- «Να μην κάνουμε όνειρα για την τηλεόραση, δεν είναι δυνατή η χρηματοδότησή της». Lee De Forest, εφευρέτης της τρίοδης λυχνίας, το έτος 1926.
- «Ποιος μπορεί να ενδιαφέρεται να ακούει τους ηθοποιούς να μιλάνε;» H.M.Warner, της εταιρίας Warner Brothers, 1927, οπαδός του βωβού κινηματογράφου.
- «Δεν πιστεύω ότι θα γίνει ποτέ δυνατόν να απελευθερωθεί η ενέργεια του πυρήνα». Ο μεγάλος ερευνητής Ernest Rutherford το έτος 1933.
- «Το πρόβλημα με την τηλεόραση είναι ότι οι θεατές πρέπει να κάθονται και να κρατούν τα μάτια τους κολλημένα στην οθόνη. Η μέση αμερικάνικη οικογένεια δεν έχει χρόνο για κάτι τέτοιο. Γι’ αυτό το λόγο, αν όχι και για άλλους, οι άνθρωποι του θεάματος είναι πεπεισμένοι ότι η τηλεόραση δεν θα γίνει ποτέ σοβαρός ανταγωνιστής του ραδιοφώνου». Από κύριο άρθρο της εφημερίδας New York Times, το έτος 1939.
- «Ποτέ δεν θα έχουμε αρκετά αυτοκίνητα για να γεμίσουμε αυτούς τους δρόμους». Charles Scott, συγκοινωνιολόγος, στη δεκαετία του 1940 για τις τεράστιες λεωφόρους του Los Angeles.
- «Εκτιμώ ότι σε παγκόσμια κλίμακα υπάρχει μία αγορά για 5 υπολογιστές». Thomas Watson, πρόεδρος της εταιρίας IBM το έτος 1943.
- «Η τηλεόραση δεν πρόκειται να επικρατήσει στην αγορά, γιατί οι άνθρωποι θα βαρεθούν να κάθονται κάθε βράδυ και να κοιτάνε ένα κουτί!» Ο Darryl F. Zanuck, διευθυντής της εταιρίας 20th Century-Fox το έτος 1946.
- «Οι υπολογιστές δεν θα ζυγίζουν στο μέλλον πάνω από 1,5 τόνο», έγραψε το περιοδικό Popular Mechanics, το 1949, στις προβλέψεις του για την εξέλιξη της τεχνολογίας. Στα τέλη της δεκαετίας του 1940 κριτήριο μεγέθους για υπολογιστές ήταν ο ENIAC που ζύγιζε περί τους 40 τόνους, οπότε 1,5 τόνος ήταν τότε ένα εντυπωσιακά χαμηλό νούμερο.
- «Δεν νομίζω ότι θα μπορέσει να πάει ποτέ άνθρωπος στο φεγγάρι, είναι πολύ δύσκολο». Richard Wooly, Βρετανός αστρονόμος, το 1957, 12 χρόνια πριν από την πρώτη προσσελήνωση του προγράμματος Apollo.
- «Ταξίδεψα σε κάθε γωνία αυτής της χώρας και μίλησα με τους καλύτερους ανθρώπους! Μπορώ να σας βεβαιώσω ότι η επεξεργασία δεδομένων είναι ένα μύθευμα που δεν θα κρατήσει πέρα από αυτό το έτος!» Ο διευθυντής του αμερικάνικου εκδοτικού οίκου Prentice Hall το έτος 1957.
- «Ναι, αλλά πού μπορεί να χρησιμεύσει αυτό το πράγμα;» Ένας τεχνικός της εταιρίας IBM για τον πρώτο μικροεπεξεργαστή, το έτος 1968. Αυτό μπορεί να μείνει ασχολίαστο!
