Σ’ ένα μικρό χωριό, τα Αντιά της νότιας Εύβοιας, οι μόλις 50 κάτοικοι έχουν ένα δικό τους, πρωτότυπο τρόπο επικοινωνίας: τη σφυριχτή γλώσσα.
Τα σφυρίγματα αντικαθιστούν τις λέξεις και οι μεγαλύτερης ηλικίας κάτοικοι, που εκπαιδεύτηκαν από μικροί να χρησιμοποιούν την ιδιότυπη αυτή μορφή έκφρασης, συνεννοούνται μ’ έναν μοναδικό, σχεδόν ακατάληπτο τρόπο.
Τη μορφή αυτή επικοινωνίας, που χάνεται με τα χρόνια, αποφάσισε να καταγράψει η Κατερίνα Ζούλα, στην ταινία της “Το χωριό που σφυρίζει“, που συμμετέχει στο πρόγραμμα του 12ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
“Ήθελα να γυρίσω μια ταινία για γλώσσες που χάνονται κι έτσι έμαθα για τη σφυριχτή γλώσσα των κατοίκων στα Αντιά”, εξηγεί στο ΑΠΕ- ΜΠΕ η 27χρονη σκηνοθέτρια.
“Το ότι χάνεται μια γλώσσα, για μένα καταδεικνύει ένα σημαντικό κομμάτι της κουλτούρας μας, που εξαφανίζεται”, προσθέτει.
Στον συγκεκριμένο τρόπο επικοινωνίας, το σφύριγμα χρησιμοποιείται ως μέσο μίμησης του λόγου και επίτευξης της επικοινωνίας από απόσταση μεταξύ των χρηστών τους. Οι ήχοι ακολουθούν τους τόνους της ομιλούσας γλώσσας της κάθε περιοχής, προκειμένου να γίνονται πιο εύκολα κατανοητές από τους χρήστες. Χρήση σφυριχτής γλώσσας συναντάται, μεταξύ άλλων, σε χωριά της Ισπανίας, της Γαλλίας και της Τουρκίας.
Δεν είναι γνωστό από πότε χρησιμοποιείται η σφυριχτή γλώσσα στην περιοχή αυτή της Εύβοιας. Σύμφωνα, πάντως, με τα λεγόμενα των κατοίκων, η γλώσσα χρησιμοποιείται ήδη από τα προϊστορικά χρόνια. Επίσης, όπως υποστηρίζουν, η συγκεκριμένη μορφή επικοινωνίας “γεννήθηκε” από την ανάγκη τους να μιλάνε ο ένας με τον άλλο, από τη μία άκρη του βουνού στην άλλη. Εντυπωσιακό είναι, πάντως, το γεγονός ότι, είναι οι μοναδικοί κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής (και όλης της Ελλάδας κατ’ άλλους) που χρησιμοποιούν τη σφυριχτή γλώσσα.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η σφυριχτή γλώσσα των κατοίκων στα Αντιά γίνεται ταινία. Το 1980, ο σκηνοθέτης Σταύρος Ιωάννου είχε παρουσιάσει τη μικρού μήκους ταινία του “Αντιά” (είχε, μάλιστα, λάβει τιμητική διάκριση στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και στο Φεστιβάλ της Αβινιόν).
“Η διαφορά είναι ότι τότε, μόλις 30 χρόνια πριν, οι κάτοικοι του χωριού μιλούσαν πολύ περισσότερο τη σφυριχτή γλώσσα. Το ντοκιμαντέρ που παρουσιάζω, σήμερα, αφορά σ’ έναν τρόπο επικοινωνίας, που κοντεύει να χαθεί”, εξηγεί η δημιουργός της ταινίας “Το χωριό που σφυρίζει”.
Οι κάτοικοι χρησιμοποιούν τη σφυριχτή γλώσσα περισσότερο αποσπασματικά και δύσκολα μπορούν να σχηματίσουν ολοκληρωμένες προτάσεις. “Τώρα έχουμε τα τηλέφωνα, μου είπαν χαρακτηριστικά, μας λέει η νεαρή σκηνοθέτρια.
Η Κατερίνα Ζούλα, στο ντοκιμαντέρ της, δεν περιορίστηκε μόνο στην παρουσίαση της σφυριχτής γλώσσας. Θέλησε να καταγράψει και τον τρόπο ζωής των λιγοστών και ηλικιωμένων, στην πλειονότητά τους, κατοίκων του χωριού, τις δυσκολίες, αλλά και την ηρεμία που απολαμβάνουν σε απόσταση μόλις τριών ωρών από την Αθήνα.
Οι κάτοικοι τη δέχθηκαν φιλόξενα στο χωριό. “Από την πρώτη μου επίσκεψη, τον Νοέμβριο του 2008, μού άνοιξαν τα σπίτια τους. Εξάλλου, έχουν συνηθίσει σε επισκέψεις από γλωσσολόγους, που μελετούν τη σφυριχτή γλώσσα. Φυσικά κι εγώ προσπάθησα να μην ξεκινήσω γυρίσματα κατευθείαν, αλλά να τούς γνωρίσω πρώτα καλύτερα”, διευκρινίζει.
Η Κατερίνα Ζούλα γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε κινηματογράφο και λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο του Κεντ και στη συνέχεια Ντοκιμαντέρ, σε μεταπτυχιακό επίπεδο, στο Πανεπιστήμιο του Μπρουνέλ. Το ντοκιμαντέρ “Το χωριό που σφυρίζει” είναι η πρώτη της μεσαίου μήκους ταινία, την οποία γύρισε ως διπλωματική εργασία, στο μεταπτυχιακό της. Επίσης, τα τελευταία τέσσερα χρόνια εργάζεται ως βοηθός σκηνοθέτη και παραγωγής στον τηλεοπτικό σταθμό “Αλ Τζαζίρα”, στο Λονδίνο.