- «Δεν βλέπω απολύτως κανένα λόγο να χρειάζεται κάποιος ένα υπολογιστή στο σπίτι του». Ken Olson, ιδρυτής και πρόεδρος της εταιρίας Digital Equipment, το έτος 1977. Η εταιρία αυτή έχει κλείσει!
- «E-mail is a totally unsaleable product». Ian Sharp, της εταιρίας Sharp Associates, το έτος 1979.
- «640 KB RAM είναι αρκετά για όλες τις εφαρμογές». Το έτος 1981 ο γνωστός Bill Gates, ιδρυτής και ιδιοκτήτης της εταιρίας Microsoft. Ένα παράδειγμα ότι εσφαλμένη πρόβλεψη δεν σημαίνει υποχρεωτικά και επαγγελματική αποτυχία!
- «Ποιος μπορεί να χρειάζεται αυτό το ασημένιο δισκάκι;». Jan Timmer, μέλος Δ.Σ. της εταιρίας Phillips για τη δημιουργία του Compact Disc, 1982
- Όλα τα προηγούμενα είναι όμως απλά πταίσματα μπροστά στην πρόβλεψη του Charles Duell, διευθυντή της αμερικάνικης υπηρεσίας ευρεσιτεχνιών, ο οποίος αποφάνθηκε το έτος 1899, στην αλλαγή του 19ου προς τον 20ο αιώνα, μετά από δεκαετίες γεμάτες νέες εφευρέσεις και επιστημονικές ανακαλύψεις, ανατροπές και εκπλήξεις: «Ό,τι ήταν δυνατόν να εφευρεθεί, έχει ήδη εφευρεθεί» (Everything that can be Invented, has been Invented).
Απ’ την άλλη πλευρά πρέπει να αναλογιστούμε, μεταφέροντας εκείνες τις αποτυχημένες προβλέψεις στο παρόν, πόσες ανανεωτικές εξελίξεις πρέπει να συμβαίνουν γύρω μας κι εμείς δεν είμαστε καν σε θέση να τις αντιληφθούμε. Ίσως δε να μας τις υποδεικνύουν κιόλας αλλά εμείς να τις αρνούμαστε αλαζονικά, επειδή δεν συμβάλλουμε στη δημιουργία τους, νομίζοντας ότι ο κόσμος λειτουργεί σύμφωνα με τις δικές μας, ήδη ξεπερασμένες γνώσεις και αντιλήψεις, ότι αυτός ο κόσμος θα είναι αύριο και μεθαύριο, όπως τον συνηθίσαμε από χθες και προχθές.
[videojs_video url=”/site3/images/stories/videos/A-Day-Made-Of-Glass-Corning-Vision.mp4″]
Για να γίνουν «σωστές» προβλέψεις για τη μελλοντική εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, απαραίτητο είναι να είναι ενήμεροι οι μελετητές, αφενός για το σημερινό επίπεδο γνώσεων και αφετέρου για τις ανάγκες της κοινωνίας κατά τις δεκαετίες και τους αιώνες που έρχονται, από τις οποίες ανάγκες θα προκύψουν οι ερευνητικές κατευθύνσεις. Πολύ πιο αποτελεσματικές θα ήταν βέβαια οι προβλέψεις για το μέλλον, αν συμμετείχαν οι ίδιοι οι μελετητές στη δημιουργία αυτού του μέλλοντος (Δερτούζος). Αυτά όλα δεν επαρκούν όμως γιατί, στην πορεία των ετών, των δεκαετιών και των αιώνων, επηρεάζει τις εξελίξεις ένας παράγοντας ανεξέλεγκτος και μεγάλης βαρύτητας: η τυχαιότητα. Το τυχαίο στην επιστήμη, όπως και στη ζωή γενικότερα, διαμορφώνει νέες προοπτικές και παράλληλα δίνει λύσεις σε εκκρεμή προβλήματα ετών και δεκαετιών, δημιουργεί όμως επίσης νέα ερωτήματα που απαιτούν απάντηση.
